นิ่วในไต (Kidney Stones)

ภาวะนิ่วในไต (Kidney stones) เกิดขึ้นได้กับไตทั้งสองข้างหรือข้างใดข้างหนึ่ง โดยมักเกิดกับผู้ที่มีอายุระหว่าง 30 ถึง 60 ปี ซึ่งภาวะนี้สามารถพบได้บ่อยมาก โดยผู้ชายประมาณ 16 %  และผู้หญิง 8 % จะประสบกับภาวะนิ่วในไตเมื่ออายุ 70 ปี

คำศัพท์ภาษาอังกฤษของภาวะนิ่วในไตจะเรียกว่า Nephrolithiasis แต่หากมีอาการเจ็บปวดรุนแรงร่วมด้วยจะเรียกว่า Renal colic

สาเหตุที่ทำให้เกิดภาวะนิ่วในไต?

อย่างที่ทราบกันดีว่า ไตมีหน้าที่ขับของเสียจากเลือดออกจากร่างกายในรูปของปัสสาวะ แต่บางครั้งของเสียที่มาจากเลือดจะตกตะกอนและเข้าไปสะสมอยู่ในไต เมื่อเวลาผ่านไป ตะกอนเหล่านี้จะรวมตัวกันจนกลายเป็นก้อนแข็งๆ คล้ายหิน เรียกว่า นิ่ว ซึ่งมักเกิดจากการดื่มน้ำไม่เพียงพอ กำลังใช้ยาบางประเภท หรือมีปัญหาสุขภาพบางอย่าง ที่ทำให้ร่างกายมีสารก่อนิ่วในปัสสาวะสูงขึ้นได้ เช่น โรคมะเร็ง เป็นต้น

ภาวะนิ่วในไตมักเกิดขึ้นหลังจากการสะสมของสารเคมีบางอย่างในร่างกาย ซึ่งอาจเป็นสารดังต่อไปนี้

• แคลเซียม
• แอมโมเนีย
• กรดยูริก: ของเสียที่ผลิตออกมา เมื่อร่างกายพยายามสลายอาหารให้เป็นพลังงาน
• ซิสเทอิน: กรดอะมิโนที่ช่วยในการสร้างโปรตีน

หลังจากที่นิ่วก่อตัวขึ้นแล้ว ร่างกายจะพยายามกำจัดนิ่วในรูปแบบของปัสสาวะ ซึ่งหมายความว่านิ่วจะไหลผ่านระบบขับถ่ายออกมานั่นเอง และหากไม่สามารถขับเอานิ่วออกมาได้ นิ่วจะคั่งค้างที่บริเวณระบบทางเดินปัสสาวะ ทำให้เกิดความผิดปกติทางร่างกาย

ปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิดนิ่วในไต

ยาบางชนิดสามารถเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดนิ่วในไตได้ เช่น

• ยาขับปัสสาวะ
• ยาลดกรดที่ทำแคลเซียม
• Indinavir (Crixivan), ยาต้านไวรัส HIV
• Topiramate (Topamax), ยากันชัก

คุณอาจมีความเสี่ยงของการเกิดนิ่วในไตเพิ่มขึ้นได้หากคุณมีภาวะดังต่อไปนี้อย่างน้อย 1 ข้อ

• มีประวัติครอบครัวเป็นโรคนิ่วในไต
• อ้วน
• เคยผ่าตัดหลายครั้งในทางเดินอาหาร
• ภาวะที่ทำให้มีระดับแคลเซียม, oxalate, cystine, หรือกรดยูริกในปัสสาวะสูงเรื้อรัง
• ภาวะฮอร์โมนพาราไทรอยด์สูง ซึ่งจะทำให้ระดับแคลเซียมในเลือดสูง
• ภาวะที่ทำให้มีการอักเสบของลำไส้เรื้อรัง
• โรคเกาท์
• มีการอุดตันของทางเดินปัสสาวะ
• โรคถุงน้ำในไต
• Renal tubular acidosis เป็นโรคที่สามารถทำให้เลือดเป็นกรดมากกว่าปกติ

อาการของภาวะนิ่วในไต

ภาวะนิ่วในไตที่มีขนาดเล็กมากมักไม่ก่อให้เกิดอาการใดๆ และร่างกายสามารถขับออกมาพร้อมปัสสาวะได้ตามปกติ แต่บางครั้งก้อนนิ่วอาจเข้าไปอุดกั้นระบบทางเดินปัสสาวะส่วนใดส่วนหนึ่ง เช่น หลอดไต (ureter: ท่อที่เชื่อมไตเข้ากับกระเพาะปัสสาวะ) หรือ ท่อปัสสาวะ (urethra: ท่อที่ใช้ลำเลียงปัสสาวะออกจากร่างกาย)

การอุดตันจากนิ่วจะทำให้รู้สึกเจ็บปวดภายในท้องน้อย เอว หรือขาหนีบได้อย่างรุนแรง และบางครั้งถ้าปัสสาวะเกิดคั่งค้าง จะเกิดการสะสมของแบคทีเรีย ซึ่งนำไปสู่ภาวะติดเชื้อที่ระบบทางเดินปัสสาวะ (urinary tract infection - UTI) ในที่สุด

ลำดับการเกิดภาวะนิ่วในไตมีดังนี้: 

• เกิดนิ่วอุดตันในไต
• นิ่วเริ่มเคลื่อนตัวลงไปตามท่อไต
• ท่อไตมีขนาดตีบแคบ ทำให้ขณะที่นิ่วเคลื่อนลงมาจะสร้างความเจ็บปวด ก่อให้เกิดการติดเชื้อได้

อาการของภาวะนิ่วในไตที่สามารถเกิดขึ้นได้ดังนี้ 

• ปวดหลังส่วนล่างเรื้อรัง บางครั้งอาจเจ็บลงไปยังขาหนีบก็ได้
• ผู้ชายอาจรู้สึกเจ็บปวดที่อัณฑะหรือถุงอัณฑะ 
• ปวดประจำเดือนรุนแรงที่แผ่นหลังหรือสีข้างของท้อง หรือเจ็บลงขาหนีบเป็นเวลานานหลายนาทีหรือหลายชั่วโมง
• รู้สึกกระสับกระส่ายและไม่สามารถนอนนิ่งๆ ได้ 
• คลื่นไส้ อยากปัสสาวะบ่อยกว่าปกติ 
• อยากปัสสาวะแล้วจะปัสสาวะทันที ปัสสาวะกลางคืน เจ็บปวดขณะปัสสาวะ 
• มีเลือดปนปัสสาวะซึ่งอาจเกิดจากการที่นิ่วขูดกับผนังไตหรือท่อปัสสาวะ

ท่อไตอุดตันและการติดเชื้อที่ไต

ภาวะนิ่วในไตที่ไปอุดกั้นหลอดไตจะทำให้เกิดภาวะไตติดเชื้อ เพราะว่าของเสียจะไม่สามารถไหลผ่านหลอดที่ถูกอุดกั้นได้จนทำให้เชื้อแบคทีเรียเพิ่มจำนวนขึ้น โดยอาการของภาวะติดเชื้อที่ไตจะคล้ายกับอาการของภาวะนิ่วที่ไตแต่อาจจะมีอาการเหล่านี้ร่วมด้วย คือ 

• มีไข้สูงกว่า 38 องศาเซลเซียส 
• หนาวสั่น 
• รู้สึกเหน็ดเหนื่อย อ่อนแรง 
• ท้องร่วง 
• ปัสสาวะมีสีขุ่นและกลิ่นแรง

การเป็นภาวะนิ่วในไตซ้ำ

บางคนอาจประสบกับภาวะนิ่วในไตหลายๆ ครั้ง ซึ่งมักเกิดกับกลุ่มคน ดังนี้ 

• ผู้ที่รับประทานอาหารโปรตีนสูงแต่ใยอาหารต่ำ 
• ผู้ที่นอนติดเตียงหรือไม่เคลื่อนไหวร่างกาย
• ผู้ที่มีประวัติครอบครัวเป็นโรคนิ่วในไต
• ผู้ที่เคยประสบกับภาวะติดเชื้อที่ไตหรือระบบทางเดินปัสสาวะรุนแรง
• ผู้ที่เคยเป็นนิ่วไตมาก่อน โดยเฉพาะก่อนอายุ 25 ปี 
• ผู้ที่มีไตสามารถทำงานได้ข้างเดียว
• โรคไตเกือกม้า 
• ผู้ที่เคยเข้ารับการผ่าตัดบายพาสลำไส้ หรือภาวะที่ส่งผลต่อลำไส้เล็ก เช่น โรคโครห์น

การใช้ยาที่ก่อให้เกิดภาวะนิ่วในไต

มีหลักฐานที่กล่าวว่า ยาบางประเภทส่งผลต่อการเพิ่มความเสี่ยงต่อภาวะนิ่วในไต เช่น ยาแอสไพริน ยาแอนทาซิด ยาขับน้ำ ยาปฏิชีวนะบางประเภท ยาต้านรีโทไวรัส (ที่ใช้เพื่อดูแลผู้ป่วย HIV) ยากันชัก (anti-epileptic) บางประเภท

ชนิดของนิ่วในไต

นิ่วในไตสามารถเกิดขึ้นจากหลายๆ สาเหตุ โดยมีสาเหตุหลัก 4 อย่าง ดังนี้

นิ่วในไตแคลเซียม

นิ่วจากแคลเซียมเป็นชนิดของนิ่วในไตที่พบได้บ่อยที่สุด และเกิดขึ้นเมื่อมีปริมาณแคลเซียมในปัสสาวะมากเกินไป ซึ่งเกิดมาจากสาเหตุ ดังต่อไปนี้ คือ

แพ็กเกจที่คุณอาจสนใจ
ตรวจคัดกรองนิ่ว สลายนิ่ว รักษานิ่ว วันนี้ ที่คลินิกหรือรพ. ใกล้บ้านคุณ เริ่มต้นที่ 1,930 บาท ลดสูงสุด 4,518 บาท
จองผ่าน HD ประหยัดกว่า / จ่ายทีหลังได้ / ผ่อน 0% ได้ / พร้อมแอดมินคอยตอบทุกคำถาม!
กด

ภาวะทางพันธุกรรมที่เรียกว่า ภาวะแคลเซียมในเลือดสูง (Hypercalcuria) ที่ทำให้มีปริมาณแคลเซียมในปัสสาวะมาก, การทำงานมากเกินไปของต่อมพาราไทรอยด์ (ต่อมที่ช่วยควบคุมปริมาณแคลเซียมในร่างกาย) โรคไต ภาวะโรคซาร์คอยโดสิส (Sarcoidosis) และมะเร็งบางประเภท 

นิ่วในไตสตรูไวท์

นิ่วสตรูไวท์ (Struvite stones) มักเกิดมาจากการติดเชื้อ และส่วนมากเกิดขึ้นหลังภาวะติดเชื้อที่ระบบทางเดินปัสสาวะที่เป็นมาช่วงเวลาหนึ่ง นิ่วสตรูไวท์มักจะเกิดขึ้นกับผู้หญิงมากกว่าผู้ชาย ผู้ป่วยมักจะมาโรงพยาบาลด้วยอาการติดเชื้อในระบบปัสสาวะ หรือติดเชื้อในกระแสเลือด

นิ่วในไตกรดยูริก

นิ่วจากกรดยูริกสามารถเกิดขึ้นได้ หากมีปริมาณกรดยูริกในปัสสาวะสูง โดยอาจจะเป็นผลมาจากปัจจัยต่อไปนี้ คือ การรับประทานอาหารโปรตีนสูง ภาวะต่างๆ เช่น โรคเก๊าท์ ซึ่งทำให้ร่างกายไม่สามารถสลายสารเคมีบางประเภทได้ ภาวะทางพันธุกรรมที่ทำให้มีกรดยูริกในร่างกายสูงกว่าปรกติ หรือการทำเคมีบำบัด

นิ่วในไตซีสทีน

นิ่วซีสทีน (Cystine stones) เป็นชนิดของนิ่วที่หายากที่สุดซึ่งเกิดจากภาวะทางพันธุกรรมที่เรียกว่า Cystinuria ซึ่งส่งผลให้ปัสสาวะมีกรดสูง

การวินิจฉัยภาวะนิ่วในไต

แพทย์จะวินิจฉัยภาวะนิ่วในไตได้จากการสอบถามอาการ ซักประวัติสุขภาพ และตรวจร่างกาย ควบคู่กับการทดสอบต่างๆ ดังนี้

• การตรวจปัสสาวะเพื่อมองหาภาวะติดเชื้อและชิ้นส่วนของนิ่ว
• การตรวจหานิ่วในปัสสาวะ
• การตรวจเลือดเพื่อตรวจสอบการทำงานของไต และเพื่อวัดระดับสารต้นเหตุที่ทำให้เกิดนิ่ว เช่น แคลเซียม เป็นต้น

ทั้งนี้คุณสามารถเก็บตัวอย่างนิ่วมาให้แพทย์ได้ด้วยการปัสสาวะใส่ถุงพลาสติก ซึ่งตัวอย่างนิ่วจะทำให้การวินิจฉัยทำได้ง่ายขึ้น และช่วยให้แพทย์สามารถกำหนดแนวทางรักษาได้อย่างมีประสิทธิภาพ แต่หากรู้สึกเจ็บปวดรุนแรงหรือมีไข้สูงร่วมด้วย แพทย์จะส่งต่อให้พบกับผู้เชี่ยวชาญด้านระบบปัสสาวะแทน

การวินิจฉัยด้วยการ X-ray

เพื่อยืนยันข้อวินิจฉัย หรือระบุหาตำแหน่งของนิ่วในไต

• การสแกนคอมพิวเตอร์ (CT): เป็นการถ่ายภาพชุดเอกซเรย์ในมุมที่ต่างกันเล็กน้อย และนำภาพที่ได้รวมเข้าด้วยกัน 
• เอกซเรย์: เทคนิคถ่ายภาพที่ใช้พลังรังสีตรวจหาความผิดปรกติในร่างกาย
• การสแกนอัลตราซาวด์: วิธีที่ใช้คลื่นเสียงความถี่สูงสร้างภาพภายในร่างกายออกมา
• การฉีดสารทึบรังสี (intravenous urogram – IVU หรือ intravenous pyelogram - IVP): เป็นการฉีดสารสีที่จะแสดงออกมาบนภาพเอกซเรย์อย่างเด่นชัดเข้าในเส้นเลือดก่อนทำการถ่ายภาพเอกซเรย์เพื่อมองหาการอุดตันขณะที่ไตกรองสารสีออกจากเลือดไปเป็นปัสสาวะ

การสแกน CT เป็นเทคนิคที่ใช้กันบ่อยที่สุดเพราะว่ามีความแม่นยำมากกว่าเทคนิคอื่นๆ แต่ค่าใช้จ่ายค่อนข้างสูง ขึ้นอยู่กับคำแนะนำของแพทย์

การรักษาและป้องกันภาวะนิ่วในไต

ภาวะนิ่วในไตส่วนมากจะมีขนาดเล็กมาก (เส้นผ่าศูนย์กลางน้อยกว่า 4 mm) จึงสามารถขับออกพร้อมกับปัสสาวะได้ ซึ่งผู้ป่วยสามารถรักษาได้เองที่บ้าน แม้ว่านิ่วจะมีขนาดเล็กมาก แต่ก็สร้างความเจ็บปวดขึ้นได้ โดยอาการเจ็บปวดจะหายไปเมื่อนิ่วถูกขับออกจากร่างกายสำเร็จ

สำหรับนิ่วที่มีขนาดใหญ่แพทย์จะใช้วิธีสลายด้วยอัลตราซาวด์หรือเลเซอร์ ในบางกรณีอาจต้องหัตถการ เพื่อสลายนิ่วโดยตรง ซึ่งคาดกันว่าผู้ป่วยนิ่วในไตครึ่งหนึ่งจะประสบกับภาวะเดิมอีกครั้งภายในระยะเวลาห้าปี

การลดโอกาสเสี่ยงเป็นภาวะนิ่วในไตซ้ำนั้น ทำได้ด้วยการดื่มน้ำมากๆ อย่างสม่ำเสมอ เพื่อป้องกันภาวะขาดน้ำ โดยวิธีสังเกตว่าร่างกายได้รับน้ำเพียงพอหรือไม่ ให้ดูที่สีปัสสาวะถ้ามีสีใส ถือว่าร่างกายได้รับน้ำเพียงพอ แต่หากปัสสาวะมีสีเหลืองเข้มในตอนเช้า ก็ไม่ต้องกังวลเพราะร่างกายสะสมของเสียมาตลอดทั้งคืน

หลีกเลี่ยงเครื่องดื่มพวกน้ำชา กาแฟ หรือแอลกอฮอล์อาจทำให้เกิดนิ่วได้ และควรดื่มน้ำเปล่าอย่างสม่ำเสมอ เพราะเป็นตัวช่วยป้องกันการเกิดนิ่วที่ดีที่สุด ยิ่งถ้าคุณอาศัยในสภาพอากาศร้อนหรือเมื่อคุณออกกำลังกาย ก็ควรดื่มน้ำมากขึ้น เพื่อชดเชยของเหลวที่สูญเสียไปในรูปแบบของเหงื่อ

การใช้ยารักษาโรคนิ่วในไต

หากมีอาการเจ็บปวดรุนแรง แพทย์จะบรรเทาอาการปวดด้วยการฉีดยาแก้ปวด หากอาการไม่ทุเลาลง แพทย์จึงจะจ่ายยาโดสที่ 2 โดยห่างจากโดสแรกครึ่งชั่วโมง ซึ่งการใช้ยาฉีดยังสามารถช่วยลดอาการคลื่นไส้และอาเจียนได้ด้วย 

นอกจากนี้แพทย์จะประเมินว่านิ่วเกิดจากสารประกอบชนิดใด เพื่อจ่ายยาที่เหมาะสมในการขับนิ่ว โดยแพทย์อาจจ่ายยาแก้ปวด ยาแก้คลื่นไส้อาเจียน หรือยาทั้งสองกลุ่มให้คุณกลับไปรับประทานที่บ้าน

การดูแลตนเองเมื่อเป็นโรคนิ่วในไต

หากแพทย์แนะนำว่าต้องรอจนกว่านิ่วจะถูกขับออกมาเอง คุณควรเก็บก้อนนิ่วจากปัสสาวะด้วยการกรองปัสสาวะของตนเองด้วยถุงพลาสติก แล้วนำนิ่วไปให้กับแพทย์เพื่อทำการวิเคราะห์และกำหนดวิธีการรักษา นอกจากนี้ควรดื่มน้ำให้มาก เพื่อให้ปัสสาวะมีสีใส หากคุณดื่มน้ำไม่เพียงพอ ปัสสาวะของคุณจะมีสีเหลืองหรือสีน้ำตาล และอาจกลับมาเป็นนิ่วอีกครั้ง

การเข้าพักรักษาตัวจากภาวะนิ่วในไตที่โรงพยาบาล

หากนิ่วในไตเคลื่อนตัวเข้าไปยังหลอดไต (ท่อที่ลำเลียงของเสียจากไตไปสู่กระเพาะปัสสาวะ) และทำให้เกิดความเจ็บปวดรุนแรงขึ้น แพทย์จะให้คุณพักรักษาตัวที่โรงพยาบาลเพื่อรับการรักษาต่อไป

โดยการพักฟื้นที่โรงพยาบาลจะถูกแนะนำในกรณีดังต่อไปนี้

• มีความเสี่ยงต่อภาวะไตล้มเหลวมากขึ้น เช่น มีไตที่ใช้การได้เพียงข้างเดียว
• การติดเชื้อในกระแสเลือดจากการติดเชื้อระบบปัสสาวะ 
• นิ่วในไตมีขนาดมากกว่า 10 มิลลิเมตร
• อาการไม่ดีขึ้นหลังจากใช้ยาแก้ปวดหรือยาแก้คลื่นไส้ประมาณ 1 ชั่วโมง 
• มีภาวะขาดน้ำ และอาเจียนมากเกินไป 
• กำลังตั้งครรภ์ 
• มีอายุมากกว่า 60 ปีขึ้นไป

การรักษาภาวะนิ่วในไตขนาดใหญ่

หากนิ่วในไตมีขนาดใหญ่เกินกว่าจะถูกขับออกมาโดยปัสสาวะ หรือมีเส้นผ่าศูนย์กลางมากกว่า 6 - 7 มิลลิเมตร อาจต้องเข้ารับการผ่าตัดนำนิ่ว ซึ่งมีทั้งการสลายนิ่วด้วยคลื่นกระแทก (Extracorporeal shock wave lithotripsy - ESWL) การส่องกล้องท่อไต (Ureteroscopy) การผ่าตัดนิ่วโดยใช้กล้องผ่านผิวหนัง (Percutaneous nephrolithotomy - PCNL) หรือการผ่าตัดแบบเปิด (Open surgery)

การสลายนิ่วในไตด้วยคลื่นกระแทก

การสลายนิ่วด้วยคลื่นกระแทก (Extracorporeal shock wave lithotripsy - ESWL) เป็นวิธีรักษาที่แพทย์เลือกใช้มากที่สุด ในการรักษาภาวะนิ่วในไตที่ไม่สามารถเคลื่อนออกมาพร้อมกับปัสสาวะได้ โดย ESWL สามารถทำลายนิ่วที่มีเส้นผ่าศูนย์กลาง 11 - 20 มิลลิเมตร ได้ถึง 60 % 

กระบวนการนี้จะใช้อัลตราซาวด์ (คลื่นเสียงความถี่สูง) ชี้ตำแหน่งของนิ่วในไตก่อนที่จะใช้คลื่นอัลตราซาวด์ที่มาจากเครื่องจักรเข้าไปกระแทกสลายนิ่วให้แตกเป็นชิ้นเล็กชิ้นน้อยจนสามารถไหลออกมาพร้อมกับปัสสาวะได้

ESWL อาจทำให้ผู้ป่วยรู้สึกไม่สบายตัวบ้าง ดังนั้น จึงต้องให้ยาแก้ปวดร่วมด้วย และอาจต้องเข้าทำ ESWL มากกว่าหนึ่งครั้งกว่าจะสลายนิ่วในไตได้ทั้งหมด 

การส่องกล้องท่อไต

หากนิ่วอุดกั้นในหลอดไต จำต้องเข้ารับการส่องกล้องท่อไต (Ureteroscopy) หรือที่เรียกอีกชื่อว่า Retrograde intrarenal surgery (RIRS)

กระบวนการนี้จะสอดท่อเรียวยาวที่มีกล้องขนาดเล็กติดอยู่ ผ่านท่อปัสสาวะและเข้าไปในกระเพาะปัสสาวะ ก่อนเคลื่อนขึ้นไปยังหลอดไตในตำแหน่งที่นิ่วอุดตันอยู่ ศัลยแพทย์จะใช้วิธีค่อยๆ กำจัดนิ่วออกอย่างเบามือด้วยเครื่องมืออีกชิ้น หรือใช้เลเซอร์สลายนิ่วให้กลายเป็นชิ้นเล็กชิ้นน้อยก็ได้

กระบวนการนี้จะมีการดามท่อพลาสติก (Stent) ภายใน เพื่อให้ชิ้นส่วนของนิ่วไหลไปสู่กระเพาะปัสสาวะง่ายขึ้น ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับวิจารณญาณของศัลยแพทย์ทางเดินปัสสาวะ และการส่องกล้องท่อไตต้องดำเนินการโดยการใช้ยาสลบกับผู้ป่วย ดังนั้นหลังจากเสร็จสิ้นกระบวนการแล้ว ผู้ป่วยควรพักฟื้นอย่างน้อย 48 ชั่วโมง ไม่ควรขับรถหรือใช้งานเครื่องจักรหนัก 

การผ่าตัดนิ่วในไตโดยใช้กล้องผ่านผิวหนัง

การผ่าตัดนิ่วในไตโดยใช้กล้องผ่านผิวหนัง (Percutaneous nephrolithotomy - PCNL) เป็นทางเลือกที่ใช้กำจัดนิ่วขนาดใหญ่ในกรณีที่ ESWL ไม่สามารถดำเนินการได้ เช่น 

• นิ่วในไตก้อนขนาดใหญ่กว่า 2 เซนติเมตร  
• นิ่วในไตชนิด Staghorn calculi ซึ่งรูปร่างผิดปกติ   
• นิ่วในไตจาก Cysteine  
• ไต หรือทางเดินปัสสาวะผิดปกติ เช่น ไตรูปเกือกม้า 

PCNL จะใช้เครื่องมือที่เรียกว่า Nephroscope สอดผ่านการกรีดผ่านแผ่นหลังเพื่อสอดเครื่องมือไปยังไต นิ่วจะถูกดึงออกหรือทำลายให้กลายเป็นชิ้นเล็กด้วยแสงเลเซอร์หรือพลังงานนิวมาติก (Pneumatic)

PCNL ต้องดำเนินการด้วยการใช้ยาสลบกับคนไข้ ดังนั้นจึงไม่ควรขับรถหรือใช้งานเครื่องจักรหนักหลังผ่าตัดเป็นเวลา 48 ชั่วโมง

ข้อดี คือ ผู้ป่วยสามารถกลับไปทำงานได้ภายใน 1 สัปดาห์ ต่างจากการผ่าตัดเปิด ที่ต้องใช้เวลาพักฟื้นประมาณ 3 สัปดาห์

การผ่าตัดเปิด

การผ่าตัดเปิด (Open surgery) เพื่อรักษานิ่วในไตถือว่ามีน้อยรายมาก (น้อยกว่า 1% ) โดยเป็นการผ่าตัดที่แนะนำสำหรับกรณีที่นิ่วมีขนาดใหญ่มากๆ หรือมีรูปร่างที่ผิดปกติ ระหว่างการผ่าตัดแบบเปิด แพทย์จะกรีดแผ่นหลังไปยังหลอดไตและไต จากนัั้นทำจึงกำจัดนิ่วออกโดยตรง

การรักษาภาวะนิ่วในไตจากกรดยูริก

หากคุณเป็นนิ่วที่มาจากกรดยูริก ควรดื่มน้ำมากกว่า 3 ลิตรต่อวัน เพื่อพยายามสลายนิ่ว ทั้งนี้นิ่วจากกรดยูริกจะมีความอ่อนนุ่มมากกว่านิ่วประเภทอื่นๆ และสามารถทำให้มีขนาดเล็กลงได้ด้วยอัลคาไลน์แบบเหลว ดังนั้นอาจต้องใช้ยาบางตัวเพื่อทำให้ปัสสาวะมีอัลคาไลน์มากขึ้น เพื่อให้นิ่วสลายตัวไปเอง

ภาวะแทรกซ้อนจากการรักษาภาวะนิ่วในไต

ภาวะนิ่วในไตมีความเสี่ยงต่อภาวะแทรกซ้อนระหว่างที่ดำเนินการรักษา โดยภาวะแทรกซ้อนต่างๆ จะขึ้นอยู่กับประเภทของนิ่ว รวมทั้งขนาดและตำแหน่งของนิ่ว ดังนี้

• ภาวะเลือดเป็นพิษ (Sepsis): บริเวณที่มีการติดเชื้อลุกลามไปยังกระแสเลือดจนทำให้เกิดอาการผิดปกติทั่วร่างกาย
• หลอดไตอุดตัน: เกิดจากเศษของนิ่วเข้าไปอุดตันหลอดไต การบาดเจ็บที่หลอดไต ภาวะติดเชื้อที่ระบบทางเดินปัสสาวะ มีเลือดออกขณะผ่าตัด

โดยคาดว่าจะมีผู้ป่วยประมาณ 5 - 9 % ที่ประสบกับภาวะแทรกซ้อนหลังการรักษาแบบสอดกล้องท่อไต (Ureteroscopy)

อาหารกับนิ่วในไต

การหลีกเลี่ยงอาหารที่เป็นปัจจัยทำให้เกิดนิ่วนั้นถือเป็นส่วนหนึ่งในการรักษาที่คุณไม่ควรละเลย โดยหากคุณมีความเสี่ยงในการเกิดนิ่วแคลเซียมออกซาเลต ซึ่งเป็นนิ่วชนิดที่พบได้บ่อยที่สุด คุณควรลดการบริโภคโซเดียม (เกลือ) เพราะโซเดียมจะไปเพิ่มการขับแคลเซียมไปในปัสสาวะ ทำให้เกิดนิ่วชนิดนี้มากขึ้น ทั้งนี้ ไม่ใช่แค่อาหารที่ใส่เกลือปริมาณมากเท่านั้นที่มีโซเดียมสูง แต่ยังรวมถึงอาหารที่ผ่านการแปรรูป เช่น ไส้กรอก แฮม อาหารกระป๋อง อาหารฟาสต์ฟู้ด อาหารแช่แข็ง และขนมขบเคี้ยวต่างๆ รวมไปถึงเนื้อและโปรตีนจากสัตว์อื่นๆ ได้แก่ ไข่ และปลา เพราะโปรตีนเหล่านี้อาจเพิ่มการขับแคลเซียมและลดการขับซิเตรตในปัสสาวะได้

นอกจากนี้ คุณควรลดการบริโภคอาหารที่มีออกซาเลตสูงด้วย ได้แก่

• ผลไม้บางชนิด เช่น สตรอเบอร์รี่ และองุ่นคองคอร์ด
• พืชผักบางชนิด ได้แก่ บีทรูท กระเทียมต้น หน่อไม้ฝรั่ง เห็ด กะหล่ำดอก และผักโขม
• อาหารและเครื่องดื่มอื่นๆ ได้แก่ โจ๊ก เต้าหู้ ช็อคโกแลต ชา กาแฟสำเร็จรูป แอลกอฮอล์ และรำข้าวสาลี
• พืชตระกูลถั่ว ได้แก่ ถั่วลิสง อัลมอนด์ และเม็ดมะม่วงหิมพานต์

จากรายงานในวารสาร Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism ปี 2012 พบว่าการได้รับแคลเซียมจากอาหารน้อยเกินไปอาจเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดนิ่วแคลเซียมออกซาเลต ดังนั้นหากคุณมีความเสี่ยงในการเกิดนิ่วออกซาเลตในไต นอกจากการลดการบริโภคโซเดียมและโปรตีนจากสัตว์แล้ว คุณควรมั่นใจว่าตัวเองได้รับแคลเซียมจากอาหารอย่างเพียงพอ

ส่วนผู้ป่วยที่มีนิ่วยูริกนั้นควรจำกัดการบริโภคโปรตีนจากสัตว์เพียง 170-280 กรัมต่อวัน เนื่องจากโปรตีนจากสัตว์ประกอบไปด้วยพิวรีน ซึ่งเป็นสารที่ร่างกายจะสลายไปเป็นกรดยูริกในที่สุด

อย่างไรก็ตาม อย่าลืมว่าการใช้ยาอย่างสม่ำเสมอและไปพบแพทย์ตามนัดหมายเพื่อติดตามอาการก็สำคัญเช่นกัน เพื่อผลลัพธ์ในการรักษาที่มีประสิทธิภาพและปลอดภัยต่อตัวคุณเอง รวมทั้งควรบริโภคคาร์โบไฮเดรตให้เพียงพอ และหลีกเลี่ยงการลดน้ำหนักอย่างหักโหมหรือเร็วเกินไปด้วย

การใช้ยากับนิ่วในไต

ยาแก้ปวดสำหรับนิ่วในไต

ก้อนนิ่วที่เคลื่อนไปตามระบบร่างกายอาจทำให้รู้สึกเจ็บปวด คุณสามารถใช้ยาแก้ปวดที่มีจำหน่ายตามร้านขายยา เช่น ไอบูโพรเฟน (Ibuprofen) พาราเซตามอล (Paracetamol) และนาพรอกเซน (Naproxen) ช่วยบรรเทาอาการปวดอ่อนๆ ที่เกิดขึ้นได้ แต่ในกรณีที่ปวดอย่างรุนแรง แพทย์อาจให้ใช้ยาแก้ปวดชนิดโอปิออยด์ (Opioid) หรืออาจจำเป็นต้องนอนพักที่โรงพยาบาล

ยาช่วยขับนิ่วในไต

หากคุณมีปัญหาในการขับนิ่วตามธรรมชาติ แพทย์อาจสั่งยาอัลฟาบล็อกเกอร์ (Alpha-blocker) เช่น แทมซูโลซิน (Tamsulosin) ซึ่งจะช่วยคลายกล้ามเนื้อต่างๆ ในทางเดินปัสสาวะ ทำให้นิ่วผ่านออกไปได้ง่ายขึ้น นอกจากนั้นแพทย์อาจให้ใช้ยาตัวอื่นเพิ่มเติมเพื่อช่วยสลายนิ่ว ลดสารก่อนิ่ว หรือป้องกันการสร้างนิ่ว ขึ้นอยู่กับความจำเป็นและชนิดนิ่วที่คุณมี ได้แก่

ยาสำหรับนิ่วในไตที่มีแคลเซียมเป็นส่วนประกอบ

• ยาขับปัสสาวะกลุ่มไธอะไซด์ไดยูเรติก (Thiazide diuretics) ได้แก่ ไฮโดรคลอโรไทอะไซด์ (Hydrochlorothiazide) คลอโรไทอะไซด์ (Chlorothiazide) และไตรโคลร์มไทอะไซด์ (Trichlormethiazide) ซึ่งควรรับประทานพร้อมกับโพแทสเซียมซิเตรท (Potassium citrate) เพื่อป้องกันการสูญเสียโพแทสเซียมและซิเตรท
• อะมิโลไรด์ (Amiloride) ซึ่งเป็นยาขับปัสสาวะในกลุ่ม Potassium-sparing diuretic
• ไซเตรท (Citrates) ได้แก่ โพแทสเซียมแมกนีเซียมซิเตรท โพแทสเซียมซิเตรท และแมกนีเซียมซิเตรท
• สารประกอบฟอสเฟต ได้แก่ โพแทสเซียมฟอสเฟต และเซลลูโลสฟอสเฟต

ยาสำหรับนิ่วในไตที่มีกรดยูริกเป็นส่วนประกอบ

• โซเดียมไบคาร์บอเนต (Sodium Bicarbonate) 
• โพแทสเซียมซิเตรท (Potassium Citrate)
• อัลโลพูรินอล (Allopurinol) 

ยาสำหรับนิ่วในไตที่มีสตรูไวท์ (Struvite) เป็นส่วนประกอบ

• ยาปฏิชีวนะ (Antibiotics) เพื่อฆ่าเชื้อ เนื่องจากนิ่วสตรูไวท์เกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรียในทางเดินปัสสาวะ
• กรดอะเซโทไฮดรอกซามิก (Acetohydroxamic acid)
• กรดอินทรีย์ เช่น กรดไซตริก กลูโคโน เดลต้า แลคโตน (Glucono-delta-lactone) และแมกนีเซียมคาร์บอเนต (Magnesium carbonate)
• ยาลดกรดอะลูมิเนียมไฮดรอกไซด์ (Aluminum hydroxide anti-acid gel)

สารเติมความเป็นด่าง เช่น ไบคาร์บอเนต เป็นยาอันดับแรกสำหรับรักษานิ่วในไตที่มีซิสตีนเป็นส่วนประกอบ ส่วนยาตัวอื่นที่ช่วยลดความเข้มข้นของซิสตีนก็อาจใช้ได้เช่นกัน โดยเฉพาะในกรณีที่ยานี้ไม่ได้ผล ได้แก่

• ดี-เพนิซิลลามีน (D-pennicillamine)
• แคปโตพริล (Captopril)
• Alpha-mercaptopropionylglycine