ท้องผูก ต้นเหตุของโรคริดสีดวงทวาร ลำไส้ใหญ่อักเสบ และมะเร็ง

ท้องผูกไม่ได้หมายความแค่มีการขับถ่ายน้อยกว่า 3 ครั้งต่อสัปดาห์เพียงอย่างเดียว เพราะหากความถี่ในการขับถ่ายของคุณเป็นเช่นนั้น แต่ไม่ได้รู้สึกอึดอัดแน่นท้อง อุจจาระไม่เป็นก้อนแข็ง เป็นเม็ด ผิวขรุขระ สามารถขับถ่ายได้เป็นปกติไม่ลำบาก และใช้เวลาไม่นานแสดงว่า นั่นไม่ใช่อาการท้องผูก 

แต่หากอาการทั้งหมดตรงกันข้าม และ 3-4 วันกว่าจะขับถ่ายครั้งหนึ่ง นั่นหมายความว่า "คุณกำลังท้องผูก" 

อาการท้องผูก  

อาการท้องผูกสามารถเกิดขึ้นได้กับทุกวัย ตั้งแต่วัยทารกแบเบาะ จนถึงวัยชรา โดยพบประมาณร้อยละ 10 ของประชากรทั่วไป และพบได้ในผู้หญิงมากกว่าผู้ชายประมาณ 2 เท่า 

ในเด็กทารกที่เลี้ยงด้วยนมแม่อาจท้องผูกเมื่อเปลี่ยนไปดูดนมขวด หรือเริ่มหัดรับประทานอาหารเสริม แต่ส่วนใหญ่มักหายได้เองเมื่อเริ่มคุ้นชินกับอาหารใหม่ๆ 

พ่อแม่สามารถช่วยเหลือลูกน้อยให้บรรเทาอาการเจ็บปวดขณะถ่ายอุจจาระได้ โดยให้ดูดน้ำมากขึ้น ไม่ว่าจะเป็นน้ำสะอาด น้ำผลไม้ หรือน้ำผสมน้ำตาลก็ได้ และหากลูกน้อยสามารถรับประทานอาหารที่มีกากใยได้แล้วก็ควรให้ผักและผลไม้มากขึ้น  

เด็กวัยก่อนเรียนบางคนมีอาการท้องผูกเพราะกลั้นไว้ ด้วยเหตุผลบางอย่าง เช่น เคยรู้สึกเจ็บเวลาถ่าย ถึงเวลาปวดอุจจาระก็ไม่อยากถ่ายเพราะเกรงว่าจะเจ็บอีก บางคนถูกหัดให้นั่งส้วมเร็วเกินไป หากกลั้นไว้นานๆ อุจจาระก็ยิ่งแข็งและก้อนใหญ่ขึ้นทำให้เจ็บมากขึ้นอีก 

ดังนั้นพ่อแม่ควรดูแลอย่างใกล้ชิด ช่วยเหลือปลอบโยน ให้เวลาขับถ่ายอย่างเพียงพอ ถ้าจำเป็นอาจต้องช่วยสวน หรือเหน็บยาให้  

สำหรับเด็กวัยห้าหกขวบขึ้นไป เป็นวัยที่สามารถเข้าห้องน้ำเองได้แล้ว พ่อแม่จึงอาจละเลยไม่ถามเรื่องการขับถ่าย หรือเด็กบางคนถือว่า การเข้าห้องน้ำทำให้เสียเวลาเล่น ห่วงเล่นมากกว่า จึงกลั้นเอาไว้ 

ฉะนั้นในวัยเด็กจึงต้องปลูกฝังนิสัยการกินและการขับถ่ายที่ดี อย่าปล่อยให้ท้องผูกจนเป็นนิสัยและไม่ควรใช้ยาถ่ายหากไม่จำเป็น โดยเฉพาะการใช้ยาถ่ายชนิดที่เป็นน้ำมันแร่อาจทำให้ร่างกายสูญเสียวิตามินที่ละลายในไขมัน ได้แก่ วิตามินเอ อี ดี และเค ซึ่งในวัยเติบโตไปได้ ร่างกายไม่ควรขาดวิตามินเหล่านี้  

สำหรับวัยรุ่นและวัยผู้ใหญ่ขึ้นไป โดยมากอาการท้องผูกมักเกิดจากพฤติกรรมการใช้ชีวิต การรับประทานอาหาร การพักผ่อน ความเครียด โรคบางโรค การใช้ยาบางชนิด และความผิดปกติของระบบทางเดินอาหาร 

สาเหตุที่ทำให้ท้องผูก

สาเหตุของท้องผูกอาจจะไม่เกี่ยวกับอาหารการกินเลยก็ได้เป็นอาการหนึ่งของโรค เช่น มะเร็งลำไส้ใหญ่  ต่อมไทรอยด์ หรือพาราไทรอยด์ผิดปกติ รวมถึงการตีบแคบของลำไส้จากพังผืด หรือการผ่าตัด เป็นต้น

• เป็นอาการข้างเคียงของยาบางชนิด  เช่น ยาแก้ปวดกลุ่มที่มีมอร์ฟีน ยารักษาอาการทางจิตเวช ยารักษาอาการซึมเศร้า ยารักษาอาการพาร์คินสัน ยารักษาอาการอัลไซเมอร์ ยารักษามะเร็งบางชนิด ยาแก้ท้องเสีย ยาลดกรดในกระเพาะอาหาร ยาลดความดันโลหิต ยาคุมกำเนิด เป็นต้น
  
  
• ความเครียด มีความทุกข์หมกมุ่นในใจทำให้การขับถ่ายพลอยเปลี่ยนแปลงไปด้วย ที่เห็นชัดคือ ในขณะเดินทาง หรือการอยู่ในบางสถานที่หากห้องน้ำไม่สะอาดก็จำเป็นต้องงดเว้นขับถ่าย ทำให้บางคนกลั้นอุจจาระไว้และยกยอดไปจัดการคราวเดียวเมื่อถึงบ้านแล้ว เมื่อทำบ่อยเข้าๆ ก็กลายเป็นท้องผูก
  
  
• การรับประทานอาหารและดื่มน้ำ เช่น การไม่รับประทานผักหรือผลไม้ ดื่มน้ำน้อยเกินไป เป็นต้น
  
  
• ตั้งครรภ์ เนื่องจากขณะตั้งครรภ์ระดับฮอร์โมนโปรเจสเตอโรนจะสูงขึ้น และฮอร์โมนโมทิลินลดลง ทำให้การเคลื่อนตัวในลำไส้นานขึ้นและเกิดท้องผูก
  
  
• การเคลื่อนไหวตัวของลำไส้ผิดปกติ หรืออาจจะเรียกว่า ลำไส้แปรปรวน อาการท้องผูกจะพบได้ประมาณเกือบครึ่งหนึ่งของภาวะนี้
  
  
• มีความผิดปกติของกล้ามเนื้อที่ใช้ในการขับถ่าย หรือการเบ่งถ่ายอุจจาระผิดวิธี เกิดจากการที่กล้ามช่องท้องที่ใช้ช่วยในการเบ่งมีแรงไม่เพียงพอ หรือการที่กล้ามเนื้อหูรูดทำงานไม่สัมพันธ์กับการเบ่งถ่ายอุจจาระ โดยมีการเกร็งตัว หรือไม่คลายตัวดีพอขณะทำการเบ่งถ่าย
  
  
• ท้องผูกชนิดที่ลำไส้มีภาวะเคลื่อนไหวตัวช้ากว่าปกติ
  
  
• ขาดการออกกำลังกาย โดยเฉพาะในผู้สูงอายุ 

ท้องผูกบ่อยๆ ส่งผลต่อร่างกายอย่างไร

• เกิดความเครียด
• ปวดหัว ปวดหลัง ปวดตามเนื้อตัว
• เบื่ออาหาร อาจเป็นอันตรายต่อผู้ที่เข้ารับการผ่าตัดตาและหู
• มีความดันในช่องทรวงอกสูงขึ้น อาจเป็นอันตรายต่อผู้ป่วยโรคหัวใจ
• เกิดโรคริดสีดวงทวาร
• ทำให้ความดันในลูกตาสูงขึ้น 
• กล้ามเนื้อในอุ้งเชิงกรานอ่อนแอ ทำให้กลั้นปัสสาวะไม่อยู่
• หากท้องผูกเรื้อรังมีโอกาสเกิดลำไส้อุดตัน ท้องอืด ปวดท้อง ไม่ผายลม ไม่ถ่ายอุจจาระ 

วิธีป้องกันท้องผูก

พยายามการกระตุ้นให้กล้ามเนื้อลำไส้ใหญ่ทำงานได้เอง ได้แก่ การรับประทานอาหารที่มีกากใย (fiber) มากๆ เพื่อเพิ่มปริมาณอุจจาระและกระตุ้นการเคลื่อนไหวของลำไส้ใหญ่ให้มากขึ้น 

ควรดื่มน้ำสะอาดให้เพียงพออย่างน้อยวันละ 6 - 8 แก้ว  ออกกำลังกายสม่ำเสมอเพื่อให้ลำไส้เคลื่อนไหวได้ดีขึ้น การออกกำลังกายเป็นวิธีที่ดีที่สุดสำหรับทุกวัย ประหยัดและดีต่อสุขภาพ 

การสร้างสุขนิสัยการขับถ่ายใหม่ ขับถ่ายให้เป็นเวลา เมื่อรู้สึกปวดไม่ควรอั้นไว้และไม่ขับถ่ายอย่างรีบเร่ง เพียงเท่านี้ ปัญหาท้องผูกก็ไม่สามารถมารบกวนเราได้แล้ว

10 อาหารที่ช่วยให้ขับถ่ายดีขึ้น

1. ราสเบอร์รี

ราสเบอร์รี่เป็นผลไม้ตระกูลเบอร์รี่ที่มีไฟเบอร์สูง เนื่องจากมีปริมาณไฟเบอร์ประมาณ 8 กรัมต่อถ้วยมากกว่าสตรอว์เบอร์รี่ถึงสองเท่า โดยประโยชน์ของไฟเบอร์คือ ช่วยเพิ่มปริมาณของอุจจาระเพื่อให้ง่ายต่อการเคลื่อนย้ายไปยังระบบย่อยอาหาร นอกจากนี้ไฟเบอร์ยังเป็นอาหารที่สำคัญของแบคทีเรียในลำไส้ใหญ่ด้วยเช่นกัน

2. ส้ม

นอกจากส้มจะอุดมไปด้วยวิตามินซีแล้วก็ยังอุดมไปด้วยไฟเบอร์ซึ่งสามารถช่วยเพิ่มมวลของอุจจาระได้ อีกทั้งยังมีสารนารินจีนิน (Naringenin) หนึ่งในสารฟลาโวนอยด์ (Flavonoid) ที่ถูกค้นพบว่าทำหน้าที่คล้ายยาระบาย

3. น้ำเปล่า

การที่ร่างกายขาดน้ำจะส่งผลให้อุจจาระแข็งและเคลื่อนตัวไปยังระบบย่อยอาหารได้ยากและนำไปสู่การเกิดอาการท้องผูก ดังนั้นในแต่ละวันควรดื่มน้ำด้วยปริมาณที่เหมาะสมและเพียงพอกับความต้องการของร่างกาย โดยดื่มน้ำให้ได้อย่างน้อยวันละ 6 - 8 แก้ว

4. คีเฟอร์

คีเฟอร์ (Kefir) เป็นผลิตภัณฑ์นมที่ผ่านกรรมวิธีการหมักซึ่งอุดมไปด้วยโปรไบโอติก (Probiotics) ที่นับว่าเป็นแบคทีเรียชนิดดีและมีความสำคัญต่อลำไส้ใหญ่ คีเฟอร์มีปริมาณของแบคทีเรียมากกว่าโยเกิร์ตถึงสิบเท่าทำให้อุจจาระอ่อนตัวลงจึงส่งผลดีต่อการขับถ่าย   

5. อัลมอนด์

นอกจากถั่วอัลมอนด์จะอุดมไปด้วยไขมันที่ดีต่อหัวใจ โปรตีน และไฟเบอร์แล้ว ก็ยังเป็นแหล่งของโพแทสเซียมด้วย ทั้งนี้โพแทสเซียมสามารถช่วยรักษาสมดุลของกรดในกระเพาะอาหารและทำให้อุจจาระเคลื่อนผ่านลำไส้ได้สะดวกขึ้น

6. ถั่วดำ

ถั่วดำหนึ่งถ้วยอุดมไปด้วยไฟเบอร์ถึง 15 กรัม อีกทั้งยังมีโพแทสเซียมและแมกนีเซียมที่ช่วยให้อุจจาระเคลื่อนผ่านทางเดินอาหารได้ง่ายขึ้น

7. ลูกพรุน

นอกจากจะพบไฟเบอร์ปริมาณสูงในลูกพรุนแล้วก็ยังมีสารไดไฮดรอกซีฟีนีลอิซาติน (Dihydroxyphenylisatin) ที่ช่วยกระตุ้นการทำงานของลำไส้ สารซอร์บิทอล (Sorbitol) ที่มีฤทธิ์เป็นยาระบาย และโพแทสเซียมที่มากกว่ากล้วยถึงสองเท่าจึงช่วยให้อุจจาระเคลื่อนผ่านทางเดินอาหารได้ง่ายขึ้นด้วย

8. ผักใบเขียว

ตัวอย่างผักใบเขียว เช่น ผักโขม ผักสวิสชาร์ด และผักเคล เป็นต้น ล้วนอุดมไปด้วยสารอาหารที่ดีต่อระบบขับถ่าย ได้แก่ ไฟเบอร์ที่ช่วยให้อุจจาระเคลื่อนตัวในลำไส้ได้สะดวกขึ้น แมกนีเซียมและโพแทสเซียมที่ช่วยให้การทำงานของกล้ามเนื้อของระบบย่อยอาหารดีขึ้น  

9. รำข้าวสาลี

เปลือกของรำข้าวสาลี อุดมไปด้วยไฟเบอร์ถึง 25 กรัมต่อถ้วย จึงสามารถช่วยบรรเทาอาการท้องผูกและช่วยให้ระบบย่อยอาหารทำงานได้ดีขึ้นได้

10. ชา กาแฟ 

เครื่องดื่มอย่างชาและกาแฟ เป็นที่ทราบกันดีว่า มีสารคาเฟอีนที่สามารถช่วยให้บางคนขับถ่ายได้ดีขึ้น มีผลการวิจัยหนึ่งพบว่า เครื่องดื่มทั้งแบบมีคาเฟอีนและดีแคฟ (Decaf) มีผลทำให้คนประมาณ 30% รู้สึกปวดอุจจาระ สันนิษฐานว่า กุญแจหลักของการเกิดความรู้สึกดังกล่าวเกิดจากสารที่ทำให้กาแฟมีรสขมอย่างกรดโครโรจีนิก (Chrologenic acid) นั่นเอง

หากแก้ปัญหาด้วยการปรับพฤติกรรมการใช้ชีวิตแล้วแต่อาการยังไม่ดีขึ้น แนะนำให้ไปพบแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเพื่อรับการตรวจวินิจฉัย รับยาระบายมารับประทาน หรือหากแก้ปัญหาหลากหลายวิธีแต่ก็ยังไม่ได้ผล 

แพทย์อาจแนะนำให้ผ่าตัดลำไส้ใหญ่เพื่อแก้ไขการเคลื่อนตัวของลำไส้ใหญ่ นอกจากนี้หากแพทย์สงสัยว่า อาการท้องผูกอาจเกิดจากสาเหตุของโรคอื่นๆ เช่น มะเร็งลำไส้ใหญ่ เนื้องอกในลำไส้ แพทย์จะสามารถส่งคุณไปพบแพทย์ผู้เชี่ยวด้านนั้นๆ ได้ต่อไป 

อ่านต่อ : ท้องผูก กินอะไรดี จึงจะทำให้ขับถ่ายได้ปกติ 

ดูแพ็กเกจสวนล้างลำไส้ เปรียบเทียบราคา โปรโมชันล่าสุดจากโรงพยาบาลและคลินิกชั้นนำได้ที่นี่ หรือไม่พลาดทุกการอัปเดตแพ็กเกจเหล่านี้ เมื่อกดเป็นเพื่อนทางไลน์ @hdcoth และกดดาวน์โหลดแอป iOS และ Android