อาหารสำหรับผู้สูงอายุ

บทความนี้เขียนโดยทีมนักกำหนดอาหารวิชาชีพ HonestDocs วันที่ 18/04/2562

ผู้สูงอายุ คือ ผู้ที่มีอายุตั้งแต่ 60 ปีขึ้นไป ซึ่งเมื่ออายุมากขึ้น การทำงานของระบบอวัยวะต่างๆ ก็เริ่มเสื่อมลง การทำงานของระบบประสาทจะด้อยลง ปัญหาที่พบได้มากในผู้สูงอายุคือปัญหาเกี่ยวกับเรื่องฟัน การรับรสและกลิ่นเสื่อมลง รวมถึงการหลั่งน้ำลายน้อยลง ทำให้การบดเคี้ยวอาหารในปากเป็นไปได้ไม่ค่อยดีนัก จนอาจส่งผลให้เกิดภาวะขาดพลังงาน และสารอาหารได้ รวมถึงน้ำย่อยในกระเพาะอาหารและลำไส้เล็กหลั่งน้อยลง ทำให้ย่อยอาหารได้น้อย นอกจากนี้การเคลื่อนไหวลำไส้ของผู้สูงอายุยังทำได้น้อยกว่าตอนวัยรุ่น ส่งผลให้เกิดภาวะท้องอืดและท้องผูกได้

จากการสำรวจผู้สูงอายุในประเทศไทย เมื่อปี พ.ศ. 2553 พบว่า สัดส่วนประชากรผู้สุงอายุในประเทศไทยมีเพิ่มขึ้นมาก และมีการคาดการณ์ว่าจะเพิ่มขึ้นอีกในปี พ.ศ. 2573 การทำความเข้าใจเรื่องโภชนาการจึงมีความสำคัญ เนื่องจากอาหารและโภชนาการที่ดีเป็นปัจจัยหนึ่งที่จะทำให้ผู้สูงอายุมีคุณภาพชีวิตที่ดีได้

ความต้องการพลังงานและสารอาหารของผู้สูงอายุ

1. พลังงาน โดยทั่วไป ความต้องการของพลังงานจะลดลงเมื่อคุณอายุเพิ่มขึ้น เนื่องจากการเปลี่ยนแปลงของร่างกาย ดังนั้นความต้องการพลังงานของผู้สูงอายุจึงน้อยลงกว่าวัยผู้ใหญ่ ตามคำแนะนำธงโภชนาการโดยสำนักโภชนาการ กรมอนามัย ได้แนะนำพลังงานที่ผู้สูงอายุควรได้รับเป็น 1,400-1800 กิโลแคลอรี/วัน ซึ่งได้รับจากข้าว แป้ง น้ำตาล และไขมัน
2. โปรตีน ผู้สูงอายุมีความต้องการโปรตีนประมาณ 1 กรัม/น้ำหนักตัว (กิโลกรัม)/วัน เพื่อรักษามวลกล้ามเนื้อให้แข็งแรง ป้องกันการเกิดภาวะกล้ามเนื้อลีบ แหล่งอาหารของโปรตีน ได้แก่ เนื้อสัตวต่างๆ ปลา ไข่ นม และถั่วเมล็ดแห้งบางชนิด
3. ไขมัน ผู้สูงอายุควรได้รับไขมันวันละไม่เกิน 25-35 % ของพลังงานทั้งหมด และควรหลีกเลี่ยงการบริโภคอาหารที่มีไขมันสูง เช่น ไขมันจากสัตว์ เนย น้ำมัน กะทิ ครีมเข้มข้น โดยเลือกรับประทานปลา เช่น ปลาจาระเม็ดขาว ปลาสำลี ปลากะพงขาว ปลาอินทรี ปลาดุก ปลาสวาย ปลาช่อน ปลาสลิด
4. คาร์โบไฮเดรต ผู้สูงอายุควรรับประทานคาร์โบไฮเดรตเชิงซ้อน ซึ่งได้แก่ข้าวกล้องข้าวซ้อมมือ รวมถึงธัญพืชที่ไม่ขัดสี ขนมปังโฮลวีท
5. แร่ธาตุและวิตามิน แร่ธาตุที่ผู้สูงอายุต้องการมากขึ้นคือแคลเซียม ซึ่งได้จากนมถั่วเหลืองเพิ่มแคลเซียม นมสด โยเกิร์ต นมเปรี้ยวไม่หวานจัด ถั่วเหลือง ผลิตภัณฑ์จากถั่วเหลือง ปลาตัวเล็กที่รับประทานได้ทั้งกระดูกผักใบเขียวเข้ม ผักสีส้ม เช่น คะน้า กวางตุ้ง ตำลึง ใบยอ ฟักทอง แคร์รอต
6. ใยอาหาร แนะนำให้บริโภคใยอาหาร 25 กรัม/วัน เพราะจะช่วยให้ท้องไม่ผูก โดยใยอาหารพบมากในผักและผลไม้

ตารางที่ 1 ปริมาณชนิดอาหารต่างๆ ที่ควรได้รับ1 วัน สำหรับผู้สูงอายุ

ตารางที่ 2 ตัวอย่างรายการอาหาร ใน 1 วันสำหรับผู้สูงอายุ

ที่มาของข้อมูล

สำนักโภชนาการ กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข, กินตามวัยให้พอดี (http://nutrition.anamai.moph.go.th/images/file/กินตามวัยให้พอดี.pdf), มปป.

กลุ่มส่งเสริมโภชนาการผู้สูงอายุ สำนักโภชนาการ กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข, ธงโภชนาการผู้สูงอายุ (http://nutrition.anamai.moph.go.th/images/files/ธงโภชนาการผู้สูงอายุ-2561.pdf), มปป.

คณะอนุกรรมการสังเคราะห์องค์ความรู้ด้านอาหารและโภชนาการสำหรับผู้บริโภค สำนักอาหารสำนักคณะกรรมการอาหารและยา, องค์ความรู้ด้านอาหารและโภชนาการสำหรับทุกช่วงวัย (http://www.inmu.mahidol.ac.th/th/freebook_01.pdf), 2559.