ฟักข้าวเป็นผักพื้นบ้านที่ได้รับความนิยมเป็นอย่างมากในปัจจุบัน เพราะขึ้นชื่อในเรื่องการบำรุงผิวพรรณ ดูแลสุขภาพให้ห่างไกลจากโรคร้าย เต็มไปด้วยสารอาหารที่ดีต่อร่างกาย โดยเฉพาะสารต้านอนุมูลอิสระที่มีสูง แล้วประโยชน์ส่วนอื่นของฟักข้าวยังมีดีอย่างไรอีกบ้าง ไปติดตามเพิ่มเติมกัน
ทำความรู้จักฟักข้าว
ฟักข้าว (Gac) มีชื่อสามัญเรียกว่า "Spring Bitter Cucumber" เป็นพืชไม้เลื้อยที่อยู่ในวงศ์แตง (Cucurbitaceae) สามารถขึ้นได้ง่ายแม้ตามรั้วบ้านหรือตามต้นไม้ต่างๆ สังเกตว่าจะมีมือเกาะคล้ายต้นตำลึง ในส่วนของใบจะเป็นลักษณะคล้ายรูปใบโพธิ์หรือหัวใจ ขอบใบหยักเว้าลึกเป็นแฉกๆ ราว 3-5 แฉก ดอกจะมีสีขาวแกมเหลือง มีสีน้ำตาลแกมม่วงอยู่ตรงกลาง
ปรึกษาเภสัช สั่งยา ฟรีค่าส่งทั่วประเทศ*
แชทกับเภสัชกรฟรี! 9 โมงเช้าถึงเที่ยงคืน พร้อมรับส่วนลดค่ายา 5% HDmall ออกค่าส่งให้สูงสุด 40 บาท
ลักษณะของผลฟักข้าว
ฟักข้าวเป็นพืชที่มีหน้าตาแปลกและโดดเด่นแตกต่างจากพืชผลทั่วไป มีต้นกำเนิดมาจากประเทศจีน พม่า ไทย ลาว บังกลาเทศ มาเลเซีย ฟิลิปปินส์ โดยผลของฟักข้าวจะมีด้วยกัน 2 ลักษณะคือ
- ผลทรงกลม มีความยาวประมาณ 4-6 เซนติเมตร
- ผลทรงรี มีความยาวประมาณ 6-10 เซนติเมตร
ในช่วงที่ผลยังอ่อน สีผลจะยังเป็นสีเขียวอมเหลือง มีหนามถี่ๆ ขึ้นโดยรอบผล แต่เมื่อผลสุกแล้ว สังเกตว่าตัวผลจะมีสีแดงหรือสีแดงอมส้ม เมื่อผ่าออกดูจะพบเมล็ดจำนวนมากเรียงกันคล้ายเมล็ดแตง ซึ่งแต่ละผลจะมีน้ำหนักแตกต่างกันไปคือ ประมาณ 0.5-2 กิโลกรัม
คุณค่าทางโภชนาการ
ฟักข้าวอ่อน 100 กรัม ประกอบไปด้วยคุณค่าทางโภชนาการ ดังนี้
- ใยอาหาร 1.03 กรัม
- น้ำตาล 1.8 กรัม
- โปรตีน 0.94 กรัม
- วิตามินซี 0.04 มิลลิกรัม
- เบตา แคโรทีน (Beta Carotene) 91 กรัม
- แคลเซียม 23 มิลลิกรัม
- ธาตุเหล็ก 0.34 มิลลิกรัม
ประโยชน์ของฟักข้าว
ฟักข้าวเป็นพืชริมรั้วที่สามารถพบเห็นได้ตามชนบททั่วไป สำหรับหลายคนอาจจะไม่ค่อยคุ้นหน้าคุ้นตากันดีเท่าไร แต่รู้หรือไม่ว่าประโยชน์ของพืชชนิดนี้มีสรรพคุณดีๆ มากมาย โดยเฉพาะในด้านของสุขภาพ
1. บำรุงผิว ปกป้องผิวจากแสงแดด
ในฟักข้าวมีสารต้านอนุมูลอิสระสูง จึงช่วยปกป้องเซลล์จากการถูกทำลาย ปกป้องผิวจากแสงแดด ชะลอการเกิดริ้วรอยทำให้ดูอ่อนเยาว์กว่าวัย แก้ปัญหาผิวแห้งกร้านและบำรุงผิวพรรณให้เนียนนุ่ม ผลิตภัณฑ์บำรุงผิวบางยี่ห้อจึงได้นำเอาสารสกัดจากฟักข้าวไปใช้เป็นส่วนผสมในการบำรุงผิวนั่นเอง
2. ยับยั้งการเจริญเติบโตของเชื้อเอดส์
จากงานวิจัยของมหาวิทยาลัยมหิดลเกี่ยวกับสรรพคุณของเมล็ดฟักข้าว พบว่ามีโปรตีนที่มีฤทธิ์ยับยั้งการเจริญของเชื้อเอชไอวี (Human Immunodeficiency Virus: HIV) และโรคเอดส์ (Acquired Immunodeficiency Syndrome: AIDS) ได้ นอกจากนี้ เมล็ดแก่ของฟักข้าวยังมีโปรตีนมอมอร์โคชิน-เอส (Momorcochin-S) และโคลชิซีน-บี (Colchicine-B) ซึ่งมีฤทธิ์ยับยั้งการทำงานของไรโบโซม (Ribosome) ซึ่งเป็นแหล่งผลิตกรดอะมิโน (Amino acid) และต้านการเจริญของเซลล์มะเร็งหลายชนิดในหลอดทดลองได้ ซึ่งอาจนำไปใช้พัฒนาเป็นเภสัชภัณฑ์ได้ในวันข้างหน้า
ปรึกษาเภสัช สั่งยา ฟรีค่าส่งทั่วประเทศ*
แชทกับเภสัชกรฟรี! 9 โมงเช้าถึงเที่ยงคืน พร้อมรับส่วนลดค่ายา 5% HDmall ออกค่าส่งให้สูงสุด 40 บาท
3. บำรุงสายตา
ฟักข้าวมีสารอาหารที่ช่วยบำรุงสายตา ปกป้องดวงตาจากโรคต้อกระจก ป้องกันประสาทตาเสื่อม และป้องกันการมองไม่เห็นในตอนกลางคืน
4. ป้องกันมะเร็งได้หลายชนิด
ฟักข้าวอุดมไปด้วยสารต้านอนุมูลอิสระและมีสารไลโคปีน (Lycopene) สูง ซึ่งไลโคปีนที่มีในเยื่อหุ้มเมล็ดของฟักข้าวเป็นดั่งสารต้านมะเร็ง มีฤทธิ์ในการต่อต้านอนุมูลอิสระสูง และมีคุณสมบัติช่วยเสริมสร้างระบบภูมิต้านทานโรคให้แข็งแรง ช่วยลดความเสี่ยงต่อการเกิดโรคหลอดเลือดหัวใจ และโรคมะเร็งต่างๆ เช่น
- มะเร็งปอด
- มะเร็งกระเพาะอาหาร
- มะเร็งต่อมลูกหมาก
นอกจากนี้ จากการศึกษาวิจัยของมหาวิทยาลัยฮานอยยังพบว่า น้ำมันจากเมล็ดฟักข้าวมีคุณสมบัติช่วยรักษาโรคมะเร็งตับได้อย่างมีประสิทธิภาพด้วย
5. ป้องกันโรคหัวใจ
การรับประทานฟักข้าวจะช่วยลดความเสี่ยงการเป็นโรคหัวใจได้ เพราะฟักข้าวมีสรรพคุณในการบำรุงหัวใจให้แข็งแรง และลดไขมัน คอเลสเตอรอล (Cholesterol) ในเส้นเลือด จึงป้องกันภาวะไขมันอุดตันในเส้นเลือด หรือภาวะหลอดเลือดหัวใจตีบได้เป็นอย่างดี
6. ลดความเสี่ยงอัมพฤกษ์และอัมพาต
ฟักข้าวจะช่วยลดความเสี่ยงการเป็นอัมพฤกษ์และอัมพาตได้ เพราะมีสรรพคุณในการป้องกันเส้นเลือดในสมองแตก ดังนั้นใครที่มีภาะวะความเครียดอยู่บ่อยๆ มีความวิตกกังวลง่าย หรือมีความเสี่ยงต่อภาวะเส้นเลือดในสมองแตก จึงควรรับประทานฟักข้าวเป็นประจำ เพื่อช่วยลดความเสี่ยงที่เกิดขึ้น
7. ช่วยฟื้นฟูร่างกายให้เร็วขึ้น
ในผู้ป่วย ผู้ที่เข้ารับการผ่าตัด หรือผู้ที่ออกกำลังกายอย่างหนักหน่วงเป็นประจำ การรับประทานฟักข้าวจะทำให้ร่างกายสามารถฟื้นฟูได้เร็วขึ้น เพราะฟักข้าวอุดมไปด้วยสารอาหารและวิตามินที่จะช่วยซ่อมแซมร่างกายในส่วนที่สึกหรอได้อย่างรวดเร็ว พร้อมทั้งเสริมสร้างภูมิคุ้มกันให้สูงขึ้น จึงสามารถฟื้นฟูร่างกายได้ดีนั่นเอง
ปรึกษาเภสัช สั่งยา ฟรีค่าส่งทั่วประเทศ*
แชทกับเภสัชกรฟรี! 9 โมงเช้าถึงเที่ยงคืน พร้อมรับส่วนลดค่ายา 5% HDmall ออกค่าส่งให้สูงสุด 40 บาท
8. รักษาโรคเบาหวาน
ฟักข้าวมีส่วนช่วยในการลดระดับน้ำตาลในเลือดให้น้อยลงได้ พร้อมควบคุมไม่ให้น้ำตาลในเลือดพุ่งสูงขึ้นเกินไป ซึ่งส่วนของฟักข้าวที่นำมาใช้รักษาเบาหวาน ก็คือส่วนที่เป็นผลอ่อนนั่นเอง
การใช้ฟักข้าวเพื่อสุขภาพ
ฟักข้าวสามารถใช้เป็นยาในการรักษาโรคได้หลายชนิด สามารถนำมาใช้ขับพิษลดไข้ แก้ไอ บรรเทาอาการปวดกล้ามเนื้อ และทำให้อาการปวดตามข้อต่างๆ ดีขึ้นได้ นอกจากนี้ ยังมีสูตรรักษาปัญหาทางสุขภาพอื่นๆ จากฟักข้าวอีก ได้แก่
1. ใช้ลดไข้ บรรเทาอาการปวด
ใบของฟักข้าวมีรสขมเย็น ซึ่งมีคุณสมบัติในการถอนพิษไข้ แก้ฝี ดับพิษทุกชนิด โดยให้ปรุงเป็นยาเขียว และใช้ตำพอกเพื่อแก้ปวดหลังได้
2. แก้ไอ บำรุงปอด
เมล็ดฟักข้าวมีรสมันเมาเย็น สามารถนำมาใช้แก้ไอ แก้วัณโรค และบำรุงปอดได้ โดยนำเมล็ดมาคั่วให้กรอบแล้วรับประทาน นอกจากนี้ เมล็ดฟักข้าวยังมีฤทธิ์ขับปัสสาวะและแก้ท่อน้ำดีอุดตันได้อีกด้วย
3. แก้อาการปวดข้อ
รากฟักข้าวมีรสเบื่อเย็นซึ่งมีฤทธิ์ในการขับพิษ สามารถนำมาใช้ต้มดื่มเพื่อบรรเทาอาการปวดตามข้อ นอกจากนี้ ยังมีสรรพคุณช่วยลดพิษไข้ ขับเสมหะ บำรุงเส้นผมและหนังศีรษะได้เป็นอย่างดี
4. รักษาโรคกลาก เกลื้อน
ในประเทศจีนนิยมนำเมล็ดแก่ของฟักข้าวมาผสมกับน้ำมัน แล้วเติมน้ำส้มลงไป เพื่อนำมาทาบริเวณผิวหนังที่มีอาการอักเสบ จะช่วยลดอาการบวม ช่วยรักษาโรคกลาก เกลื้อน และแก้อาการผดผื่นคันตามร่างกายได้
5. บำรุงเส้นผม รักษารังแค
เราสามารถใช้รากฟักข้าวสระผมเพื่อกำจัดเหาได้ และยังใช้บดหมักเพื่อนำมากระตุ้นให้ผมดกขึ้นได้ด้วย นอกจากนี้ เราสามารถนำฟักข้าวมาทำเป็นแชมพูสระผมสำหรับแก้คันศีรษะและแก้ผมร่วงได้ โดยยาสระผมจะประกอบด้วย
- ฝักส้มป่อย
- ผลมะกรูดเผา
- ผลมะคำดีควายหมกไฟพอให้สุก
- รากของต้นฟักข้าว
- รากแหย่งบดหยาบ
ให้นำส่วนประกอบทั้งหมดผสมกับน้ำอุ่น แล้วหมักกับผมไว้ระยะหนึ่งจากนั้นให้ล้างออก จะช่วยแก้อาการคันศีรษะ แก้รังแค แก้ผมร่วงและช่วยให้ผมดกดำขึ้นด้วย
6. บำรุงผิวพรรณ
ฟักข้าวประกอบด้วยสารเบตา แคโรทีนสูงมาก มากกว่าแครอทถึง 10 เท่า นอกจากนี้ผลของฟักข้าวยังอุดมไปด้วยสารไลโคปีน และกรดไขมันไม่อิ่มตัวซึ่งมีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระสูง จึงได้มีการสกัดเอาสารสำคัญเหล่านี้เพื่อใช้เป็นส่วนประกอบสำคัญในการทำเครื่องสำอางสำหรับใช้บนใบหน้า เพื่อชะลอริ้วรอยเหี่ยวย่นที่เกิดขึ้น
เมนูการรับประทานฟักข้าวเพื่อสุขภาพ
ฟักข้าวสามารถรับประทานได้ทั้งแบบสด หรือนำไปปรุงอาหาร หรือรับประทานผ่านสารสกัดและวิตามินแคปซูลได้ แต่ส่วนมาก ฟักข้าวมักจะนำมาทำเป็นอาหารหลายชนิด ทั้งเมนูผัด แกง หรือเพียงนำมาลวก หรือต้มสุกใส่ลงในแกงอย่างแกงเลียงหรือแกงส้ม หรือจิ้มกับน้ำพริกก็สามารถรับประทานฟักข้าวได้ง่ายๆ แล้ว
นอกจากนี้ ฟักข้าวยังสามารถนำมาทำเป็นเครื่องดื่มเพื่อสุขภาพได้อีกด้วย แต่หากใครยังนึกไม่ออกว่าฟักข้าวสามารถนำมาทำเป็นเมนูอะไรได้บ้าง วันนี้เรามีไอเดียอาหารที่มีส่วนประกอบของฟักข้าวมาฝากกัน
1. ยำปลาทูใส่ยอดฟักข้าว
- ให้นำส่วนประกอบต่อไปนี้มาซอยเตรียมไว้ ได้แก่
- ตะไคร้
- พริกขี้หนู
- หอมหัวแดง
- ใบมะกรูด
- ผักชีฝรั่ง
- ยอดฟักข้าว
- นำปลาทูไปย่างไฟให้สุก
- แกะเนื้อปลาทูเป็นชิ้นเล็กๆ
- นำส่วนผสมทั้งหมดมาคลุกให้เข้ากัน
- บีบน้ำมะนาว ใส่น้ำปลาลงไปแล้วตามด้วยน้ำตาล ปรุงรสตามชอบ
- ตักขึ้นเสิร์ฟ
เมนูนี้เหมาะกับการรับประทานกับผักสด จะได้รสชาติที่อร่อยยิ่งขึ้นและยังช่วยลดน้ำหนักได้อีกด้วย
2. น้ำฟักข้าวเสาวรส
น้ำฟักข้าวเสาวรสเป็นเครื่องดื่มที่ช่วยบำรุงสุขภาพและสร้างความสดชื่นได้อย่างทันตา วิธีการทำมีต่อไปนี้
- นำฟักข้าวมาผ่าครึ่ง แล้วแกะเมล็ดออกให้หมด
- ใส่เนื้อฟักข้าวในเครื่องปั่น ใส่น้ำต้มสุกลงไปเล็กน้อย
- ปั่นให้ส่วนผสมทุกอย่างเข้ากันจนละเอียด แล้วเทใส่โถไว้
- ใส่เนื้อเสาวรสลงไปปั่นในเครื่องปั่น ใส่น้ำต้มสุกตามลงไป ปั่นจนละเอียด
- นำขึ้นมาปรุง โดยเอาเฉพาะส่วนของน้ำเสาวรสก็พอ
- ผสมน้ำฟักข้าวกับน้ำเสาวรสให้เข้ากัน ใส่เกลือป่น เติมน้ำเชื่อมลงไปแล้วผสมให้เข้ากัน
- ชิมรสตามชอบ ยกขึ้นเสิร์ฟ
3. ผัดเยื่อฟักข้าว
- ผ่าฟักข้าวออก เอาช้อนแคะเนื้อเมล็ดออกมา
- หั่นเยื่อฟักข้าวเป็นชิ้นบางๆ
- ตำส่วนประกอบต่อไปนี้ ได้แก่
- กระเทียม
- หอมหัวใหญ่หั่นแล้ว
- พริกซอย
- นำน้ำมันขึ้นตั้งกระทะ ใส่กระเทียมลงไปผัดให้หอม
- นำเยื่อเมล็ดฟักข้าวลงไปผัด เติมน้ำลงไปเล็กน้อย
- ใส่ไข่ลงไปเมื่อใกล้สุก ตามด้วยหอมหัวใหญ่ และพริก
- ปรุงรสด้วยซอส น้ำปลา และน้ำตาล
- เมื่อเริ่มสุกดีแล้วให้ตักขึ้นใส่จาน พร้อมเสิร์ฟได้เลย
4. แกงส้มฟักข้าว
- นำฟักข้าวมาปอกเปลือกแล้วล้างให้สะอาด
- หั่นฟักข้าวเป็นชิ้นเล็กๆ
- นำปลาดุกมาหั่นเป็นชิ้นบางๆ
- โขลกพริกแห้งกับเกลือให้ละเอียด จากนั้นใส่ข่า ตะไคร้ ตามด้วยใส่หอมแดงกับกระเทียมลงไปแล้วโขลกตาม เมื่อทุกอย่างเข้ากันดีแล้วให้ตักใส่ถ้วยเตรียมไว้
- ตั้งกระทะใส่น้ำมัน นำเครื่องแกงลงไปคั่วจนเริ่มหอม
- ใส่น้ำลงไปในกระทะ คนให้น้ำเข้ากับน้ำแกงก่อนที่น้ำจะเดือด
- เมื่อน้ำแกงเริ่มเดือด ให้ใส่ฟักข้าวที่หั่นไว้ลงไป
- ต้มจนฟักข้าวสุก บีบมะนาว ใส่ปลาดุกที่เตรียมไว้ตามลงไป แล้วปิดฝากระทะทิ้งไว้จนน้ำแกงเริ่มเดือดอีกครั้ง
- เมื่อน้ำแกงเริ่มเดือดให้เปิดฝา แล้วปรุงรสด้วยน้ำปลาและน้ำตาลได้ตามชอบ
- ตักใส่ถ้วยขึ้นเสิร์ฟรับประทานกับข้าวสวยร้อนๆ
5. ฟักข้าวลวกจิ้มกับน้ำพริก
ฟักข้าวเมื่อนำมาลวกและจิ้มกับน้ำพริก ก็มีประโยชน์และอร่อยไม่น้อยเหมือนกัน โดยอาจจะนำผลอ่อนหรือยอดอ่อนมาลวกก็ได้ ซึ่งเมนูนี้จะทำให้คุณได้รับวิตามินและสารอาหารจากฟักข้าวแบบครบถ้วน แถมช่วยให้อิ่มเร็ว จึงเหมาะกับการรับประทานเพื่อลดน้ำหนักที่สุด
ข้อควรระวัง
- ผู้ที่แพ้ง่าย ควรเลี่ยงรับประทาน หากคุณเป็นคนที่มีอาการแพ้ง่าย ควรหลีกเลี่ยงการรับประทานฟักข้าว เนื่องจากฟักข้าวมีสารก่อภูมิแพ้ ไม่ว่าจะเป็นเนื้อ ยาง หรือแม้กระทั่งเกสร ก็อาจส่งผลทำให้อาการแพ้กำเริบได้
- หลีกเลี่ยงการรับประทานเมล็ดฟักข้าวแบบดิบ เพราะหากรับประทานเข้าไป เมล็ดจะส่งผลกระตุ้นต่อระบบภูมิคุ้มกัน ทำให้ระบบภูมิคุ้มกันในร่างกายทำงานผิดปกติ ยกเว้นแต่ทำให้สุกแล้วจึงสามารถรับประทานได้
- อาจส่งผลต่อการแข็งตัวของเลือด เนื่องจากปัจจุบันยังมีงานวิจัยที่รอการศึกษาเกี่ยวกับฟักข้าวที่ส่งผลต่อการแข็งตัวของเลือดในร่างกายหากรับประทานมากจนเกินไป ดังนั้น การรับประทานในปริมาณที่พอดี ไม่มากเกินไปนับว่ากำลังเหมาะสมต่อร่างกายที่สุด
ฟักข้าวเป็นผักพื้นบ้านที่ได้รับความสนใจเป็นอย่างมาก เพราะมีประโยชน์ต่อร่างกายหลายอย่าง ไม่ว่าจะเป็นการป้องกันโรคมะเร็ง ยับยั้งการเจริญเติบโตของเชื้อเอดส์ ช่วยบำรุงผิวพรรณ และชะลอวัย เพราะมีสารต้านอนุมูลอิสระสูง นอกจากนี้ ยังสามารถนำมาประกอบเมนูอาหารรับประทานได้หลากหลายเมนู เรียกว่าเห็นผลเล็กๆ แบบนี้ แต่ประโยชน์และสรรพคุณกลับเต็มเปี่ยมอย่างมากทีเดียว
