ต่อมลูกหมาก คืออวัยวะในระบบสืบพันธุ์เพศชาย อยู่ข้างล่างกระเพาะปัสสาวะ ด้านหน้าไส้ตรงและบังบางส่วนของท่อปัสสาวะอยู่ ทำหน้าที่สร้างของเหลวที่เป็นส่วนหนึ่งของน้ำอสุจิ และช่วยให้เกิดสภาพเหมาะสมกับตัวอสุจิ ต่อมมีขนาดโตขึ้นตามอายุและขึ้นอยู่กับปริมาณฮอร์โมนเทสโทสเตอโรน
ภาวะที่ส่งผลกระทบต่อต่อมลูกหมากคือ การติดเชื้อบริเวณต่อม การเติบโตของต่อมที่ไม่สัมพันธ์อายุ (โรคต่อมลูกหมากโต) และมะเร็งต่อมลูกหมาก โดยบทความนี้จะกล่าวถึงเพียงมะเร็งต่อมลูกหมากเป็นหลัก
ปรึกษาเภสัช สั่งยา ฟรีค่าส่งทั่วประเทศ*
แชทกับเภสัชกรฟรี! 9 โมงเช้าถึงเที่ยงคืน พร้อมรับส่วนลดค่ายา 5% HDmall ออกค่าส่งให้สูงสุด 40 บาท
มะเร็งต่อมลูกหมากจะพบมากในชายที่อายุมากกว่า 60 ปี ส่วนใหญ่จะเป็นและเติบโตอย่างช้าๆ ไม่มีอาการทำให้ตรวจพบได้ยาก แต่ในบางรายอาจมีอาการรุนแรงและแพร่ไปสู่อวัยวะอื่นตั้งแต่ต้นก็ได้
อาการของมะเร็งต่อมลูกหมาก
ส่วนมากจะเริ่มด้วยปัสสาวะแสบขัด มีเลือดปนมาในปัสสาวะและเสื่อมสมรรถภาพทางเพศ ในบางรายอาจมีปวดกระดูกร่วมด้วย ส่วนมากระยะเริ่มต้นของมะเร็งจะไม่แสดงอาการแต่สามารถตรวจได้โดยการตรวจทางทวารหนัก ตรวจเลือด การสแกนหรือการตรวจชิ้นเนื้อ
ปัจจัยเสี่ยงสำหรับมะเร็งต่อมลูกหมาก
มะเร็งต่อมลูกหมากพบได้ยากในชายอายุต่ำกว่า 40 ปี แต่ความเสี่ยงจะสูงขึ้นเมื่ออายุมากขึ้น และส่วนมากจะเริ่มตรวจพบเมื่ออายุมากกว่า 60 ปี โดยปัจจัยเสี่ยงต่างๆมีดังนี้
- ชายที่บริโภคอาหารประเภทเนื้อแดงและอาหารไขมันสูง ปริมาณมาก และรับประทานผักและผลไม้น้อย
- เชื้อชาติ แอฟฟริกัน-อเมริกัน จะมีความเสี่ยงสูงกว่าชาวเอเชีย
- ชายน้ำหนักเกิน หรือมีภาวะอ้วน
- มีประวัติครอบครัวเป็นมะเร็งต่อมลูกหมากมาก่อน (บิดาหรือพี่ชาย) เนื่องจากพันธุกรรมมีผลต่อการเกิดโรค
- มีข้อมูลกล่าวว่ามะเร็งต่อมลูกหมากมีความเกี่ยวข้องกับต่อมลูกหมากอักเสบเรื้องรัง การติดเชื้อจากโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์การดื่มแอลกอฮอล์และสูบบุหรี่
การวินิจฉัยโรคมะเร็งต่อมลูกหมาก
โรคมะเร็งต่อมลูกหมากสามารถตรวจพบได้โดยใช้วิธีตรวจทางทวารหนักร่วมกับการตรวจเลือดหาค่า PSA (Prostate specific antigen) หรือแอนติเจนต่อมลูกหมาก ซึ่งเป็นตัวบ่งชี้ได้ว่าเป็นมะเร็งต่อมลูกหมากหรือไม่ และนอกเหนือจากนี้ยังสามารถตรวจยืนยันผลโดยวิธีตรวจชิ้นเนื้อจากต่อมลูกหมากโดยผ่านทางทวารหนักได้ โดยนำมาส่องใต้กล้องจุลทรรศน์ หากได้ผลตรวจแน่นอนแล้วว่าเป็นมะเร็งต่อมลูกหมาก สามารถใช้การสแกนเอ็มอาร์ไอ มาสแกนหาการแพร่กระจายของมะเร็งได้ การเอ็กซ์เรย์ช่องอก อัลตร้าซาวน์ช่องท้องและกระดูกก็สามารถทำได้หากแพทย์สงสัยว่าการกระจายสู่บริเวณเหล่านี้ แต่โดยมากมะเร็งต่อมลูกหมากไม่ได้มีอาการของโรคที่รุนแรงมากและสามารถตรวจพบได้ตั้งแต่ระยะต้นๆก็สามารถรักษาได้หลายวิธี โดยวิธีการรักษาที่เหมาะสมนั้นขึ้นอยู่กับอายุ สภาพร่างกาย โรคร่วม ระยะของมะเร็งและผลตรวจชิ้นเนื้อร่วมถึงค่าแอนติเจนต่อมลูกหมากด้วย
วิธีการรักษามะเร็งต่อมลูกหมาก
- การเฝ้าระวังเชิงรุก (Active surveillance) คือการติดตามโรคของผู้ป่วย โดยไม่มีการรักษาใดๆ แต่คอยตรวจติดตามระยะและอาการของโรค ซึ่งจะใช้กับผู้ป่วยระยะแรกหรือผู้ป่วยสูงอายุมากแล้ว
- การผ่าตัดต่อมลูกหมาก (Radical prostatectomy) โดยการตัดก้อนมะเร็งทิ้ง ซึ่งขึ้นอยู่กับขนาดก้อนและวิจารณญาณของแพทย์ ซึ่งสามารถทำได้หลายวิธีคือ การผ่าเปิดช่องท้อง ผ่าตัดโดยการส่องกล้อง หรือแม้กระทั่งการใช้หุ่นยนต์ในการผ่าตัด การผ่าตัดมีอัตราความสำเร็จสูงแต่ก็มีผลข้างเคียงในระยะยาวเช่นกันเช่น เสื่อมสมรรถภาพทางเพศ ปัสสาวะไม่ออก และท่อปัสสาวะแคบลง ในบางกรณีอาจมีการแนะนำให้ตัดอัณฑะร่วมด้วยเพื่อลดผลจากฮอร์โมนเทสโทสเตอโรนที่อาจมีผลต่อการแพร่กระจายและการเติบโตของมะเร็ง
- การฉายรังสี โดยการฝังแร่กัมมันตรังสี หรือการฉายรังสีจากภายนอกก็ได้ ซึ่งสามารถทำได้หลังจากการผ่าตัดหากการผ่าตัดยังไม่สามารถกำจัดก้อนมะเร็งได้หมด
- การใช้ฮอร์โมน สามารถใช้ยาที่สามารลดระดับฮอร์โมนเทสโทสเตอโรนในร่างกายลง โดยวิธีนี้ใช้ได้ทั้งในระยะแรกและระยะท้ายของมะเร็งต่อมลูกหมาก
- เคมีบำบัด มักจะใช้ในระยะท้ายของโรคมะเร็ง ที่ใช้วิธีควบคุมระดับฮอร์โมนไม่ได้ผล
- วิธีอื่นๆ เช่น การใช้ความเย็น (Cryoablation) ใช้คลื่นความถี่ ใช้อัลตร้าซาวน์ วิธีเหล่านี้เหมาะกับผู้ป่วยที่สภาพร่างกายไม่เหมาะสมกับการทำผ่าตัดใหญ่
วิธีทั้งหมดนี้อาจใช้วิธีเดียวหรือใช้หลายวิธีร่วมกันในการรักษาก็ได้ ขึ้นอยู่กับสภาพร่างกายของผู้ป่วยและวิจารณญาณของแพทย์ และแนะนำให้หมั่นตรวจติดตาม และตรวจเลือดอยู่เสมอเพื่อป้องกันการกลับเป็นซ้ำได้
