ต้นผักติ้ว เป็นไม้ป่าที่ขึ้นประปรายในป่าเบญจพรรณแล้งทางภาคเหนือและตะวันออกเฉียงเหนือ ดอกของต้นผักติ้วจะบานเต็มต้นสวยงามและส่งกลิ่นหอม เหมาะสำหรับปลูกเป็นต้นไม้ที่ให้ร่มเงาและไม้ประดับ ส่วนต่างๆ ของผักติ้วก็สามารถรับประทานเป็นอาหารและยาได้ด้วย
ชื่อวิทยาศาสตร์ Cratoxylum formosum (Jacq.) Benth. & Hook.f. ex Dyer
ชื่อวงศ์ HYPERICACEAE
ชื่อพ้อง Cratoxylum formosum subsp. formosum
ชื่อท้องถิ่น แต้วหิน ผักเตา ติ้วส้ม กวยโชง ตาว ติ้วแดง ติ้วยาง ติ้วเลือด ติ้วเหลือง
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ของผักติ้ว
ต้นผักติ้ว เป็นไม้ยืนต้น สูง 8-15 เมตร ยอดไม้เป็นพุ่มกลม กิ่งอ่อนมีขนนุ่มปกคลุมทั่วกิ่ง เปลือกไม้สีน้ำตาลไหม้ แตกเป็นสะเก็ด เปลือกด้านในสีน้ำตาลแกมเหลือง มีน้ำยางสีเหลืองปมแดงซึมออกมา ใบมนแกมรูปทรงรีและรูปขอบขนาน กว้าง 2-5 เซนติเมตร ยาว 3-13 เซนติเมตร ออกเป็นคู่ๆ ตรงข้ามกัน โคนสอบเรียว ส่วนที่ค่อนไปทางปลายใบโตออก ปลายสุดสอบเข้า เนื้อใบบาง หลังใบมีขนสาก ท้องใบมีขนนุ่มหนาแน่น ดอกสีชมพูอ่อนจนถึงแดง กลิ่นหอมอ่อนๆ ผลรูปร่างรี กว้าง 1 เซนติเมตร ยาว 2 เซนติเมตร หรือเล็กกว่านั้น เมื่อผลแก่จะแตกออกเป็น 3 แฉก มีเมล็ดข้างในสีน้ำตาล
คุณค่าทางโภชนาการของผักติ้ว 100 กรัม
ให้พลังงาน 58 กิโลแคลอรี
- โปรตีน 2.4 กรัม
- ไขมัน 1.7 กรัม
- คาร์โบไฮเดรต 8.2 กรัม
- เส้นใยอาหาร 1.4 กรัม
- น้ำ 85.7 กรัม
- วิตามินเอ 7,500 หน่วยสากล
- วิตามินบี1 0.04 มิลลิกรัม
- วิตามินบี2 0.67 มิลลิกรัม
- วิตามินบี3 3.1 มิลลิกรัม
- วิตามินซี 56 มิลลิกรัม
- ธาตุแคลเซียม 67 มิลลิกรัม
- ธาตุเหล็ก 2.5 มิลลิกรัม
- ธาตุฟอสฟอรัส 19 มิลลิกรัม
แหล่งที่มา : ตารางแสดงคุณค่าอาหารไทยในส่วนที่กินได้ 100 กรัม (กองโภชนาการ กรมอนามัย)
สรรพคุณของผักติ้ว
ผักติ้วสามารถนำมาปรุงเป็นยาได้เกือบทุกส่วน โดยมีวิธีทำและสรรพคุณดังนี้
- ส่วนยอดอ่อนและใบอ่อนของผักติ้ว มีสรรพคุณบำรุงโลหิต ฟอกโลหิต แก้ประดง (โรคที่เกิดจากพิษไข้ ทำให้ผู้ป่วยมีเม็ดผื่นขึ้นตามผิวหนังทั่วตัว มีอาการปวดแสบปวดร้อน และมีไข้สูง) โดยนำยอดและใบอ่อนของผักติ้วเข้าตำรับยา เช่น ฝาง ใบส้มเสี้ยว รกมะดัน ต้มรวมกันในน้ำเดือด รับประทานก่อนอาหารวันละ 3 ครั้ง ติดต่อกัน 7 วันหรือจนกว่าอาการจะดีขึ้น
- เปลือกต้นของผักติ้วนำมาต้มในน้ำเดือด รับประทานแก้อาการท้องเสีย ท้องร่วง
- ยางจากเปลือกต้น นำมาใช้ทาบริเวณที่มีอาการคัน
- เปลือกและใบ นำมาตำผสมกับน้ำมันมะพร้าว ใช้ทารักษาโรคผิวหนังบางชนิด เช่น ผดผื่น เป็นต้น
การนำผักติ้วมาปรุงอาหาร
ยอดอ่อน ใบอ่อน และดอกอ่อนของผักติ้ว ใช้รับประทานเป็นผักสดแนมกับเมนูหลากหลาย เช่น ก้อย น้ำตก แจ่ว ซุปหน่อไม้ น้ำพริก น้ำพริกปลาร้า ขนมจีน หมี่กะทิ เมี่ยงญวน แหนมเนืองเวียดนาม หรือจะนำไปประกอบอาหาร เช่น ใส่ต้มหรือแกงต่างๆ เพื่อให้มีรสเปรี้ยวแทนการใช้มะนาว เช่น แกงเห็ด แกงปลา เป็นต้น
ข้อห้ามและข้อควรระวัง
ผักติ้ว เป็นผักที่สามารถรับประทานได้เป็นประจำ จากการศึกษาวิจัยด้านความปลอดภัยของผักติ้ว ยังไม่พบรายงานความเป็นพิษ หรืออาการไม่พึงประสงค์ใดๆ
