ไขข้อข้องใจเกี่ยวกับการตรวจ WBC PMN และ Band

เผยแพร่ครั้งแรก 14 ต.ค. 2017 อัปเดตล่าสุด 17 พ.ย. 2020 เวลาอ่านประมาณ 6 นาที
ไขข้อข้องใจเกี่ยวกับการตรวจ WBC PMN และ Band

เม็ดเลือดขาวแม้จะมีปริมาณเพียงประมาณ 1% ของน้ำเลือดแต่เม็ดเลือดขาวก็มีประโยชน์อย่างยิ่งเสมือนเป็นกองทัพที่มีบทบาทป้องกันร่างกายจากโรคร้ายต่างๆเม็ดเลือดขาวนั้นมีหลากหลายชนิดซึ่งแต่ละชนิดก็มีคุณสมบัติแตกต่างกันการตรวจค่าเม็ดเลือดขาวแต่ละชนิดจึงเป็นเรื่อง จำเป็นสำหรับแพทย์และเป็นเรื่องควรทราบสำหรับตัวท่านเจ้าของร่างกายการรู้ขีดความสามารถของกองทัพแห่งชาติตนเองสำคัญอย่างไรการรู้เรื่องของเม็ดเลือดขาวก็สำคัญเช่นนั้น

วัตถุประสงค์

เพื่อทราบจำนวนเซลล์เม็ดเลือดขาวปริมาตรใดปริมาตรหนึ่งโดยทั่วไปจะใช้ต่อ 1 ลูกบาศก์มิลลิเมตรแต่ในหน่วยสากลจะใช้ตอน 1 ลิตร

แพ็กเกจที่คุณอาจสนใจ
หมดปัญหาเหงื่อออกมากที่มืออย่างถาวร รักษาแล้วมือแห้ง ชีวิตง่ายขึ้น!

จองผ่าน HD ประหยัดกว่า / เบิกประกันได้ / ผ่อน 0% ได้ / ปรึกษาหมอก่อนผ่าตัดได้ไม่จำกัดครั้ง

คำอธิบายอย่างสรุป

  • WBC leukocyte มีหน้าที่ในการออกกำลังกายโดยการทำลายจุลชีพก่อโรคเช่นเชื้อโรคหรือจุลินทรีย์ใด ๆที่แปลกปลอมเข้าสู่ร่างกายหรือแม้แต่เซลล์ของร่างกายเองที่กลายพันธุ์ไปก่อนที่จะเป็นเซลล์มะเร็ง ก็จะถูกกำจัดโดย WBC บางตำราก็เรียกว่า "leukocyte count"

รูปที่ 4 แสดงแหล่งกำเนิดและรูปลักษณ์ของเม็ดเลือดชนิดต่าง ๆ หน้า 87

  • WBC ในทางการแพทย์ไทยต้องการให้แสดงคน 2 ค่าใหญ่ ๆ คือ 1) จำนวนเซลล์เม็ดเลือดขาวทั้งหมด (total number of WBC) คือหัวข้อที่กำลังกล่าวถึง และ 2) จำนวนเซลล์แยกย่อยของเม็ดเลือดขาว (differential white blood counts) ซึ่งจะได้กล่าวถึงในข้อต่อไปแต่อย่างไรก็ตามก็ใคร่จะเอ่ยชื่อ "เซลล์แยกย่อยของ WBC" พอให้รู้จักเฉพาะชื่อไว้ก่อน ดังนี้
    • Lymphocytes (ลิมโฟไซต์)
    • Monocytes (โมโนไซต์)
    • Basophils (เบโซฟิลส์)
    • Eosinophils (อีโอซิโนฟิลส์)
    • Neutrophils (นิวโตรฟิลส์)

ค่าปกติของ WBC

  • ให้ยึดถือตามข้าที่ระบุไว้ในใบรายงานแสดงผลเลือด (ถ้ามี)
  • ค่าปกติทั่วไปในผู้ใหญ่ (ชาย / หญิง)

W BC count : 5,000-11,000 cells/cu.mm
หรือ : 5-11 x 109/L

ค่าผิดปกติที่ถือว่าวิกฤติ

หน่วยทั่วไป : <2,500 หรือ > 30,000 /mm3
หรือ : < 25 หรือ > 30 x 109/L

ค่าผิดปกติ

  • ในทางน้อย อาจแสดงผลว่า...
    • ร่างกายกำลังได้รับพิษจากยา (drug toxicity) เช่น การได้พิษจากยาเคโมรักษามะเร็งหรือวิธีเคมี บำบัด (chemotherapy)
    • ไขกระดูกมีความผิดปกติ (bone marrow failure)
    • ร่างกายติดเชื้ออย่างรุนแรง (overwhelming infection)
    • ร่างกายขาดสารอาหารบางอย่างเช่น วิตามินบี 12 กรกฟอลิกหรือธาตุเหล็ก
    • ม้ามทำงานมากเกินไป (hypersplenism) โดยดักจับเก็บเม็ดเลือดขาวไว้อย่างมากผิดปกติจากกระแสเลือด
    • สภาวะ WBC ต่ำมีศัพท์แพทย์เรียกว่า leukopenia
  • ในทางมาก อาจแสดงผลว่า...
    • ร่างกายอาจกำลังได้รับเชื้อโรคสำคัญหรือเกิดโรคจากจุลชีพก่อโรคที่หลุดเข้าสู่ร่างกายจึงกระตุ้นให้ต้องเร่งสร้างจำนวนเม็ดเลือดขาวเพิ่มมากขึ้น
    • อาจเกิดโรคสร้างเม็ดเลือดขาวมากผิดปกติจากไขกระดูก (myeloproliferative disorder)
    • อาจกำลังเกิดมะเร็งชนิดใดชนิดหนึ่งก็ได้เช่นโรคมะเร็งเม็ดเลือดขาว (leukemia)
    • อาจกำลังเกิดความรักขายเคืองเช่นเกิดจากความเครียดหรือริดสีดวงทวารซึ่งมีผลต่อระดับฮอร์โมน ที่มีอิทธิพลในการสร้างเม็ดเลือด
    • อาจเกิดสภาวะการขาดน้ำ
    • ต่อมไทรอยด์เอาทำงานมากเกินไป
    • อาจกินยากลุ่ม steroid มันนานเกินไป
    • สภาวะ WBC สูงเกินไปมีศัพท์แพทย์เรียกเป็นการเฉพาะว่า leukocytosis

ค่า WBC ซึ่งต่ำหรือสูงผิดจากความจริงอาจมีเหตุเนื่องจาก…

  • กินอาหารบางประเภทหรือกิจกรรมออกกำลังกายหนักเกินไปหรือความเครียดอาจทำให้ WBC สูงกว่าปกติ
  • การตั้งครรภ์และการคลอดบุตรมักทำให้ WBC สูงเกินปกติ
  • ผู้ที่ถูกตัดม้ามออกทิ้งไปมักจะมี WBC สูงกว่าปกติ
  • WBC มักมีจำนวนต่ำในช่วงเวลาเช้าและสูงในเวลาบ่าย
  • ยาบางอย่างก็อาจทำให้ค่า WBC สูง / ต่ำเกินความจริง

PMN

วัตถุประสงค์

เพื่อทราบจำนวน "เซลล์แยกย่อย" ของเซลล์เม็ดเลือดขาวชนิดหนึ่งที่เรียกว่า "pymorhonuclear neutrophils" (PMN) ซึ่งมีนิวเคลียสแยกย่อยต่างรูปร่างกันไป แต่เพื่อความสะดวกคนทั่วไปจึงมักเรียกเซลล์เม็ดเลือดขาวชนิดนี้ว่า "neutrophils" (นิวโตรฟิลส์) เฉยๆ ก็เป็นที่เข้าใจกัน รวมทั้งบางคลินิกก็เรียก "Polys" สั้นๆ ซึ่งย่อมาจาก"pymorhonuclear cells" ก็ได้

คำอธิบายอย่างสรุป

  • ในรายงานผลการตรวจเลือดบางคลินิกจึงอาจเรียกคำว่า neutrophil ได้หลายวิธี กล่าวคือ

PMN......................................% หรือ
Neutrophil.............................% หรือ
Neut.....................................% หรือ
Polys....................................%

  • Neutrophil ขนาดเมื่อยังไม่เจริญเติบโตเต็มที่แต่ก็ได้เข้าไปอยู่ในกระแสเลือดแล้วจะมีชื่อเรียกเป็นการเฉพาะว่า "band cell" ทั้งนี้จะกล่าวถึงในรายละเอียดของผลเลือดในหัวข้อนั้น ต่อไป
  • ธรรมชาติของนิวโตรฟิล
    • ต้นกำเนิดมาจาก stem cell ในไขกระดูกใช้ระยะเวลาประมาณ 12-13 วัน จึงจะเติบโตออกมาสู่กระแสเลือดในชั้นต้นเรียกว่า band cell
    • จำนวนนิวโตรฟิล
      • เฉพาะที่ล่องลอยในกระแสเลือดจะแสดงด้วยจำนวนเปอร์เซ็นต์ที่คำนวณได้ต่อจำนวนทั้งหมดของ WBC ณ เวลานั้น (ปกติในวงจรกระแสเลือดจะมีประมาณ 55-70% ของ WBC)
      • นิวโตรฟิลยังมีอีกจำนวนหนึ่งในปริมาณประมาณใกล้เคียงกับที่ล่องลอยในกระแสเลือดทั้งนี้ในจำนวนนี้มักเกาะติดอยู่กับผนังภายในของหลอดเลือดและเนื้อเยื่อส่วนต่างๆของร่างกาย
      • ทั้งนี้ นิวโตรฟิลยังมีสำรองเป็นจำนวนมากอีกประมาณ 30 - 40 เท่าของที่ล่องลอยในกระแสเลือดแม้จะโตเต็มที่แล้วแต่ก็ยังถูกเก็บกักตัวไว้ใน โพรงไขกระดูก
        ผมขอให้สังเกตว่าทั้งในข้อ 2) และข้อ 3) นี่คือจำนวน "นิวโตรฟิลกองหนุน" ที่ร่างกายสำรองเตรียมพร้อมไว้ใช้ในยามจำเป็นและฉุกเฉินในกรณีเมื่อร่างกายถูกรุกรานจากเชื้อโรค
    • อายุนิวโตรฟิล
      • ส่วนที่ล่องลอยในกระแสเลือดจะมีอายุขัยเพียงประมาณ 6-12 ชั่วโมง เท่านั้น
      • ส่วนที่เกาะอยู่กับผนังหลอดเลือดหรือเนื้อเยื่อต่าง ๆ นั้นอาจมีอายุยืนยาวอยู่ได้หลายวัน
  • หน้าที่หลักของนิวโตรฟิล คือ การล้อมจับกินจุลินทรีย์ชนิดแบคทีเรียด้วยกระบวนการกลืนกิน (phagocytosis) กล่าวคือ ด้วยการฆ่าโดยวิธีการ "ฮุบเหยื่อ" แล้วค่อยค่อยสลายแบคทีเรียหรือเชื้อโรคใดใดเหล่านั้นที่อาจล่วงล้ำเข้าสู่ร่างกายมนุษย์

Phago = กิน, ฮุบ
Cyto = cyte, เซลล์, จุลินทรีย์
Osis = กระบวนการ

แพ็กเกจที่คุณอาจสนใจ
หมดปัญหาเหงื่อออกมากที่มืออย่างถาวร รักษาแล้วมือแห้ง ชีวิตง่ายขึ้น!

จองผ่าน HD ประหยัดกว่า / เบิกประกันได้ / ผ่อน 0% ได้ / ปรึกษาหมอก่อนผ่าตัดได้ไม่จำกัดครั้ง

ค่าปกติของ Neutrophil

  • ให้ยึดถือตามค่าที่ระบุไว้ ในใบรายงานแสดงผลเลือด (ถ้ามี)
  • ค่าปกติแสดงเปอร์เซ็นต์ของ WBC

PMN หรือ Neutrophil : 55-70%

  • จำนวนปกติ

Neutrophil=3.6-11.5x103/ µ L

  • อาจแสดงเป็นจำนวนหน่วยสมบูรณ์ก็ได้เรียกว่า absolute neutrophil count หรือ ANC

ค่าปกติ ANC = 2,500-8,000 cells/mm3

  • ค่า ANC ในใบรายงานผลเลือดหากมิได้แสดงไว้ก็อาจคำนวณได้จากสูตร

ANC = WBC x (% Neutrophil + % Bands)
หมายเหตุ  % Bands จะกล่าวถึงในหัวข้อต่อไป

ค่าผิดปกติที่ถือว่าวิกฤติ

  • ผู้ป่วยรายใดก็ตามที่ปรากฏค่า ANC เท่ากับหรือต่ำกว่า 1,000 cell/mm กำลังสาม ให้ประเมินได้ว่ากำลังตกอยู่ในภาวะเสี่ยงที่จะติดเชื้อได้ง่ายดังนั้นจะต้องรีบแยกตัวผู้ป่วยให้อยู่ในห้องปลอดเชื้อโดยลำพังทันที
  • ค่าวิกฤตที่ควรจำก็คือ 

ANC ≤ 1,000 cells/mm3

ค่าผิดปกติ

  • ในทางน้อยมีศัพท์เรียกว่า neutropenia ซึ่งอาจแสดงผลว่า…
    • ร่างกายอาจกำลังเริ่มเผชิญกับการติดเชื้อที่เสี่ยงต่อการนำไปสู่โรคสำคัญเช่น ไทฟอยด์ ตับอักเสบ ไข้หวัดใหญ่ โรคหัด โรคคางทูม โรคหัดเยอรมัน (rubella) ฯลฯ
    • อาจกำลังอดอาหาร (starvation) หรือขาดสารอาหารสำคัญบางตัวเช่น กรดฟอลิก หรือวิตามินบี 12
    • อาจได้รับรังสีหรือยาที่เป็นพิษต่อเซลล์บางตัว เช่นการรักษามะเร็งด้วยเคโมหรือวิธีเคมีบำบัด อาจมีผลทำให้เซลล์ไขกระดูกทำงานได้ต่ำกว่าปกติ
  • ในทางมาก มีศัพท์เรียกว่า neutrophilia ซึ่งอาจแสดงผลว่า...
    • อาจกำลังเกิดจากโรคการติดเชื้อ เช่น โรคกระดูกอักเสบ (osteomyelitis) โรคหูอักเสบ (otitis media) โรคโกโนเรีย โรคงูสวัด โรคเยื่อบุหัวใจอักเสบ (endocarditis) โรคอีสุกอีใส ฯลฯ
    • อาจกำลังเกิดโรคเซลล์หรือเนื้อเยื่อบางจุดขาดเช่นโรคกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด (myocardial infarction) แผลไฟลวก แผลหิมะกัด โรคมะเร็ง ฯลฯ
    • อาจกำลังเกิดโรคหรือสภาวะอันเนื่องจากการเผาผลาญอาหารบกพร่อง เช่น สภาวะความเป็นกรดจากเบาหวาน (diabetic acidosis)
    • ร่างกายอาจกำลังเกิดความเครียดอย่างหนัก
    • อาจกำลังเกิดสภาวะอักเสบจากโรคปวดข้อ โรคเกาต์เฉียบพลัน (acute gout) โรคกล้ามเนื้ออักเสบ (myositis) ฯลฯ

Band

วัตถุประสงค์

เพื่อทราบจำนวนของเซลล์เม็ดเลือดขาวชนิดวัยรุ่นหรือ neutrophil ที่ยังโตไม่เต็มที่ซึ่งเรียกว่า Band นั้นมีจำนวน เป็นกี่เปอร์เซ็นต์ของ WBC และ Band ของเซลล์เม็ดเลือดขาวชนิดอื่นก็มีแต่มีปริมาณน้อยมาก

แพ็กเกจที่คุณอาจสนใจ
หมดปัญหาเหงื่อออกมากที่มืออย่างถาวร รักษาแล้วมือแห้ง ชีวิตง่ายขึ้น!

จองผ่าน HD ประหยัดกว่า / เบิกประกันได้ / ผ่อน 0% ได้ / ปรึกษาหมอก่อนผ่าตัดได้ไม่จำกัดครั้ง

คำอธิบายอย่างสรุป

  • นิวโตรฟิล ที่ยังไม่โตเต็มที่แต่ก็ได้โผล่พ้นจากไขกระดูกเข้ามาอยู่ในกระแสเลือดนี้ยังมีนิวเคลียส (เสมือนหัวใจของเซลล์) เป็นรูปแท่งงอ ๆ โดยเหตุนี้ที่ยังไม่บรรลุนิติภาวะเป็นอนุชนเช่นนี้จึงถูกเรียกว่า "Band cell" (band ในภาษาอังกฤษแปลว่า แท่ง) หรือ "stab cell" (stab ในภาษาเยอรมันก็แปลว่า แท่ง) ดังนั้น Band cell หรือ Stab cell จึงมีความหมายเดียวกันแต่บางทีก็มักเรียก band หรือ stab เฉย ๆ เท่านั้น
  • Band cell นั้นมีความมุ่งหมายว่าเป็นนิวโตรฟิล ซึ่งอยู่พร้อมที่จะใช้งานได้เสมือนนักศึกษาวิชาทหารที่กำลังรับการฝึก (นศท.) อยู่นั้นย่อมพร้อมที่จะเข้าทำการสู้รบกับข้าศึกในสถานการณ์ฉุกเฉินหรือยามจำเป็นได้เสมอ
  • Band มีภาระหน้าที่สำคัญโดยสรุปว่าเป็น กำลังกองหนุนซึ่งจะต้องหนุนเนื่องเข้าทดแทนนิวโตรฟิล เก่าที่จะต้องสิ้นอายุขัยลงตามลำดับในช่วงเวลาอันสั้น (6-12 ชั่วโมงในกระแสเลือด) ดังนั้นการปรากฏระดับของ Band ในเลือดที่ขาดจำนวนจากเกณฑ์ปกติเมื่อใดจึงอาจเป็นตัวบ่งชี้หรือ indicator แสดงการลดลงของภูมิคุ้มกันในการต่อสู้โรคร้ายแรงในภายหลังเมื่อนั้น

ค่าปกติของ Band

  • ให้ยึดถือตามข้าที่ระบุไว้ในใบรายงานแสดงผลเลือด (ถ้ามี)
  • ถ้าปกติแสดงเป็นเปอร์เซ็นต์ของ WBC

Band : 3 - 5 %

  • จำนวนปกติ

0 - 0.03 x 103  cell/µL

ค่าผิดปกติ

  • ในทางน้อย อาจแสดงผลว่า...
    • หากพบค่า Band ต่ำประกอบกับ neutrophils ก็ต่ำด้วยย่อมมีผลให้หน่วยนับนิวโตรฟิล อย่างสมบูรณ์ (ANC) ลดลงต่ำไปด้วยแสดงว่าร่างกายกำลังเริ่มปราศจากภูมิต้านทานโรค
  • ในทางมาก อาจแสดงผลว่า...
    • ร่างกายกำลังถูกรุกรานจากเชื้อโรคอย่างรุนแรงจึงมีผลทำให้ต้องเพิ่มจำนวนทั้ง neutrophil และ Band ให้มากขึ้น
    • อาจมีอวัยวะใดอวัยวะหนึ่งกำลังเกิดการอักเสบอย่างร้ายแรงเช่นเคยมีกรณีผู้ป่วยรายหนึ่งมีอาการไส้ติ่งอักเสบชนิดเฉียบพลัน (acute appendicitis) ผลการตรวจเลือดหาจำนวนBand และ WBC แล้วพบว่า

WBC = 15,000 cell/mm3
Neutrophil = 65%
Band = 10%

  • ทั้งนี้ในกรณีใดก็ตามที่ Band มีค่าเกินกว่า 10% ของneutrophil (ย้ำอีกครั้งไม่ใช่ของ WBC) แต่ค่า WBC ยังอยู่ในเกณฑ์ปกติหรือต่ำกว่าเกณฑ์ปกติอาจแสดงว่าไขกระดูกกำลังเริ่มจากท้อถอยต่อการสร้างเม็ดเลือดสำหรับสาเหตุแห่งการ "ท้อถอย" นั้นเป็นเรื่องสำคัญอีกเรื่องหนึ่ง

8 แหล่งข้อมูล
กองบรรณาธิการ HD มุ่งมั่นตั้งใจให้ผู้อ่านได้รับข้อมูลที่ถูกต้อง โดยทำงานร่วมกับแพทย์และบุคลากรทางการแพทย์ รวมถึงเลือกใช้ข้อมูลอ้างอิงที่น่าเชื่อถือจากสถาบันต่างๆ คุณสามารถอ่านหลักการทำงานของกองบรรณาธิการ HD ได้ที่นี่
Definition of White blood cell count. MedicineNet. (https://www.medicinenet.com/script/main/art.asp?articlekey=9983)
Leukocyte Count (WBC): Reference Range, Interpretation, Collection and Panels Group 2 34A8E98B-62ED-4216-98D6-E986304F4C2E. Medscape. (https://emedicine.medscape.com/article/2054452-overview)

บทความนี้มีจุดประสงค์เพื่อให้ความรู้แก่ผู้อ่าน และไม่สามารถแทนการแนะนำของแพทย์ การวินิจฉัยโรค หรือการรักษาได้ ผู้อ่านควรพบแพทย์เพื่อให้แพทย์ตรวจที่สถานพยาบาลทุกครั้ง และไม่ควรตีความเองหรือวางแผนการรักษาด้วยตัวเองจากการอ่านบทความนี้ ทาง HD พยายามอัปเดตข้อมูลให้ครบถ้วนถูกต้องอยู่เสมอ คุณสามารถส่งคำแนะนำได้ที่ https://honestdocs.typeform.com/to/kkohc7

ผู้เขียนและผู้รีวิวบทความไม่มีส่วนเกี่ยวข้องกับสินค้าหรือบริการที่นำเสนอแต่อย่างใด เว้นแต่จะระบุในเนื้อหา การแนะนำสินค้าและบริการแสดงขึ้นอัตโนมัติจากระบบของเว็บไซต์หรือแอปพลิเคชัน

ขอบคุณที่อ่านค่ะ คุณคิดว่าบทความนี้มีประโยชน์มากแค่ไหนคะ
(1 ดาว - น้อย / 5 ดาว - มาก)

บทความต่อไป
วิตามิน (Vitamins) คืออะไร?
วิตามิน (Vitamins) คืออะไร?

ร่างกายของคุณต้องการวิตามินที่สำคัญถึง 13 ชนิดในการทำงานอย่างมีประสิทธิภาพ

อ่านเพิ่ม