ในอดีต จะมีความกังวลว่ายาหลาย ๆ ชนิด อาจส่งผลกระทบต่อประสิทธิภาพในการป้องกันการตั้งครรภ์ หากมีการใช้ในระหว่างที่คุมกำเนิดด้วยฮอร์โมนวิธีต่าง ๆ โดยเฉพาะยาเม็ดคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนรวมนะคะ
แต่เมื่อมีการศึกษาวิจัยต่อมาเรื่อย ๆ ก็ทำให้มีข้อมูลเพิ่มมากขึ้น และสามารถชี้ชัดได้ว่า ยาใดที่มีผลกระทบต่อประสิทธิภาพในการคุมกำเนิดจริง ๆ และไม่เพียงจะส่งผลต่อประสิทธิภาพของยาเม็ดคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนรวมเท่านั้น แต่ยังรวมไปถึงการคุมกำเนิดด้วยฮอร์โมนวิธีอื่น ๆ อีกด้วย
ปรึกษาเภสัช สั่งยา ฟรีค่าส่งทั่วประเทศ*
แชทกับเภสัชกรฟรี! 9 โมงเช้าถึงเที่ยงคืน พร้อมรับส่วนลดค่ายา 5% HDmall ออกค่าส่งให้สูงสุด 40 บาท
โดยล่าสุด กองควบคุมโรคของสหรัฐอเมริกา (U.S. CDC) ได้จัดทำและเผยแพร่หลักเกณฑ์ที่เหมาะสมสำหรับการเลือกวิธีคุมกำเนิด (Medical Eligibility Criteria for Contraceptive Use) ฉบับปรับปรุงปี 2017 มีข้อมูลเกี่ยวกับยาที่มีผลต่อประสิทธิภาพในการคุมกำเนิดวิธีต่าง ๆ ดังนี้ค่ะ
| ประเภท | ห่วงอนามัย ชนิดหุ้มทองแดง (Cu-IUD) | ห่วงอนามัย ชนิดเคลือบฮอร์โมน (LNG-IUD) | ยาฝัง คุมกำเนิด (Implant) | ยาฉีด คุมกำเนิด ชนิด 3 เดือน (DMPA) | ยาเม็ด สูตรฮอร์โมน (POP) | ยาคุมฮอร์โมน รวมทุกชนิด (CHC) | ||
| Fosamprenavir (FPV) | 1/2* | 1* | 1/2* | 1* | 2* | 2* | 2* | 3* |
| All other ARV’s | 1/1*/2* | |||||||
| ยาต้านจุลชีพอื่น ๆ | ||||||||
| Broad spectrum antibiotics | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | ||
| Antifungals | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | ||
| Antiparasitics | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | ||
| Rifampin, Rifabutin | 1 | 1 | 2* | 1* | 3* | 3* | ||
| Phenytoin, Carbamazepine, Barbiturates, Primidone, Topiramate, Oxcarbazepine | 1 | 1 | 2* | 1* | 3* | 3* | ||
| Lamotrigine | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 3* | ||
| ยาต้านซึมเศร้า | ||||||||
| SSRIs | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | ||
| St. John’s wort | 1 | 1 | 2 | 1 | 2 | 2 | ||
หมายเหตุ : ความหมายของการแบ่งประเภทการใช้
| ประเภท | นิยาม | ข้อสรุป |
| U.S. MEC 1 | ไม่มีข้อจำกัด (สามารถใช้วิธีนี้ได้) | ใช้ได้ ไม่มีข้อจำกัด |
| U.S. MEC 2 | มีความเสี่ยงในทางทฤษฎี หรือผ่านการพิสูจน์แล้วว่ามีความเสี่ยง แต่โดยทั่วไป ถือว่าประโยชน์ที่จะได้รับมีเหนือกว่าความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้น | ใช้ได้ แต่ควรมีการ ตรวจติดตามผล |
| U.S. MEC 3 | มีความเสี่ยงในทางทฤษฎี หรือผ่านการพิสูจน์แล้วว่ามีความเสี่ยง และไม่คุ้มค่ากับประโยชน์ที่จะได้รับจากการใช้ | ควรหลีกเลี่ยงการใช้ เว้นแต่ไม่มีทางเลือกอื่น |
| U.S. MEC 4 | มีความเสี่ยงต่อสุขภาพซึ่งยอมรับไม่ได้ (ใช้วิธีนี้ไม่ได้) | ห้ามใช้โดยเด็ดขาด |
จะเห็นได้ว่า ยาหลาย ๆ ชนิดที่เคยแนะนำให้หลีกเลี่ยงการใช้ร่วมกับยาคุมกำเนิด เช่น ยาปฏิชีวนะ โดยเฉพาะชนิดที่ออกฤทธิ์กว้าง ได้แก่ Ampicillin Amoxycillin Tetracycline Sulfamethoxazole, ยาฆ่าเชื้อรา Griseofulvin, ยาต้านปรสิต Metronidazole ไม่ได้มีผลกระทบต่อประสิทธิภาพของยาคุมกำเนิดดังที่เคยกังวล และสามารถใช้ร่วมกันได้นะคะ
โดยข้อมูลในปัจจุบัน ตามแนวทางที่เผยแพร่ล่าสุดชี้ว่า มีเฉพาะยาบางตัวในกลุ่มยาต้านไวรัสเอดส์, ยารักษาวัณโรค, ยากันชัก และสมุนไพรเซนต์จอห์นเวิร์ตเท่านั้น ที่มีผลกระทบต่อประสิทธิภาพของการคุมกำเนิด แต่ในบางกรณี ก็สามารถใช้ร่วมกันได้หากจำเป็นค่ะ
แนวทางแก้ไข หากจำเป็นต้องใช้ยาที่อาจส่งผลต่อประสิทธิภาพของยาคุมกำเนิด
พิจารณาเฉพาะยาที่มีการขึ้นทะเบียนในประเทศไทยในปัจจุบัน ดังนี้ค่ะ
ปรึกษาเภสัช สั่งยา ฟรีค่าส่งทั่วประเทศ*
แชทกับเภสัชกรฟรี! 9 โมงเช้าถึงเที่ยงคืน พร้อมรับส่วนลดค่ายา 5% HDmall ออกค่าส่งให้สูงสุด 40 บาท
1. ยาต้านไวรัสเอดส์
มีเฉพาะ Fosamprenavir (FPV) เท่านั้นที่ควรหลีกเลี่ยงการใช้ร่วมกับยาคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนรวม อย่างไรก็ตาม ยังไม่มีการใช้ยาตัวนี้ในประเทศไทยค่ะ
ส่วนการคุมกำเนิดในผู้ที่ได้รับยาต้านไวรัสเอดส์ตัวอื่น ๆ จะจัดอยู่ในระดับไม่มีข้อจำกัดการใช้ (U.S. MEC 1) หรือใช้ได้ หากจำเป็น (U.S. MEC 2) จึงสามารถใช้ได้ตามที่ต้องการค่ะ แต่หากต้องการทราบข้อมูลโดยละเอียดของยาแต่ละตัว แนะนำให้ปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรในทีมดูแลนะคะ เพราะข้อมูลมีเยอะมากจริง ๆ ค่ะ (หรืออีกนัยหนึ่งก็คือ ดิฉันขี้เกียจพิมพ์นั่นเอง ฮ่า)
2. ยารักษาวัณโรค (Rifampin)
หลีกเลี่ยงการใช้ยาคุมชนิดฮอร์โมนรวมทุกชนิดในระหว่างที่ใช้ยา Rifampin ค่ะ (U.S. MEC 3) แต่หากหลีกเลี่ยงไม่ได้
- ควรใช้ยาเม็ดคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนรวมที่มีปริมาณ Ethinylestradiol อย่างน้อย 30 ไมโครกรัม/เม็ด
- ยาเม็ดคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนโปรเจสตินเดี่ยว อาจลดประสิทธิภาพได้หากใช้ร่วมกับ Rifampin (U.S. MEC 3) ซึ่งการเพิ่มปริมาณฮอร์โมนยังไม่เป็นที่แน่ชัดว่าจะมีประสิทธิภาพในการคุมกำเนิดได้ ดังนั้น แนะนำให้เลือกใช้วิธีคุมกำเนิดอื่นแทนค่ะ
- ยาฝังคุมกำเนิด สามารถใช้ได้หากจำเป็น (U.S. MEC 2)
- ส่วนยาคุมชนิดที่ฉีดทุก 3 เดือน และห่วงอนามัย ไม่มีข้อจำกัดการใช้นะคะ (U.S. MEC 1)
3. ยากันชัก (Phenytoin, Carbamazepine, Barbiturates, Topiramate, Oxcarbazepine, Lamotrigine)
- ยา Phenytoin, Carbamazepine, Barbiturates, Topiramate และ Oxcarbazepine ใช้หลักเกณฑ์ในการพิจารณาเช่นเดียวกันกับยา Rifampin
- ส่วน Lamotrigine ให้หลีกเลี่ยงการใช้ร่วมกับยาคุมชนิดฮอร์โมนรวม ได้แก่ ยาเม็ดคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนรวม, แผ่นแปะคุมกำเนิด และยาฉีดคุมกำเนิดชนิดที่ฉีดทุก 1 เดือน เพราะยาคุมจะทำให้ระดับยาในเลือดของ Lamotrigine ลดต่ำลงมาก จนควบคุมอาการชักไม่ได้ค่ะ (U.S. MEC 3)
สิ่งที่กล่าวมา ดิฉันอ้างอิงจากแนวทางของ U.S. CDC ปี ค.ศ.2016 – 2017 นะคะ ซึ่งมีรายละเอียดหลายอย่างเปลี่ยนไปจากในอดีต (แค่เทียบกับปี ค.ศ.2015 ข้อมูลบางอย่างก็ต่างกันแล้วค่ะ)
อย่างไรก็ตาม นักวิจัยยังคงทำการศึกษาอยู่เรื่อย ๆ การค้นพบใหม่ ๆ ย่อมเกิดขึ้นได้เสมอ ความรู้จึงไม่เคยที่จะหยุดนิ่ง ดังนั้น ในอนาคต แนวทางการเลือกใช้วิธีคุมกำเนิดในผู้ที่ใช้ยาบางชนิด ก็อาจมีการเปลี่ยนแปลงไปจากนี้ได้นะคะ ต้องก้าวให้ทันโลกค่ะ คิดซะว่าไอโฟนขยันออกรุ่นใหม่รวดเร็วฉันท์ใด การค้นพบข้อมูลทางยาก็ปรับเปลี่ยนได้เร็วฉันท์นั้นล่ะค่ะ (ฮ่า)
ปรึกษาเภสัช สั่งยา ฟรีค่าส่งทั่วประเทศ*
แชทกับเภสัชกรฟรี! 9 โมงเช้าถึงเที่ยงคืน พร้อมรับส่วนลดค่ายา 5% HDmall ออกค่าส่งให้สูงสุด 40 บาท
