ตรวจเลือดบอกประโยชน์

1. Ovalocyte

วัตถุประสงค์

เพื่อจะทราบว่าเม็ดเลือดแดงมีรูปร่างผิดปกติเป็น รูปทรงวงกลมรี บ้างหรือไม่

Oval = วงรี
Cyte = เซลล์

แพ็กเกจที่คุณอาจสนใจ

ปรึกษาเภสัช สั่งยา ฟรีค่าส่งทั่วประเทศ*

แชทกับเภสัชกรฟรี! 9 โมงเช้าถึงเที่ยงคืน พร้อมรับส่วนลดค่ายา 5% HDmall ออกค่าส่งให้สูงสุด 40 บาท

กด

คำอธิบายอย่างสรุป

• เม็ดเลือดแดงที่เป็นปกติจะต้องมีลักษณะกลมเหมือนจานกลมแบนๆ ส่วนตรงกลางเว้าทั้งสองหน้า (biconcave disk) แต่สำหรับเม็ดเลือดแดงของบางท่านที่มีรูปร่างผิดปกติซึ่งอาจมีลักษณะไม่กลมแต่กลายเป็นรูปทรงรี (ผิดไปจากทรงกลม) และอาจผิดมากไปจนกลายเป็นคล้าน ลูกรักบี้หรือลูกหนำเลี้ยบ เซลล์เม็ดเลือดแดงชนิดนี้จึงถูกอาจเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า "elliptocyte" (ellipt = โค้งวงรี, cyte = เซลล์)
• Ovalocyte มากเกิดจากเหตุกรรมพันธุ์และอาจนำไปสู่โอกาสที่จะเกิดโรคโลหิตจาง

2. Tear drop cell

วัตถุประสงค์

เพื่อจะทราบว่าเม็ดเลือดแดงที่มีรูปร่างเหมือน หยดน้ำตา ออกมาปะปนกับเม็ดเลือดแดงปกติบ้างหรือไม่

คำอธิบายอย่างสรุป

• บางตำราหรือบางคลินิกก็เรียกว่า "Dacryocyte"
  Dacry  = [กรีก] น้ำตา
  Cyte  = เซลล์
• Tear drop cell มักจะออกมาปะปนกับ Ovalocyte กล่าวคือเป็นกลุ่มเม็ดเลือดแดงที่มีรูปร่างค่อนข้างไปทางยาวออกทางนี้ยากที่จะกลับคืนมาเป็นเม็ดเลือดแดงที่มีรูปร่างกลมแบนตามปกติได้อีก

การตรวจพบ Tear drop cell ทำให้สันนิษฐานได้ว่าอาจกำลังเกิดโรคหรือเหตุสำคัญบางประการเช่น

• อาจเกิดสภาวะพังผืดเกาะไขกระดูก (bone marrow fibrosis)
• อาจเกิดโรคโลหิตจางเพราะเม็ดเลือดโต (megaloblastic anemia)
• อาจขาดธาตุเหล็ก วิตามินบี 12 หรือกรดฟอลิก
• อาจเกิดโรคโลหิตจางชนิดธาราสซีเมีย (thalassemia)

3. Burr cell

วัตถุประสงค์

            เพื่อจะทราบว่าจำนวนเซลล์เม็ดเลือดแดงที่มี ผิวขรุขระเป็นหนามแหลม ว่ามีมากน้อยเพียงใด?

คำอธิบายอย่างสรุป

                1. มีศัพท์อย่างอื่นที่เรียกแทนกันได้ เช่น "echinocyte" หรือ "crenated cell" ทุกคำมีความหมายว่ามีหนามแหลมตามผิวด้วยรอบเซลล์เม็ดเลือดแดง

                2. หากตรวจพบว่าในจำนวนเซลล์เม็ดเลือดแดงมี Burr cell เป็น จำนวนมากกว่าสันนิษฐานว่าอาจกำลังเกิดสภาวะอย่างใดอย่างหนึ่งเช่น

                                ก. เลือดอาจเป็นพิษเพราะเกิดโรคไตบกพร่อง (uremia)

แพ็กเกจที่คุณอาจสนใจ

ปรึกษาเภสัช สั่งยา ฟรีค่าส่งทั่วประเทศ*

แชทกับเภสัชกรฟรี! 9 โมงเช้าถึงเที่ยงคืน พร้อมรับส่วนลดค่ายา 5% HDmall ออกค่าส่งให้สูงสุด 40 บาท

กด

                                ข. ร่างกายอาจถูกไฟลวกอย่างรุนแรง

                                ค. อาจมีโรคตับร้ายแรง

4. Schistocyte

วัตถุประสงค์

เพื่อจะทราบว่าเม็ดเลือดที่ แตกหัก หรือ ฉีกขาด มีจำนวนมากน้อยเพียงใด?

Schisto (กรีก) = divided (แบ่ง)
= split (แยก)
Cyte = เซลล์

คำอธิบายอย่างสรุป

• ในกรณีหลอดเลือดแดงมีขนาดเล็กเพราะความชำรุดจนผนังมีความขรุขระอันเป็นเหตุให้อาจทำลายต่อเม็ดเลือดแดงให้ต้องถูกตัด หรือถูกเฉือน ให้แยกจากกันเกิดเป็นเศษของเม็ดเลือดแดงอย่างนี้ท่านผู้รู้บางท่านก็เรียกว่า "bite cell" (เซลล์ที่ถูกกัด)
• ศษชิ้นเล็กชิ้นน้อย (fragments) ของเม็ดเลือดแดงนอกจากจะไม่มีประโยชน์เพราะขาดคุณสมบัติในการขนส่งออกซิเจนแล้วก็ยังอาจไปจับตัวกันเองทำให้มีสภาวะลิ่มเลือดกระจายทั่วไปภายในหลอดเลือดที่เรียกว่าสภาวะ DIC (disseminated intravascular coagulation) จนทำให้หลอดเลือดอาจเกิดการอุดตันขึ้นได้

5. Spherocyte

วัตถุประสงค์

เพื่อจะทราบว่าในกระแสเลือดมีเม็ดเลือดแดงที่มีรูปพรรณสัณฐานเป็น ทรงกลม อยู่บ้างหรือไม่?

• Sphere = ทรงกลม
•  Cyte = เซลล์

คำอธิบายยังสรุป

• ลักษณะรูปร่างของเม็ดเลือดแดงที่ปกตินั้น จะมีลักษณะเป็นจานกลมแบน ตรงกลางจานจะเว้าเข้าข้างในทั้งสองด้าน (biconcave disk) ทั้งนี้เพื่อให้มีอัตราส่วนของพื้นที่ผิวต่อปริมาตรของเม็ดเลือดแดงมีค่าสูงสุด แต่ในกรณีของผู้ที่มีเม็ดเลือดแดงซึ่งมีรูปร่างเป็นทรงกลม (sphereocyte) เหมือนลูกปิงปองจึงย่อมทำให้อัตราส่วนของพื้นที่ผิวต่อปริมาตรของเม็ดเลือดแดงตารางเมตรมีค่าน้อยกว่าค่าของเม็ดเลือดแดงที่มีรูปร่างปกติโดยเหตุนี้จึงย่อมลำเลียงออกซิเจนได้น้อยกว่านั้นคือการแสดงสภาวะโรคโลหิตจาง
• ในกรณีของผู้ที่มีเม็ดเลือดแดงเป็นรูปทรงกลมนั้น มันจะมีสภาวะที่เลวร้ายมากยิ่งขึ้นตรงที่เม็ดเลือดแดงทรงกลมนั้นก็ยังอาจมีหลายขนาด จึงยิ่งทำให้เซลล์ทั่วไปของอวัยวะอื่นในตัวเจ้าของร่างกายได้รับออกซิเจนไม่เพียงพอมากยิ่งขึ้นจึงอาจเกิดอาการตัวซีด ตาเหลือง

สาเหตุ

สาเหตุสำคัญเท่าที่ทราบกันในปัจจุบันว่า เม็ดเลือดแดง ที่มีรูปร่างผิดปกติกลายเป็นทรงกลมไปได้นั้นก็เพราะ

แพ็กเกจที่คุณอาจสนใจ

ปรึกษาเภสัช สั่งยา ฟรีค่าส่งทั่วประเทศ*

แชทกับเภสัชกรฟรี! 9 โมงเช้าถึงเที่ยงคืน พร้อมรับส่วนลดค่ายา 5% HDmall ออกค่าส่งให้สูงสุด 40 บาท

กด

• อาจสืบเนื่องมาจากกรรมพันธุ์
• อาจเกิดในคนที่เคยดื่มเหล้าอย่างหนักติดต่อกันมานานจนติดถึงระดับที่นับได้ว่าเป็นสภาวะติดแอลกอฮอล์คล้ายยาเสพติด (alcohol abuse) ติดต่อมาจะด้วยเหตุผลกลใดก็ตามหากหยุดการดื่มเหล้าได้โดยเด็ดขาดอย่างกะทันหันแล้วก็ยอมอาจจะเกิดอาการอย่างหนึ่งที่ทางการแพทย์ท่านจะเรียกว่า "Zieve's syndrome" คงจะตรงกับคำในภาษาไทยในทำนองคล้ายๆกับคำว่า "ลงแดง" ก็เห็นจะได้

สภาวะ "ซีพส์ ซินโดรม" อาจจะก่อให้เกิดสถานการณ์ที่เป็นอันตรายดังนี้

• อาจทำให้ไขมันในหลอดเลือดเพิ่มค่าสูงขึ้นมากทุกตัว (hyperlipoproteinaemia) ทั้งนี้ย่อมเป็นอันตรายต่อหัวใจและสมองอย่างร้ายแรงได้
• อาจเกิดสภาวะดีซ่าน (jaundice) จากเหตุเพราะตับชำรุดบกพร่อง
• อาจเกิดการปวดช่องท้อง (abdominal pain)
• โดยประการสำคัญที่สุดก็คืออาจเกิดสภาวะเม็ดเลือดแดงถูกแปลรูปร่างไปเป็นทรงกลมนั่นคือ "spherocyte" อันเป็นโรคโลหิตจางที่มีชื่อเรียกในทางการแพทย์ว่า "hemolytic anemia" (โรคโลหิตจาง ชนิดเม็ดเลือดแดงแตกโดยง่าย)

หลีกเลี่ยงการเกิดสภาวะซีพส์ ซินโดรม

• ไม่ดื่มเหล้าเลย หรือ ไม่ดื่มประจำหรือ 
• หากดื่มจนติด ก็ไม่ควรหยุดอย่างกะทันหันแต่ควรค่อยๆ ลดปริมาณลงเพื่อให้ร่างกายปรับตัวได้ทัน

วัตถุประสงค์

เพื่อทราบจำนวน เกล็ดเลือด (บางตำราก็เรียก แผ่นเลือด) ว่ามีจำนวนกี่เซลล์ต่อ 1 ลิตร (L) ของน้ำเลือด เนื่องจากมากไปก็อาจเกิดโทษ แต่น้อยไปก็อันตราย

คำอธิบายอย่างสรุป

                1. เกล็ดเลือด (platelet) เป็นเซลล์เลือดที่มีศัพท์แพทย์เรียกเป็นทางการอีกชื่อหนึ่งว่า “thrombocyte” มีต้นกำเนิดมาจากไขกระดูกเช่นเดียวกับเซลล์เม็ดเลือดชนิดอื่น ขณะเมื่อยังเป็นวัยรุ่นจะถูดกเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า “megakaryocyte” ซึ่งควรอยู่แต่ในไขกระดูก ไม่ควรพบในกระแสเลือด

                                                Thrombos (กรีก)                       =             clump, clot

                                                                                              =             อุดกั้น

                                                Cyte                                       =             เซลล์

                2. เกล็ดเลือดเมื่อโตเต็มที่และออกมาสู่หลอดเลือดแล้วจะมีรูปร่างเป็นแผ่นกลมหรือรีมีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 2-4 ไมครอน (แต่ขนาดเม็ดเลือดแดงประมาณ 6.7 ไมครอน) นับว่ามีขนาดประมาณครึ่งหนึ่งของเม็ดเลือดแดงเท่านั้น

                3. เกล็ดเลือดจะไหลวนเวียนอยู่ในกระแสเลือดโดยมีอายุขัยประมาณ 6-11 วัน ภายหลังจากนั้นเกล็ดเลือดรุ่นเก่าก็จะถูกทำลายส่วนใหญ่โดยม้ามและส่วนน้อยโดยตับ

                4. หน้าที่โดยทั่วไปของเกร็ดเลือดได้แก่

                                ก. เมื่อเกิดบาดแผลจะช่วยให้เลือดที่ไหลออกมาเกิดการแข็งตัวอันเป็นการห้ามเลือดไม่ให้ไหลพ้นออกนอกร่างกายมากเกินไป

                                ข. มีหน้าที่กลืนกินสิ่งแปลกปลอม เช่น ไวรัสบางชนิด

                                ค. มีหน้าที่เก็บสะสมสารชีวเคมีบางอย่างเช่นฮอร์โมน epinephrine, serotonin และเอนไซม์บางตัว

ค่าปกติ Platelet Count

                1. ให้ยึดถือตามข้าที่ระบุไว้ในใบรายงานแสดงผลเลือด (ถ้ามี)

                2. ค่าปกติทั่วไป

ค่า ผิดปกติที่ถือว่าวิกฤติ

<50,000/mm.³ หรือ >1 ล้าน/mm.³

ค่าปกติ

1. ในทางน้อย ย่อมทำให้เมื่อเกิดบาดแผลเลือดอาจจะหยุดช้ากว่าปกติในการนี้ย่อมอาจแสดงผลว่า

• ได้เกิดสภาวะที่มีศัพท์แพทย์เรียกว่า "thrombocytopenia" หมายถึงสภาวะการมีเกล็ดเลือดน้อยกว่าปกติข้อสันนิษฐานชั้นต้นอาจเกิดจากโรคของไขกระดูก
  Throm (กรีก) = clump (จับตัวเป็นก้อน)
  Cyte = เซลล์
  Penia = น้อย
• อาจเกิดสภาวะม้ามโตกว่าปกติจึงดักจับเก็บทำลายเกล็ดเลือดมากผิดปกติ
• อาจเกิดการเสียเลือด ณ จุดหนึ่งจุดใดของร่างกาย
• อาจมีการรักษาโรคมะเร็งด้วยวิธีเคโมหรือวิธีเคมีบำบัด (cancer chemotherapy) ย่อมมีผลเสียหายทำลายต่อไขกระดูกซึ่งมีบทบาทในการผลิตเกล็ดเลือด

2. ในทางมากอาจแสดงผลว่า

• อาจเกิดโรคมะเร็งเกี่ยวกับไขกระดูกเช่น leukemia, lymphoma
• อาจเกิดโรคภาวะเม็ดเลือดแดงมากทำให้เกล็ดเลือดต้องพลอยมากไปด้วย
• อาจขาดธาตุเหล็กทำให้ไขกระดูกต้องเร่งผลิตเม็ดเลือดแดงเพื่อให้การจับออกซิเจนของเลือดมีความพอเพียงแม้เกล็ดเลือดจะมิได้ใช้เหล็กเป็นองค์ประกอบสำคัญแต่เกร็ดเลือดก็ต้องพลอยถูกผลิตออกมามากต่ำเม็ดเลือดแดงไปด้วย

หากคุณเห็นว่าบทความนี้มีประโยชน์และอยากอ่านเกี่ยวกับหัวข้อนี้เพิ่มเติม สามารถสนับสนุนผู้แต่ง (พลเอกประสาร เปรมะสกุล) ได้โดยการซื้อหนังสือ (คู่มือแปลผลการตรวจเลือด)