ความหมาย
เป็นโรคติดเชื้อ บางครั้งเรียกไข้มาลาเรีย ไข้จับสั่น มักพบบริเวณที่เป็นป่าเขา
สาเหตุ
เกิดจากการติดเชื้อ Plasmodium เช่น Plasmodium vivax, Plasmodium falciparum, Plasmodium ovale, Plasmodium mamaiae เป็นต้น
ปรึกษาเภสัช สั่งยา ฟรีค่าส่งทั่วประเทศ*
แชทกับเภสัชกรฟรี! 9 โมงเช้าถึงเที่ยงคืน พร้อมรับส่วนลดค่ายา 5% HDmall ออกค่าส่งให้สูงสุด 40 บาท
พยาธิสรีรภาพ
เชื้อเข้าสู่ร่างกายโดยถูกยุงก้นปล้อง (Anopheline mosquito) กัด โดย Sqorozoit ของเชื้อมาลาเรียที่อยู่ในน้ำลายยุงจะเข้าสู่กระแสเลือดแล้วเข้าไปอาศัยในเซลล์ของตับจนหมดภายใน 1 ชั่วโมง ทำให้ในระยะเวลานี้ไม่สามารถตรวจ Sporozoit ได้ในกระแสเลือด เมื่อ Sporozoit เข้าสู่เซลล์ตับแล้วจะเจริญเป็น Merozoit ซึ่งใช้เวลาประมาณ 1-2 สัปดาห์ ก่อนเข้าสู่กระแสเลือดอีกครั้ง ต่อมา Merozoit ที่อยู่ในเซลล์ตับแตกออดเชื้อมาเลเรีย Plasmodium จะเจริญเต็มที่เป็น Mature schizoint เข้าไปอาศัยอยู่ในเม็ดเลือดแดง แล้วเริ่มต้นวงจรชีวิตในเม็ดเลือดแดงต่อไป เมื่อเชื้อมาลาเรียเข้าไปอยู่ในเม็ดเลือดแดง แล้วเริ่มต้นวงจรชีวิตในเม็ดเลือดแดงต่อไป เมื่อเชื้อมาลาเรียเข้าไปอยู่ในเม็ดเลือดแดงทำให้เลือดแดงแตกร่างกายจะตอบสนองต่อแอนติเจนของเชื้อมาลาเรียโดยการปล่อยไซโตไคน์ เช่น Interleukin 1(IL-1) และ Tumor necrosis factor (TNF) ออกมา ทำให้ผู้ป่วยมีไข้สูงหนาวสั่น หากผู้ป่วยมีอาการรุนแรงจะทำให้มีภาวะพร่องออกซิเจน ทำให้อวัยวะต่าง ๆ เสียหน้าที่ เนื่องจากเม็ดเลือดแดงจุถูกทำลายเป็นจำนวนมาก มีการจับกลุ่มกันของเม็ดเลือดแดง ทำให้การไหลเวียนเลือดไม่ดี เม็ดเลือดแดงไม่สามารถบีบตัวผ่านหลอดเลือดที่ตีบแคบหรือที่มีขนาดเล็กได้ เลือดจับตัวเป็นลิ่มเลือดเล็ก ๆ ในหลอดเลือดฝอย หรือเป็นก้อนโตและเกิดทั่วไปในอวัยวะต่าง ๆ (Disseminated intravascular clotting : DIC) จากภาวะพร่องออกซิเจน ทำให้มีการเปลี่ยนแปลงของอวัยวะต่าง ๆ เช่น ตับม้ามโตและมีเลือดคั่งเป็นหย่อม ๆ ภายในสมองบวมและมีเลือดคั่ง ปอดมีเลือดคั่งและบวม
อาการ
มีไข้หนาวสั่น หากติดเชื้อต่างกันจะมีความรุนแรงต่างกัน อาการสำคัญ คือ ครั่นเนื้อครั่นตัว ปวดศีรษะ มีไข้เป็นช่วง ๆ เม็ดเลือดแดงแตก ตับและม้ามโต หากมีภาวะแทรกซ้อน จะมีไข้สูง มาลาเรียขึ้นสมอง ปอดบวมน้ำ ไตวายเฉียบพลัน ตับ ทำหน้าที่บกพร่อง น้ำตาลในเลือดต่ำ
การวินิจฉัย
มีประวัติเคยเข้าไปในดงมาลาเรียภายในเดือนก่อน มีไข้โดยวัดอุณหภูมิได้ประมาณ 40 องศาเซลเซียส หนาวสั่น ซีด หน้าแดง ตาแดง ม้ามโต ตับอาจโต อาจจะมีอาการซีดเหลือง ปัสสาวะแดงเข้มหรือดำเหมือนน้ำโคล่า หากมาลาเรียขึ้นสมองจะมีอาการเพ้อ ชัก ไม่รู้สึกตัว หรือหมดสติ เจาะเลือดตรวจหาเชื้อมาลาเรีย พบเชื้อมาลาเรียในเม็ดเลือดแดง
การรักษา
ให้การรักษาตามอาการ เช่น ให้ยาลดไข้ ให้น้ำเกลือ ให้เลือด เป็นต้น ให้ยาต้านมาลาเรีย เช่น ควินิน (Quinine) อาร์ทีซูเนต (Artesunate) ฉีดเข้าทางหลอดเลือดดำจนกว่าอาการจะดีขึ้นจึงเปลี่ยนเป็นยารับประทาน
การพยาบาล
ดูแลให้ผู้ป่วยมีภาวะสมดุลน้ำและอิเล็กโทรไลต์ ลดไข้ และลดอาการปวดเมื่อยตามร่างกาย ป้องกันภาวะแทรกซ้อน และลดความวิตกกังวลของผู้ป่วยและญาติ
