ประเทศไทยมีแนวโน้มประชากรที่สูบบุหรี่เพิ่มขึ้นเรื่อยๆ โดยจากข้อมูลของสำนักสถิติแห่งชาติ ปี พ.ศ.2557 พบว่ามีประชากรที่สูบบุหรี่มากถึง 11,400,000 คน การเลิกบุหรี่จึงเป็นหนึ่งในสิ่งที่หลายคนคาดหวังให้ตัวเองหรือคนใกล้ตัวทำให้ได้ ฉะนั้นการทำความเข้าใจวิธีการเลิก จึงเป็นสิ่งสำคัญ
นิโคตินในบุหรี่ส่งผลอย่างไร?
ในบุหรี่นั้นประกอบด้วยสารพิษกว่าพันชนิด สารพิษหลักได้แก่ นิโคติน (nicotine) เป็นสารที่ทำให้เกิดการเสพติด สารนี้เองจึงเป็นสาเหตุหลักที่ทำให้เลิกบุหรี่ได้ไม่สำเร็จ
ตรวจปอด วันนี้ ที่คลินิกหรือรพ. ใกล้บ้านคุณ เริ่มต้นที่ 290 บาท ลดสูงสุด 64%
จองผ่าน HD ประหยัดกว่า / จ่ายทีหลังได้ / ผ่อน 0% ได้ / พร้อมแอดมินคอยตอบทุกคำถาม!
นิโคตินยังมีฤทธิ์เป็น vasoconstrictor คือทำให้หลอดเลือดตีบแคบลง หัวใจจึงต้องทำงานมากขึ้นเพื่อสูบฉีดเลือดให้เพียงพอต่อการเลี้ยงร่างกาย นิโคตินจึงเป็นสาเหตุของการเกิดภาวะหัวใจวายเฉียบพลันได้
ทาร์ (Tar) หรือน้ำมันดิน ทาร์จะเข้าไปเกาะภายในปอดและถุงลงทำให้การขยายตัวของถุงลมและการเลือกเปลี่ยนก๊าซบริเวณนั้นเกิดได้ไม่เต็มประสิทธิภาพ เมื่อการแลกเปลี่ยนก๊าซน้อยลงจนร่างกายไม่พอใช้จะเห็นได้ว่าผู้ที่สูบบุหรี่มันมีอาการเหนื่อยหอบง่าย ทาร์ยังก่อให้เกิดการระคายเคืองในระบบทางเดินหายใจเป็นสาเหตุของอาการไอเรื้อรังจากการสูบบุหรี่
นอกจากนี้ยังมีสารพิษอื่นอีกมาก เช่น แอมโมเนีย ทำให้แสบตา แสบจมูก ก๊าซคาร์บอนมอนอกไซด์ สารอาร์เซนิก แคดเมียม ตะกั่ว ไนโตรซามีน ที่ล้วนเป็นสารก่อมะเร็งทั้งสิ้น
การเลิกบุหรี่โดยใช้ยา
ยาที่ใช้สำหรับช่วยในการเลิกบุหรี่นั้น ที่นิยมมากที่สุดคือ การใช้นิโคตินเพื่อทดแทนการเสพติดนิโคตินจากการสูบบุหรี่ นอกจากนี้ยังมียาตัวอื่นที่สามารถใช้ได้ ได้แก่ บูโพรพิออน (bupropion) วาเรนิคลิน (varenicline) นอร์ทริปทิลีน (nortriptyline) เป็นต้น
การบำบัดโดยใช้นิโคตินทดแทนการสูบบุหรี่
การบำบัดโดยใช้นิโคตินทดแทน (nicotine replacement therapy; NRT) มีความปลอดภัยค่อนข้างสูงและมีประสิทธิภาพรองลงมาจากการใช้ยาวาเรนิคลิน กลไกคือนิโคตินในตัวยาจะจับกับตัวรับนิโคตินิก อะเซทิลโคลีน (nicotinic acetylcholine)
โดยการบำบัดนี้ นิโคตินจะไม่ได้เข้าสู่กระแสเลือดได้รวดเร็วอย่างการสูบบุหรี่ ซึ่งจะช่วยลดการอยากบุหรี่และอาการถอนบุหรี่ได้ รูปแบบของนิโคตินทดแทนที่พบได้ในร้านขายยา ได้แก่ นิโคตินในรูปแบบหมากฝรั่ง และนิโคตินในรูปแบบแผ่นแปะ ซึ่งก่อนการใช้นิโคตินทดแทนสำหรับการเลิกบุหรี่ ผู้ป่วยจะต้องหยุดสูบบุหรี่ก่อนเริ่มใช้ยาเพื่อป้องกันการได้รับนิโคตินเกินขนาด
ตรวจปอด วันนี้ ที่คลินิกหรือรพ. ใกล้บ้านคุณ เริ่มต้นที่ 290 บาท ลดสูงสุด 64%
จองผ่าน HD ประหยัดกว่า / จ่ายทีหลังได้ / ผ่อน 0% ได้ / พร้อมแอดมินคอยตอบทุกคำถาม!
การใช้หมากฝรั่งนิโคติน นิโคตินจะค่อยถูกดูดซึมผ่านผนังกระพุ้งแก้ม เพื่อเป็นการเพิ่มโอกาสการเลิกบุหรี่ ควรเคี้ยวอย่างน้อย 9 ชิ้นต่อวันในช่วง 6 สัปดาห์แรก และเคี้ยวมากที่สุด 24 ชิ้นต่อวัน
วิธีการเคี้ยวหมากฝรั่งนิโคตินมีขั้นตอนคือ ขั้นแรกควรงดรับประทานอาหารหรือเครื่องดื่มที่เป็นกรดอย่างน้อย 15 นาทีก่อนการใช้ยา จากนั้นให้ค่อยเคี้ยวหมากฝรั่งช้าๆจนได้รสเผ็ดซ่า ให้หยุดเคี้ยวแล้วพักหมากฝรั่งไว้ที่กระพุ้งแก้ม เมื่อรสเผ็ดซ่าหายไปให้นำหมากฝรั่งที่กระพุ้งแก้มาเคี้ยวใหม่จนได้รสเผ็ดซ่าอีกครั้ง ทำเช่นนี้สลับกันต่อเนื่อง 30 นาทีและควรเปลี่ยนบริเวณตำแหน่งที่อม
ผลข้างเคียงของการใช้หมากฝรั่งนิโคติน คือ เจ็บปาก เจ็บกราม อาจระคายเคืองบริเวณเคี้ยว นอกจากนี้ไม่ควรกลืนน้ำลายในระหว่างเคี้ยวเนื่องจากการกลืนนิโคตินอาจทำให้เกิดการระคายเคืองกระเพาะอาหาร หรือเกิดอาการแสบอกได้
นิโคตินอีกรูปแบบหนึ่งคือ รูปแบบแผ่นแปะ นิโคตินจะซึมผ่านทางผิวหนัง ตัวอย่างจะถูกปลดปล่อยอย่างต่อเนื่อง ขนาดที่ใช้ขึ้นอยู่กับจำนวนบุหรี่ที่สูบในแต่ละวัน โดย
- ถ้าสูบบุหรี่มากกว่าหรือเท่ากับ 10 มวนต่อวัน ให้ใช้แผ่นแปะนิโคตินขนาดรวม 21 มิลลิกรัมต่อวัน เป็นเวลา 6 สัปดาห์ จากนั้นใช้ขนาดรวม 14 มิลลิกรัมต่อวันอีกเป็นเวลา 2 สัปดาห์ และใช้ขนาด 7 มิลลิกรัมต่อวันไปอีกสองสัปดาห์
- ถ้าสูบบุหรี่น้อยกว่า 10 มวน ให้ข้ามขั้นตอนการใช้ 21 มิลลิกรัม โดยให้ใช้ขนาดรวม 14 มิลลิกรัมต่อวัน เป็นเวลา 6 สัปดาห์ จากนั้นใช้ขนาดรวม 7 มิลลิกรัมต่ออีกเป็นเวลาสองสัปดาห์
การใช้แผ่นแปะนิโคติน ควรแปะแผ่นแปะบริเวณที่ไม่มีขน เช่น บริเวรหน้าท้อง ไหล่ หลัง โดยติดแผ่นยาทุกวัน ในเวลาเดียวกัน ติดตลอด 24 ชั่วโมงไม่ต้องถอดออก แม้ว่าจะอาบน้ำก็ให้แปะแผ่นแปะไว้ด้วย ยกเว้นมีอาการนอนไม่หลับหรือฝันร้าย ให้แกะแผ่นแปะออกก่อนนอน เมื่อแปะแผ่นแปะแล้วไม่ต้องถูนวดเพราะจะทำให้การปลดปล่อยยาไม่สม่ำเสมอ ผลข้างเคียงที่พบได้ คือการระคายเคียงผิวหนังบริเวณที่แปะ จึงควรหลีกเลี่ยงการแปะแผ่นแปะนิโคตินซ้ำในบริเวณเดิม
การใช้ยาอื่นๆ ในการบำบัด
ยาที่ใช้ ได้แก่ bupropion varenicline และ nortriptyline โดยตัวยา bupropion และ varenicline ผู้ป่วยควรหยุดการใช้บุหรี่มาก่อน 1 ถึง 2 สัปดาห์ก่อนการใช้ยา ผลข้างเคียงที่พบได้บ่อยคือ อาการคลื่นไส้ อาเจียน varenicline อาจทำให้นอนไม่หลับ ฝันร้าย ส่วนยา nortriptyline ให้เริ่มใช้ยา 10 ถึง 28 วันก่อนที่จะเลิกบุหรี่ ผลข้างเคียงคือทำให้ปากแห้ง ง่วงนอนใจสั่น หัวใจเต้นเสียจังหวะ จึงต้องระมัดระวังในผู้ป่วยโรคหัวใจ การจะใช้ยาเหล่านี้รวมถึงการใช้นิโคตินทดแทน ผู้ที่สนใจที่จะเลิกบุหรี่สามารถติดต่อขอคำแนะนำเพื่อความปลอดภัยจากบุคลากรทางการแพทย์ได้ที่โรงพยาบาลและร้านขายยา
