เดกซ์โตรมีธอร์แฟน เป็นยาที่มีโครงสร้างในกลุ่มมอร์ฟีแนน (Morphinan) ที่มีฤทธิ์ง่วงซึม อาการทางจิต (Dissociative) และฤทธิ์กระตุ้น (Stimulant) เมื่อใช้ในขนาดสูง เป็นยาที่มีฤทธิ์กดอาการไอ ใช้สำหรับในผู้ป่วยโรคหวัดที่มีอาการไอ มีการใช้ในการรักษาที่หลากหลายตั้งแต่ใช้ในการบรรเทาอาการปวด (ทั้งใช้ในรูปแบบยาแก้ปวด และใช้เป็นยาเสริมฤทธิ์ของโอพิออยด์ (Opioid)) จนถึงใช้ในการรักษาอาการติดยา (Addiction) ยามีความจำหน่ายมีรูปแบบยาน้ำเชื่อม ยาเดกซ์โตรมีธอร์แฟน เป็นยาที่มักมีการใช้ในทางที่ผิด คือใช้ในขนาดเกินกว่าที่แนะนำ ทำให้เกิดภาวะ Aissociative anesthesia ข้อบ่งใช้หลัก คือ ใช้เป็นยาหลักในการกดอาการไอ มีการใช้เดกซ์โตรมีธอร์แฟนในผู้ป่วยอาการทางจิต ในปี ค.ศ. 2010 องค์การอาหารและยาของสหรัฐอเมริการมีการรับรองการใช้ยาเดกซ์โตรมีธอร์แฟนร่วมกับยาควินิดีน (Quinidine) ในการรักษาภาวะทางอารมณ์ไม่คงที่ (Pseudobulbar effect) และในปี ค.ศ. 2016 มีการศึกษาการใช้ยาเดกซ์โตรมีธอร์แฟน ร่วมกับพรีกาบาลิน (Pregabalin) อะเซตามิโนเฟน (acetaminophen) และนาพรอกเซน (Naproxen) ว่าสามารถลดอาการปวดหลังการผ่าตัดได้
ตัวอย่างยี่ห้อของยา Dextromethorphan ที่มีจำหน่ายในประเทศไทย
| ชื่อยา | รูปแบบที่มีวางจำหน่าย | ผู้ผลิต |
|---|---|---|
| A-Tussin | - ยาเม็ด ขนาด 15 มิลลิกรัม - ยาน้ำเชื่อม ความเข้มข้น 5 มิลลิกรัมต่อ 5 มิลลิลิตร |
Osoth Interlab |
| Depan-F | - ยาเม็ด ขนาด 15 มิลลิกรัม | MacroPhar |
| Dextromethorphan MacroPhar | - ยาเม็ด ขนาด 15 มิลลิกรัม | MacroPhar |
| Dextroral | - ยาเม็ด ขนาด 15 มิลลิกรัม | General Drugs House |
| Pusiran | - ยาเม็ด ขนาด 15 มิลลิกรัม | Atlantic Lab |
| Strepsil Dry Cough | - ยาอม ขนาด 5 มิลลิกรัม | Reckitt Benkiser |
| Troatsil Dex | - ยาอม ขนาด 5 มิลลิกรัม | Millimed |
| Cetussin | - ยาน้ำเชื่อม ความเข้มข้น 5 มิลลิกรัมต่อ 5 มิลลิลิตร | ห้างหุ้นส่วนจำกัด สุพงษ์เภสัช |
| Cortuss | - ยาเม็ด ขนาด 15 มิลลิกรัม | Utopian |
| Dextramet | - ยาเม็ด ขนาด 15 มิลลิกรัม | บริษัท บี.เอ็ล.ฮั้ว จำกัด |
| Dextrodon | - ยาเม็ด ขนาด 15 มิลลิกรัม | บริษัท แอคดอน จำกัด |
| Dextrosia | - ยาเม็ด ขนาด 15 มิลลิกรัม | Siam Medicare |
| Icolid | - ยาเม็ด ขนาด 15 มิลลิกรัม - ยาน้ำเชื่อม ความเข้มข้น 5 มิลลิกรัมต่อ 5 มิลลิลิตร - ยาอม ขนาด 5 มิลลิกรัม |
Greater Pharma |
| Lohak | - ยาเม็ด ขนาด 30 มิลลิกรัม | T P Drugs Laboratories |
| Manodextro | - ยาน้ำเชื่อม ความเข้มข้น 5 มิลลิกรัมต่อ 5 มิลลิลิตร | บริษัทโรงงานเภสัชกรรม แหลมทองการแพทย์ จำกัด |
| Polydex | - ยาเม็ด ขนาด 15 มิลลิกรัม | บริษัท ฟาร์มาสันต์แล็บบอราตอรี่ส์ จำกัด |
| Potussan | - ยาน้ำเชื่อม ความเข้มข้น 5 มิลลิกรัมต่อ 5 มิลลิลิตร | บริษัท ฟาร์มาสันต์แล็บบอราตอรี่ส์ จำกัด |
| Romilar | - ยาเม็ด ขนาด 15 มิลลิกรัม | บริษัท อินเตอร์ไทย ฟาร์มาซูติเคิ้ล แมนูแฟคเจอริ่ง จำกัด |
| Tussanyl | - ยาเม็ด ขนาด 15 มิลลิกรัม | Inpac Pharma |
| Tusacdon | - ยาน้ำเชื่อม ความเข้มข้น 5 มิลลิกรัมต่อ 5 มิลลิลิตร | Acdon |
ปรึกษาเภสัช สั่งยา ฟรีค่าส่งทั่วประเทศ*
แชทกับเภสัชกรฟรี! 9 โมงเช้าถึงเที่ยงคืน พร้อมรับส่วนลดค่ายา 5% HDmall ออกค่าส่งให้สูงสุด 40 บาท
โรค และอาการที่เกี่ยวข้องกับการใช้ยานี้บรรเทา
- ข้อบ่งใช้สำหรับกดอาการไอ
กลไกการออกฤทธิ์ของยา Dextromethorphan
กลไกการออกฤทธิ์ของยาคือ เดกซ์โตรมีธอร์แฟน เป็นยาในกลุ่มกดอาการไอ ออกฤทธิ์ยับยั้งศูนย์ควบคุมการไอในระบบประสาทส่วนกลาง ผ่านการกระตุ้นตัวรับซิกมา (Sigma) ในสมองส่วนเมดัลลา (Medulla) เป็นผลให้เกิดการลดลงของความไวตัวรับการไอ และยังขัดขวางการส่งผ่านสัญญาณการไอในระบบประสาทส่วนกลาง
ข้อบ่งใช้ของยา Dextromethorphan
ข้อบ่งใช้สำหรับกดอาการไอ
- ยาในรูปแบบยารับประทาน ขนาดการใช้ยาในผู้ใหญ่ ขนาด 10 ถึง 20 มิลลิกรัม ทุก 4 ชั่วโมง หรือ 30 มิลลิกรัมทุก 6 ถึง 8 ชั่วโมง
- ยาในรูปแบบ extended release ขนาด 60 มิลลิกรัม ทุก 12 ชั่วโมง ขนาดยาสูงสุด 120 มิลลิกรัมต่อวัน
- ยาในรูปแบบยาอม ไม่อมมากกว่า 10 เม็ดต่อวัน ขนาดการใช้ยาในเด็ก อายุ 4 ถึง 6 ปี ขนาด 2.5 ถึง 5 มิลลิกรัมทุก 4 ชั่วโมง หรือ 7.5 มิลลิกรัมทุก 6 ถึง 8 ชั่วโมง ขนาดยาสูงสุด 30 มิลลิกรัมต่อวัน อายุมากกว่า 6 ปีถึง 12 ปี ขนาด 5 ถึง 10 มิลลิกรัมทุก 4 ชั่วโมง หรือ 15 มิลลิกรัม ทุก 6 ถึง 8 ชั่วโมง ขนาดยาสูงสุด 60 มิลลิกรัมต่อวัน เด็กอายุมากกว่า 12 ปี ใช้ขนาดยาแบบเดียวกับผู้ใหญ่
ข้อปฏิบัติเมื่อลืมรับประทานยา Dextromethorphan
หากลืมรับประทานยาตามเวลาปกติที่รับประทาน ถ้าปกติรับประทาน 1 เม็ด ให้รับประทานยาทันทีที่นึกได้จำนวน 1 เม็ดโดยไม่ต้องเพิ่มขนาดยาเป็น 2 เม็ดแทนเม็ดที่ลืมรับประทาน ในกรณีลืมรับประทานยาใกล้กับเวลารับประทานถัดไป ให้รับประทานยาในมื้อถัดไปในขนาด 1 เม็ด โดยข้ามยาในมื้อที่ลืมไปและไม่ต้องเพิ่มขนาดยาเป็น 2 เม็ด
ข้อควรระวังของการใช้ยา Dextromethorphan
- ห้ามใช้ยานี้ในผู้ป่วยที่มีความเสี่ยงในการเกิดระบบทางเดินหายใจล้มเหลว
- ห้ามใช้ยานี้ในผู้ป่วยที่มีการใช้ยากลุ่ม MAOI หรือ SSRI ในช่วง 14 วัน
- ระวังการใช้ยานี้ในผู้ป่วยหลอดลมอักเสบ
- ระวังการใช้ยานี้ในผู้ป่วยโรคเอ็มไฟซีมา (Emphysema)
- ระวังการใช้ยานี้ในผู้ป่วยโรคหืด หรือในภาวะอื่นที่เกี่ยวข้องกับการไอเรื้อรัง
- ระวังการใช้ยานี้ในผู้ป่วยที่มีประวัติการติดยาเสพติด
- ระวังการใช้ยานี้ในผู้ป่วยโรคไต
- ระวังการใช้ยานี้ในเด็ก สตรีมีครรภ์ และสตรีให้นมบุตร
ผลข้างเคียงอันไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา Dextromethorphan
ยานี้อาจก่อให้เกิดอาการอันไม่พึงประสงค์ ซึ่งเกิดขึ้นได้น้อย ได้แก่ อาการมึนงง รบกวนการทำงานของระบบทางเดินอาหาร ง่วงซึม สับสน ตื่นตัว ระคายเคือง กลุ่มอาการเซโรโทนิน กดระบบทางเดินหายใจ เกิดผลข้างเคียงต่อระบบผิวหนัง เช่น เกิดผื่น
ข้อมูลการใช้ยา Dextromethorphan ในสตรีมีครรภ์และสตรีให้นมบุตร
สำหรับการใช้ยาในสตรีมีครรภ์ ตัวยาจัดอยู่ในกลุ่ม category C คือ ควรระมัดระวังการใช้ยาในสตรีมีครรภ์ สำหรับสตรีให้นมบุตร ควรระวังการใช้ยา
ประเภทของยาตามองค์การอาหารและยา ประเทศไทย
ยาจัดอยู่ในกลุ่มยาอันตราย จำหน่ายเฉพาะในร้านขายยาแผนปัจจุบันที่มีเภสัชกรชั้นหนึ่งเป็นผู้จ่ายยาเท่านั้น
ข้อมูลการเก็บรักษายา Dextromethorphan
เก็บที่อุณหภูมิระหว่าง 15 ถึง 30 องศาเซลเซียส ป้องกันจากแสง
สิ่งที่ควรแจ้งแพทย์ เภสัชกร และพยาบาลในการสั่งใช้ยา
แพทย์และเภสัชกรสามารถให้ข้อมูลการใช้ยาอย่างปลอดภัย ผู้ป่วยควรแจ้งข้อมูลเหล่านี้แก่แพทย์หรือเภสัชกรเพื่อประโยชน์ต่อผู้ป่วยและลดความเสี่ยงในการเกิดอันตรายจากการใช้ยา
- แจ้งข้อมูลการใช้ยารักษาโรคประจำตัว ยาที่เพิ่งรับประทานก่อนหน้านี้ ผลิตภัณฑ์เสริมอาหารที่รับประทาน (รวมถึงวิตามิน และสมุนไพร) ในกรณีมียาประจำตัวจำนวนมาก ให้พกยาเพื่อให้แพทย์หรือเภสัชกรช่วยตรวจสอบก่อนสั่งจ่ายยาใหม่ ไม่ให้เกิดอันตรกิริยาระหว่างยาที่จะได้รับใหม่และยาที่เดิมที่ผู้ป่วยใช้อยู่
- แจ้งประวัติการแพ้ยา หรืออาการแพ้ที่เกิดขึ้นเมื่อใช้ยา ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร หรือแพ้อาหารชนิดใดอยู่ (เนื่องจากยาบางชนิดมีส่วนประกอบของไข่ขาว นม ยีสต์) อาการที่เกิดขึ้น เช่น อาการบวม เกิดผื่น หายใจลำบาก หรือให้นำบัตรแพ้ยา พกติดตัวและแสดงบัตรนี้แก่แพทย์และเภสัชกรก่อนเข้าใช้บริการสุขภาพทุกครั้ง
- แจ้งข้อมูลในกรณีที่มีการตั้งครรภ์ หรือมีแผนที่จะตั้งครรภ์ หรือกำลังให้นมบุตร เนื่องจากยาบางชนิดส่งผลอันตรายต่อเด็กในครรภ์ หรือสามารถขับออกทางน้ำนมได้
- แจ้งข้อมูลที่จะส่งผลต่อการรับประทานยา เช่น มีปัญหาการกลืนลำบาก มีปัญหาด้านการมองเห็นหรืออ่านฉลากยา วิธีการรับประทานยา เพื่อแพทย์หรือเภสัชกรจะได้ช่วยแก้ไขปัญหาได้อย่างถูกต้อง
