สอบถามค่ะ ปกติทานยาคุม ยาส ต่อเนื่องมาสองปีกว่าแล้ว แต่มีครั้งล่าสุด เป็นประจำเดือนแล้วยังไม่ได้เริ่มแผงใหม่ต่อเนื่อง แต่มาเริ่มกินวันที่ 5 ของการเป็นประจำเดือน ยาคุมจะมีประสิทธิภาพไหมคะคุณ​หมอ

1. ผู้ถามรับประทานยาคุมเม็ดที่เท่าไหร่ของแผงเดิมเป็นเม็ดสุดท้ายคะ (ถามเผื่อในบางกรณีที่ผู้ใช้บางรายไม่รับประทานจนครบทั้งแผง) และรับประทานเม็ดนั้นในวันที่เท่าไหร่
2. ประจำเดือนรอบล่าสุดมาตั้งแต่วันที่เท่าไหร่ถึงเท่าไหร่คะ
3. เริ่มรับประทานยาคุมแผงนี้ในวันที่เท่าไหร่ เวลาใด และรับประทานอย่างไรคะ (ใช้วันละ 1 เม็ดตามเวลาปกติเดิม หรือแก้ไขเนื่องจากต่อยาคุมแผงใหม่ช้า)
4. นับจากวันที่ประจำเดือนมาวันแรกของรอบล่าสุด มาจนถึงปัจจุบัน ผู้ถามมีเพศสัมพันธ์บ้างหรือไม่ ถ้ามี มีในวันที่เท่าไหร่ และป้องกันอย่างไรคะ

ขอบคุณสำหรับข้อมูลเพิ่มเติมค่ะ

การใช้ยาคุมแบบ 28 เม็ด เมื่อใช้หมดแผงแล้วจะต้องต่อแผงใหม่ในวันถัดมานะคะ หากต่อยาคุมได้ตรงตามกำหนดเช่นนี้ก็จะทำให้มีผลคุมกำเนิดต่อเนื่อง อีกทั้งรอบประจำเดือนก็จะไม่แปรปรวนไปจากที่ควรเป็นด้วยค่ะ

สำหรับการใช้ยาคุมชนิดฮอร์โมนรวมที่มีปริมาณฮอร์โมนอยู่ในระดับ "ต่ำมาก" ถ้าลืมรับประทานติดต่อกัน หรือต่อแผงใหม่ช้ากว่ากำหนด ตั้งแต่ 2 วันขึ้นไป ก็จะไม่มีผลคุมกำเนิดต่อเนื่องแล้วนะคะ

ซึ่ง "ยาส" ถือเป็นยาคุมชนิดฮอร์โมนรวมที่มีระดับฮอร์โมน "ต่ำมาก" ค่ะ

หากผู้ถามรับประทานเม็ดที่ 24 ของแผงเดิมในวันที่ 20 มิถุนายน ก็จะต้องต่อยาคุมแผงใหม่ในวันที่ 25 มิถุนายนนะคะ การที่ผู้ถามต่อยาคุมยาสแผงใหม่ในเวลารับประทานปกติของวันที่ 27 มิถุนายน จึงเป็นการต่อยาคุมแผงใหม่ช้ากว่ากำหนด 2 วันค่ะ

การที่ "ยาส" เป็นยาคุมสูตร 24/4 (ก็คือ มี "เม็ดยาฮอร์โมน" 24 เม็ด + "เม็ดแป้ง" 4 เม็ด) ทำให้แม้ว่าผู้ถามจะต่อยาคุมช้ากว่ากำหนดไป 2 วัน แต่วันที่เริ่มรับประทานเม็ดแรกของแผงก็ยังอยู่ในช่วง 5 วันแรกของการมีประจำเดือน ซึ่งถือว่ามีความเสี่ยงน้อยที่จะมีไข่ตก และยาที่รับประทาน "ควรจะ" สามารถยับยั้งไข่ที่กำลังจะตกในรอบเดือนนี้ได้ทัน

แต่ "ไม่มีการรับรอง" ทั้งจากบริษัทผู้ผลิต และทั้งจากเอกสารวิชาการอื่น ๆ ว่าในกรณีนี้จะมีประสิทธิภาพในการคุมกำเนิดต่อเนื่องได้ตั้งแต่เม็ดแรกที่รับประทานหรือไม่นะคะ ดังนั้น จึงต้องยึดตามแนวทางปฏิบัติทั่วไปว่า "เมื่อต่อยาคุมแผงใหม่ช้าเกินกำหนด และเกินกรอบเวลายืดหยุ่นไปแล้ว ก็ต้องถือว่าไม่มีผลคุมกำเนิดต่อเนื่อง"

ดังนั้น แนะนำให้ผู้ถามงดมีเพศสัมพันธ์ไปก่อน หรือให้ใช้ถุงยางอนามัยร่วมด้วยทุกครั้งที่มีเพศสัมพันธ์ ไปจนกว่าจะรับประทานยาคุมแผงนี้ติดต่อกันครบ 7 วันก่อนค่ะ

และต่อไป เพื่อไม่ให้เกิดปัญหาเช่นนี้ขึ้นมาอีก แนะนำให้ผู้ถามรับประทานยาคุมให้ครบทั้งแผงนะคะ หรือหากไม่ต้องการจะรับประทาน "เม็ดแป้ง" ก็ให้แกะทิ้งวันละเม็ด เพื่อที่จะได้ทราบว่าควรจะต่อยาคุมแผงใหม่ในวันใดค่ะ

โดยปกติ ยาคุมกำเนิดเป็นการ "คุมกำเนิดชั่วคราว" ในช่วงที่ยังไม่พร้อมจะมีบุตรค่ะ ซึ่งหากผู้ถามมีบุตรเพียงพอแล้วก็สามารถ "คุมกำเนิดถาวร" ด้วยการทำหมันได้เลยนะคะ

การใช้ยาคุมกำเนิดในผู้ที่มีสุขภาพดี โดยปกติจะไม่ได้มีข้อห้ามหรือข้อจำกัดใด ๆ ค่ะ สามารถใช้ต่อเนื่องกันเป็นเวลานานได้ และแม้ว่ายาคุมชนิดฮอร์โมนรวมอาจเพิ่มความเสี่ยงของการเกิดมะเร็งเต้านมได้ แต่ก็ช่วยลดความเสี่ยงของการเกิดมะเร็งรังไข่และมะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูกนะคะ

อย่างไรก็ตาม เมื่อเวลาผ่านไป ภาวะทางสุขภาพของตัวผู้ใช้เองอาจเปลี่ยนแปลงไปจากสาเหตุอื่น ๆ ที่ไม่ได้เป็นผลจากการใช้ยาคุมกำเนิด แต่ความเปลี่ยนแปลงนั้นกลับกลายเป็นข้อห้ามหรือข้อจำกัดในการใช้ยาคุม เช่น ป่วยด้วยโรคที่เกี่ยวกับลิ่มเลือดอุดตัน หรือเสี่ยงที่จะเกิดลิ่มเลือดอุดตัน ก็อาจต้องเปลี่ยนชนิดของฮอร์โมนคุมกำเนิดให้เหมาะสมเพื่อลดความเสี่ยงดังกล่าวค่ะ

ดังนั้น ในกรณีที่ผู้ใช้มีภาวะทางสุขภาพเปลี่ยนแปลงไป เช่น ตรวจพบโรคใด ๆ ในภายหลัง ก็ควรแจ้งให้คุณหมอทราบเกี่ยวกับยาคุมกำเนิดที่กำลังใช้อยู่ หรือในกรณีที่จำเป็นต้องใช้ยาคุมติดต่อกันนานหลายปี โดยเฉพาะตั้งแต่ 5 ปีขึ้นไป แนะนำให้ไปพบสูตินรีแพทย์เพื่อตรวจสุขภาพปีละ 1 ครั้งหรือตามที่คุณหมอนัด เพื่อคัดกรองความเสี่ยง หรือหาแนวทางแก้ไขที่เหมาะสมค่ะ