แม้ว่าเราจะยังห่างไกลจากระบบช่วยค้ำจุนชีวิตอย่างของดาร์กเวเดอร์ แต่ ECMO หรือ extracorporeal life support ก็ได้รับการพัฒนามาอย่างมากในช่วงเวลาไม่กี่ปีมานี้
เดิมทีการรักษาดังกล่าวใช้เพื่อช่วยเด็กทารก แต่จำนวนของผู้ใหญ่ที่ได้รับการใช้ ECMO ก็กำลังเพิ่มขึ้น และศูนย์ ECMO ก็กำลังเกิดขึ้นเรื่อย ๆ ทั่วโลก
หมดปัญหาเหงื่อออกมากที่มืออย่างถาวร รักษาแล้วมือแห้ง ชีวิตง่ายขึ้น!
จองผ่าน HD ประหยัดกว่า / เบิกประกันได้ / ผ่อน 0% ได้ / ปรึกษาหมอก่อนผ่าตัดได้ไม่จำกัดครั้ง
อ้างอิงจากองค์กรช่วยชีวิตด้วย ECMO (Extracorporeal Life Support Organization -ELSO) ซึ่งยังคงค้างค่าใช้จ่ายสำหรับ ECMO อยู่ โดยตั้งแต่ปี 1990 มีการใช้ECMO เพื่อช่วยเหลือคน 58,842 คนทั่วโลกและเพิ่มขึ้นทุกปี
ถึงแม้ว่ากว่าครึ่งของผู้ป่วยเหล่านั้นจะเป็นเด็กทารกที่มีปัญหาระบบทางเดินหายใจ แต่ก็มี 10,426 รายที่เป็นผู้ใหญ่ที่มีทั้งปัญหาของระบบทางเดินหายใจและระบบไหลเวียนโลหิต หรือจำเป็นต้องฟื้นคืนการทำงานของปอด
ECMO คืออะไร ?
ECMO (หรืออีกชื่อหนึ่งคือ extracorporeal life support หรือ ECLS) เป็นวิธีหนึ่งในการช่วยชีวิตระยะสั้นในผู้ที่มีความเจ็บป่วยร้ายแรง (เช่น การทำงานของปอดหรือหัวใจล้มเหลว) ECMO จะเติมออกซิเจนในเลือดและนำคาร์บอนไดออกไซด์ออกมา และยังช่วยเรื่องระบบไหลเวียนเลือด (ความดันโลหิต) ได้อีกด้วย ECMO เป็นเครื่องปอดและหัวใจเทียม (cardiopulmonary bypass)ชนิดไม่เต็มรูปแบบและใช้นอกห้องผ่าตัด ส่วนเครื่องปอดและหัวใจเทียมชนิดเต็มรูปแบบ (heart-lung machines) จะใช้ระหว่างการผ่าตัดเพียงไม่กี่ชั่วโมงเท่านั้น
ECMO ใช้เพื่อลดภาระงานของปอดและหัวใจเป็นเวลาหลายวัน ซึ่งในทางทฤษฎีแล้วจะช่วยส่งเสริมการรักษาตัวและใช้ในผู้ป่วยที่หากได้รับการรักษาฉุกเฉินแล้วจะมีโอกาสรอดชีวิตเพิ่มขึ้น และใครก็ตามที่อาจจะเสียชีวิตได้หากไม่ได้ใช้ ECMO
ย้อนกลับไปในปี 1944 นักวิจัยพบว่าเลือดที่ผ่านแผ่นเนื้อเยื่อที่ยอมให้สารผ่านได้เพียงบางส่วน (semipermeable membrane) จะได้รับออกซิเจน การสังเกตดังกล่าวกลายเป็นพื้นฐานของเครื่องปอดและหัวใจเทียม โดยในช่วงแรก เครื่องปอดและหัวใจเทียมต้องใช้แผ่นผลิตออกซิเจน ซึ่งจะทำให้เลือดสัมผัสกับอากาศโดยตรง ผลข้างเคียงของเครื่องปอดและหัวใจรุ่นแรกนี้คือ เกิดการแตกของเม็ดเลือด (hemolysis) ซึ่งทำให้จำกัดการใช้ประโยชน์จากเครื่องได้มากสุดเพียงไม่กี่ชั่วโมงเท่านั้น
ในปี 1956 การพัฒนาแผ่นเนื้อเยื่อผลิตออกซิเจน (membrane oxygenator) ช่วยแก้ปัญหาดังกล่าวได้ และเป็นพื้นฐานของการใช้ ECMO ที่ยาวนานมากขึ้น
หมดปัญหาเหงื่อออกมากที่มืออย่างถาวร รักษาแล้วมือแห้ง ชีวิตง่ายขึ้น!
จองผ่าน HD ประหยัดกว่า / เบิกประกันได้ / ผ่อน 0% ได้ / ปรึกษาหมอก่อนผ่าตัดได้ไม่จำกัดครั้ง
ส่วนประกอบของเครื่อง ECMO โดยทั่วไปมีดังนี้
- heat exchanger เครื่องแลกเปลี่ยนความร้อน
- membrane oxygenator แผ่นเยื่อผลิตออกซิเจน
- roller or centrifugal pump ปั๊ม
- circuit tubing
- catheters ที่จำเพาะ (VV ECMO ส่งเลือดกลับเข้าสู่ระบบหลอดเลือดดำผ่านทางหลอดเลือดดำใหญ่ superior vena cava หรือหัวใจห้องบนขวา (right atrium) และ VA ECMO ส่งเลือดกลับเข้าสู่ระบบหลอดเลือดแดงผ่านทางเส้นเลือดแดงใหญ่ aorta หรือ common carotid artery)
ในบางกรณีจะมีวงจรขนานที่มีปั๊มและเครื่องผลิตออกซิเจนอีกชุดเพื่อช่วยในการให้ออกซิเจนและการนำเอาคาร์บอนไดออกไซด์ออก อัตราการไหลจะถูกปรับโดยขึ้นอยู่กับระบบไหลเวียนโลหิตของผู้ป่วย ได้แก่ ความดันโลหิต ความเป็นกรดด่าง การทำงานของอวัยวะปลายทาง และสถานะของเลือดในหลอดเลือดดำ โดยจะมีแต่ VA ECMO เท่านั้นที่ช่วยค้ำจุนระบบการไหลเวียนโลหิตหรือความดันโลหิต และสุดท้าย ถึงแม้ว่าเครื่องหัวใจและปอดเทียมชนิดเต็มรูปแบบจะใช้ในห้องผ่าตัดภายใต้การดมยาสลบ แต่ ECMO จะใช้ภายใต้การระงับความรู้สึกเฉพาะที่
ผู้ที่ใช้ ECMO มักเป็นผู้ที่ป่วยมาก และไม่ใช่ทุกคนที่รอดมาได้
ในปี 2013 ทาง ELSO รายงานว่ามีเพียง 72% ของผู้ที่ใช้ ECMO ที่รอดชีวิต โดยสถิติดังกล่าวส่วนใหญ่ขึ้นกับเด็กทารกที่มีการบาดเจ็บของปอดในระดับจำกัด (สังเกตว่าเด็กทารกมีปอดที่ยังใหม่ และมักใช้ ECMO ได้โดยที่ไม่มีโรคร่วม หรือมีความเสียหายของปอดอย่างที่พบได้บ่อยในผู้ใหญ่) ยิ่งไปกว่านั้น แม้ว่า 72% ของผู้ที่ใช้ ECMO จะรอดชีวิต แต่ก็มีเพียง 60% เท่านั้นที่มีชีวิตรอดจนได้กลับบ้านหรือได้รับการส่งตัวไปรักษาต่อ และเช่นเดียวกัน สถิตินี้ก็มาจากทารกเป็นหลัก หากดูโดยเจาะจงแล้ว มีเพียง 56% ของผู้ใหญ่ที่มีปัญหาของระบบทางเดินหายใจที่อยู่รอดจนได้กลับบ้านหรือส่งตัวไปรักษาต่อ
ผลข้างเคียงของ ECMO มีทั้งการมีเลือดออกภายในและภายนอกร่างกายอย่างรุนแรง การติดเชื้อ การเกิดลิ่มเลือด (thrombosis-การเกิดลิ่มเลือดในหลอดเลือดซึ่งทำให้ถึงแก่ชีวิตได้) และปั๊มล้มเหลว โดยเพื่อหลีกเลี่ยงความเสี่ยงของการเกิดลิ่มเลือด ส่วนประกอบของ ECMO จะถูกเคลือบไว้ด้วย heparin ซึ่งทำให้เลือดจางลง
เมื่อใดที่จะใช้ ECMO ?
ต่อไปนี้เป็นบางกรณีที่จะใช้ ECMO ในทารก
หมดปัญหาเหงื่อออกมากที่มืออย่างถาวร รักษาแล้วมือแห้ง ชีวิตง่ายขึ้น!
จองผ่าน HD ประหยัดกว่า / เบิกประกันได้ / ผ่อน 0% ได้ / ปรึกษาหมอก่อนผ่าตัดได้ไม่จำกัดครั้ง
- ภาวะความดันในหลอดเลือดปอดสูงคงที่ (persistent pulmonary hypertension of the newborn-PPHN)
- ภาวะสำลักขี้เทาในเด็กทารก (meconium aspiration syndrome)
- ปอดติดเชื้อหรือการติดเชื้อที่รุนแรงอื่น ๆ
- ภาวะไส้เลื่อนกระบังลมตั้งแต่แรกเกิด (congenital diaphragmatic hernia)
- โรคหัวใจตั้งแต่กำเนิด (congenital heart disease)
และต่อไปนี้คือกรณีที่จะใช้ ECMO ในเด็กที่โตขึ้น
- หลังการผ่าตัดซ่อมแซมหัวใจ
- ปอดติดเชื้อจากการสำลัก
- ปอดติดเชื้อ
- การติดเชื้อในกระแสเลือด
- การได้รับสารพิษ
- การจมน้ำ
- ภาวะหอบหืดรุนแรง
การใช้ ECMO กำลังมีบทบาทมากขึ้นในการรักษาผู้ใหญ่ ถึงแม้ว่าจะมีหลักฐานรองรับการใช้ทั่วไปเพียงเล็กน้อย (หมายความว่าเรายังต้องการการศึกษาทดลองขนาดใหญ่เพื่อที่จะสร้างแนวทางการรักษาที่เป็นสากล) รายงานผู้ป่วย (case report) การศึกษาชนิดจากผลไปหาเหตุ (retrospective study) และอื่น ๆ กำลังเพิ่มขึ้น ซึ่งทำให้เห็นว่า ECMO อาจมีประโยชน์ในภาวะหลากหลาย และถึงแม้ว่าจะยังไม่มีข้อห้ามที่ชัดเจนสำหรับการใช้งาน แต่ก็มีข้อห้ามในบางกรณี ซึ่งมีความเห็นที่ผู้เชี่ยวชาญแนะนำ เช่น กรณีที่ภูมิคุ้มกันของร่างกายอ่อนแอ (การกดภูมิคุ้มกัน) ความเสี่ยงในการมีเลือดออกรุนแรง (ความบกพร่องของการแข็งตัวเลือดอย่างมาก) อายุมาก และการมีน้ำหนักตัวเกินมาตรฐาน
ต่อไปนี้เป็นกรณีที่จะใช้ ECMO ในผู้ใหญ่
- หัวใจหยุดเต้นจากภาวะกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือดเฉียบพลัน หรือลิ่มเลือดอุดหลอดเลือดแดงในปอด
- หัวใจล้มเหลว
- ระบบการหายใจล้มเหลวจาก ARDS หรือไวรัส H1N1
อีกสองอย่างเกี่ยวกับข้อมูลของ ECMO สำหรับผู้ใหญ่ ข้อแรก ECMO ไม่เหมือนกับเครื่องช่วยหายใจ โดยหลีกเลี่ยงการทำอันตรายต่อปอด (barotrauma) หรือปอดแฟบ (atelectasis) ข้อสอง การศึกษาแบบ meta analysis (การศึกษาแบบวิเคราะห์) แสดงให้เห็นว่า ECMO อาจไม่มีประโยชน์สำหรับผู้ที่รับการปลูกถ่ายหัวใจ ผู้ที่มีภาวะติดเชื้อไวรัสของกล้ามเนื้อหัวใจ (viral cardiomyopathy) และผู้ที่มีภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะที่ไม่ตอบสนองต่อการรักษาตามปกติ
สรุปแล้ว ECMO อาจเป็นการรักษาที่คุณไม่มีโอกาสได้สัมผัสในชีวิตของคุณหรือคนที่คุณรัก ซึ่งนับเป็นเรื่องดีเพราะ ECMO เป็นการรักษาสำหรับผู้ที่ป่วยหนัก อย่างไรก็ตาม ECMO แสดงให้เห็นถึงความหวังในการช่วยผู้คนอีกมากมาย ถึงแม้ว่าเราอาจจะไม่สามารถสร้างระบบการค้ำจุนร่างกายได้ 2 เท่าเหมือนชุดของดาร์ธเวเดอร์ก็ตาม แต่เราก็กำลังมีความเข้าใจที่ลึกซึ้งมากขึ้นเกี่ยวกับการช่วยค้ำจุนชีวิตในระยะสั้น
จำตอนที่ลุคถอดหน้ากากของดาร์ธเวเดอร์ได้หรือเปล่า (“แต่คุณจะตายนะ ! ”)? พอมาถึงตอนนี้ในมหากาพย์ไตรภาค ฉันก็รู้สึกเห็นใจดาร์ธเวเดอร์ขึ้นมาเหมือนกัน
