ตัวยาที่ มีสรรพคุณใกล้เคียงกัน หรือ มีสรรพคุณเสมอกันนั้น สามารถนำมาใช้แทนกันได้ เพราะตัวยาบางอย่างที่ต้องการ หรือมีในตำรายานั้น ไม่มีหรือขาดไป หรือตัวยาบางอย่างต้องนำมาจากต่างประเทศ บางครั้งตัวยาเกิดขาดตลาด จะรอให้ส่งมาจากต่างประเทศ คนไข้ก็คงจะไม่ได้รับประทานยาเป็นแน่ ดังนั้นแพทย์และเภสัชกรแผนโบราณ จึงได้คิดค้นหาตัวยาบางอย่างที่พอหาได้ พอจะ มีสรรพคุณทัดเทียมกัน เพื่อจะได้นำมาปรุงเป็นยาเพื่อรักษาโรค ตัวยาที่ มีสรรพคุณใกล้เคียงกัน และพอจะใช้แทนกันได้นั้นมีดังนี้ คือ
สมุนไพรไทย ที่ใช้แทนกันได้
- โกฐสอ มีสรรพคุณเสมอกับข่าลิง
- โกฐเขมา มีสรรพคุณเสมอกับทรงบาดาล
- โกฐหัวบัว มีสรรพคุณเสมอกับหัวกระเทียม
- โกฐเชียง มีสรรพคุณเสมอกับไพล
- โกฐจุฬาลัมพา มีสรรพคุณเสมอกับหญ้าตีนนก
- โกฐกระดูก มีสรรพคุณเสมอกับหัวกะทือ
- โกฐก้านพร้าว มีสรรพคุณเสมอกับชิงช้าชาลี
- โกฐน้ำเต้า มีสรรพคุณเสมอกับหัวเปราะป่า
- กะเม็ง มีสรรพคุณเสมอกับผักคราด
- กะเพรา มีสรรพคุณเสมอกับแมงลัก
- แก่นประดู่ มีสรรพคุณเสมอกับแก่นมะชาง
- เกลือสมุทร มีสรรพคุณเสมอกับเกลือประสะ
- เกลือสินเธาว์ มีสรรพคุณเสมอกับสมอทั้ง 3
- ดีปลี มีสรรพคุณเสมอกับขิง
- บอระเพ็ด มีสรรพคุณเสมอกับชิงช้าชาลี
- ยางเทพทาโร มีสรรพคุณเสมอกับยางสลัดได
- เปลือกตาเสือ มีสรรพคุณเสมอกับเปลือกนนทรี
- กานพลู มีสรรพคุณเสมอกับลูกจันทร์
- เปลือกแคแดง มีสรรพคุณเสมอกับเปลือกแคขาว
- หัศคุณเทศ มีสรรพคุณเสมอกับหัสคุณไทย
- สารส้ม มีสรรพคุณเสมอกับเหง้าสับปะรด
- โคกกระสุน มีสรรพคุณเสมอกับนมพิจิตร
- ใบเงิน มีสรรพคุณเสมอกับใบทอง
- น้ำมะกรูด มีสรรพคุณเสมอกับน้ำมะนาว
- ด่างสลัดได มีสรรพคุณเสมอกับด่างโคกกระสุน
- หนอนตายหยาก มีสรรพคุณเสมอกับกะเพียด
- ขมิ้นอ้อย มีสรรพคุณเสมอกับขมิ้นชัน
- กาหลง มีสรรพคุณเสมอกับจิก
- ผักเสี้ยนทั้ง 2 มีสรรพคุณเสมอกับหญ้าพันงูทั้ง 2
- มะไฟเดือนห้า มีสรรพคุณเสมอกับหญ้าปากควาย
- น้ำตาลทราย มีสรรพคุณเสมอกับน้ำตาลกรวด
- มะแว้งต้น มีสรรพคุณเสมอกับมะแว้งเครือ
- มะกรูด มีสรรพคุณเสมอกับส้มซ่า
- เมล็ดสลอด มีสรรพคุณเสมอกับพาดไฉน
- เข็มแดง มีสรรพคุณเสมอกับเข็มขาว
- ฝิ่นต้น มีสรรพคุณเสมอกับฝิ่นเครือ
- ดอกดึง มีสรรพคุณเสมอกับผักโหมแดง
- ลูกกรวย มีสรรพคุณเสมอกับลูกบิด