การเคลื่อนไหวนอกอำนาจจิตใจ หมายถึงกรณีที่ร่างกายขยับเองโดยคุณที่ไม่สามารถควบคุมการเคลื่อนไหวนั้นได้ เช่น การกระตุกสั้นๆ การสั่นเทิ้ม หรืออาการชัก ซึ่งการเคลื่อนไหวเหล่านี้สามารถเกิดได้ในเกือบทุกส่วนของร่างกาย
การเคลื่อนไหวนอกอำนาจจิตใจมีหลายรูปแบบและอาจเกิดจากสาเหตุแตกต่างกันหลายประการ อาจมีทั้งอาการที่ไม่รุนแรงและหายไปได้เอง หรือมีอาการรุนแรง และยิ่งแย่ลงไปเรื่อยๆ หากไม่ได้รับการรักษา
หมดปัญหาเหงื่อออกมากที่มืออย่างถาวร รักษาแล้วมือแห้ง ชีวิตง่ายขึ้น!
จองผ่าน HD ประหยัดกว่า / เบิกประกันได้ / ผ่อน 0% ได้ / ปรึกษาหมอก่อนผ่าตัดได้ไม่จำกัดครั้ง
ประเภทของการเคลื่อนไหวนอกอำนาจจิตใจ
การเคลื่อนไหวนอกอำนาจจิตใจมีหลายประเภท สามารถแบ่งออกเป็นประเภทหลักๆ ได้แก่
- กลุ่มอาการยึกยือ (Tardive Dyskinesia: TD) : เป็นความผิดปกติของระบบประสาท สาเหตุเริ่มต้นในสมองและเกิดขึ้นโดยผู้ป่วยที่ใช้กลุ่มยารักษาโรคจิต (Neuroleptic Drugs) ซึ่งจะมีการเคลื่อนไหวบนใบหน้าที่ไม่สามารถควบคุมได้ เช่น หน้าตาบูดบึ้ง กระพริบตาถี่ แลบลิ้นออกมา เลีย เม้ม หรือย่นริมฝีปาก
- อาการสั่น (Tremors) : เป็นการเคลื่อนไหวส่วนต่างๆ ของร่างกายอย่างมีจังหวะ โดยเกิดจากการเกร็งของกล้ามเนื้อเป็นระยะๆ คนส่วนใหญ่เกิดอาการสั่นในการตอบสนองต่อปัจจัยต่างๆ ที่เปลี่ยนแปลงไป เช่น ภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ อาการถอนสุรา หรือหมดแรงอ่อนเพลีย ในบางกรณีอาจพบอาการสั่นรุนแรงที่เกิดจากโรคบางชนิด เช่น เส้นโลหิตตีบหลายเส้น หรือโรคพาร์กินสัน
- กล้ามเนื้อกระตุกรัว (Myoclonus) : หมายถึงการเคลื่อนไหวที่รวดเร็ว กระตุกแรง คล้ายกับอาการสะดุ้ง อาการนี้อาจเกิดขึ้นตามธรรมชาติในช่วงระหว่างการนอนหลับหรือในช่วงเวลาที่ตกใจ แต่ก็อาจพบได้จากความผิดปกติทางสุขภาพ เช่น โรคลมชัก (Epilepsy) หรือโรคอัลไซเมอร์ (Alzheimer’s Disease)
- โรคติกส์ (Tics) : เป็นการเคลื่อนไหวซ้ำๆ ทันทีทันใด โดยแบ่งเป็นแบบธรรมดาหรือซับซ้อนขึ้นอยู่กับว่าอาการเกี่ยวข้องกับกลุ่มกล้ามเนื้อไม่กี่มัดหรือกลุ่มกล้ามเนื้อกลุ่มใหญ่ เช่น การยักไหล่แรงหรืองอนิ้วมากเกินไปเป็นรูปแบบหนึ่งของโรคติกส์แบบธรรมดา ส่วนการกระโดดซ้ำๆ และการสะบัดแขนซ้ำๆ ไปมา เป็นตัวอย่างของโรคติกส์แบบซับซ้อน
- ภาวะ Athetosis : การเคลื่อนไหวนี้หมายถึงการเคลื่อนไหวบิดและคลายตัวไปมาช้าๆ มักเกิดขึ้นในส่วนมือและแขน
สาเหตุของการเคลื่อนไหวนอกอำนาจจิตใจ
โดยทั่วไปแล้ว การเคลื่อนไหวนอกอำนาจจิตใจมักเกิดจากความเสียหายต่อเส้นประสาทหรือส่วนต่างๆ ของสมอง ที่มีผลต่อการประสานงานของระบบควบคุมกล้ามเนื้อ แต่ก็มีโรคทางการแพทย์หลายโรคที่สามารถทำให้เกิดการเคลื่อนไหวนอกอำนาจจิตใจ ซึ่งสามารถแบ่งออกตามช่วงวัยได้ ดังนี้
- สาเหตุของการเคลื่อนไหวนอกอำนาจจิตใจในเด็ก มักเกิดภาวะขาดออกซิเจนหรือได้รับออกซิเจนไม่เพียงพอในช่วงเวลาคลอด เช่น
- ภาวะตัวเหลืองในทารกแรกเกิด (Kernicterus) : เกิดจากเม็ดสีที่ผลิตจากตับชื่อว่า บิลิรูบิน
- โรคสมองพิการ (Cerebral palsy) : เป็นโรคทางระบบประสาท ที่ส่งผลกระทบต่อการเคลื่อนไหวของร่างกายและการทำงานของกล้ามเนื้อ
- สาเหตุของการเคลื่อนไหวนอกอำนาจจิตใจในผู้ใหญ่ ได้แก่
- การใช้ยาเสพติด
- การใช้ยารักษาโรคจิตเพื่อรักษาความผิดปกติทางจิตเวชในระยะยาว
- เนื้องอก
- อาการบาดเจ็บในสมอง
- โรคหลอดเลือดสมอง
- โรคเสื่อมตามวัยของร่างกาย เช่น โรคพาร์กินสัน
- โรคชัก
- โรคซิฟิลิสที่ไม่ได้รับการรักษา
- โรคของต่อมไทรอยด์
- ความผิดปกติทางพันธุกรรม เช่น โรคฮันติงตัน (Huntington’s Disease) และโรควิลสัน (Wilson’s Disease)
การวินิจฉัยการเคลื่อนไหวนอกอำนาจจิตใจ
นอกจากการซักประวัติทางการแพทย์ และประวัติอื่นๆ แล้ว ควรแจ้งอาการอื่นๆ ที่พบพร้อมกับการเคลื่อนไหวที่ไม่สามารถควบคุมได้ รวมถึงอาการข้างเคียงที่เกี่ยวข้องนอกเหนือไปจากที่แพทย์ถาม เพื่อให้แพทย์สามารถวินิจฉัยสาเหตุที่เกิดได้ดียิ่งขึ้น
การตรวจวินิจฉัยสำหรับการเคลื่อนไหวนอกอำนาจจิตใจ
หากแพทย์ไม่แน่ใจว่า การเคลื่อนไหวนอกจิตใจที่เกิดขึ้น มีาสาเหตุมาจากอะไร ก็อาจต้องทำการตรวจเพิ่มเติม ดังนี้
- การตรวจเลือดวัดระดับอิเล็กโทรไลต์
- การตรวจการทำงานของต่อมไทรอยด์ เพื่อค้นหาความผิดปกติของต่อมไทรอยด์
- การตรวจธาตุทองแดงหรือเซรูโลพลาสมินในซีรัม เพื่อวินิจฉัยโรควิลสัน
- การตรวจเชื้อซิฟิลิส เพื่อค้นหาว่ามีภาวะประสาทจากซิฟิลิสหรือไม่
- การตรวจเนื้อเยื่อเกี่ยวพัน เพื่อตรวจว่าเป็นโรคลูปัสทั้งระบบร่างกาย (Systemic lupus etrythrematosus) หรือโรคอื่นๆ ที่เกี่ยวข้องหรือไม่
- การตรวจวัดระดับแคลเซียมในเลือด
- การตรวจนับเม็ดเลือดแดง
- การตรวจปัสสาวะเพื่อค้นหาสารพิษ หรือยาเสพติด
- การเจาะไขสันหลังเพื่อทำการวิเคราะห์น้ำไขสันหลัง
- การถ่ายภาพรังสี เช่น เอ็มอาร์ไอ หรือเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ในบริเวณสมองเพื่อค้นหาความผิดปกติของอวัยวะดังกล่าว
- การตรวจคลื่นไฟฟ้าสมอง (Electroencephalogram)
- การตรวจทางจิตเภสัชวิทยา (Psychopharmacology) เพื่อดูว่ามีการใช้ยาหรือสารเคมีใดอยู่บ้าง
ทางเลือกการรักษาการเคลื่อนไหวนอกอำนาจจิตใจ
การรักษาการเคลื่อนไหวนอกอำนาจจิตใจของผู้ป่วยแต่ละคนจะแตกต่างกันไปตามความรุนแรงของโรค บางรายอาจต้องรับประทานยามากกว่า 1 ชนิด ขณะที่บางรายแพทย์อาจแนะนำให้ออกกำลังกายมากขึ้นแทน เช่น การว่ายน้ำ การเดินเร็ว หรือการยืดเหยียดกล้ามเนื้อ ก็เพียงพอที่จะทำให้ร่างกายเข้าสู่สภาวะปกติ
ที่มาของข้อมูล
Krista O'Connell, What Causes Involuntary Movements? (https://www.healthline.com/symptom/involuntary-movements), March 10, 2016.
