บทนำ
ยาระงับความรู้สึก (Anesthetics) คือยาที่ทำให้เกิดอาการชาและไม่มีความรู้สึกในบริเวณนั้น โดยจะใช้ในระหว่างการผ่าตัดต่างๆ หรือเป็นตัวช่วยนำสลบ ซึ่งจะเป็นตัวลดความเจ็บปวดในการผ่าตัด โดยมากจะแบ่งยาระงับความรู้สึกเป็น 2 กลุ่ม ได้แก่ ยาระงับความรู้สึกเฉพาะที่และยาระงับความรู้สึกแบบทั่วไป
ยาระงับความรู้สึกเฉพาะที่นั้นจะใช้กับการผ่าตัดขนาดเล็ก ไม่รุนแรงหรือในบริเวณเล็ก และผู้ป่วยยังคงมีความู้สึกตัวอยู่แต่จะชาเฉพาะบริเวณเท่านั้น ส่วนยาระงับความรู้สึกแบบทั่วไปนั้นจะเหมาะกับการผ่าตัดที่ขนาดใหญ่ขึ้น และรุนแรงกว่าโดยผู้ป่วยจะไม่มีความรู้สึกตัวเลยในขณะใช้ยา
ปรึกษาเภสัช สั่งยา ฟรีค่าส่งทั่วประเทศ*
แชทกับเภสัชกรฟรี! 9 โมงเช้าถึงเที่ยงคืน พร้อมรับส่วนลดค่ายา 5% HDmall ออกค่าส่งให้สูงสุด 40 บาท
ยาระงับความรู้สึกออกฤทธิ์อย่างไร
ยาระงับความรู้สึกออกฤทธิ์โดยการยับยั้งการส่งกระแสประสาทซึ่งมีหน้าที่ควบคุมการรู้สึกตัว ไม่ให้ส่งถึงสมอง ในขณะที่ยาออกฤทธิ์จะทำให้ผู้ป่วยไม่มีความรู้สึกตัวและหลังจากยาหมดฤทธิ์ลง กระแสประสาทจะถูกส่งให้สมองได้เช่นเดิมจึงทำให้ความรู้สึกนั้นค่อยๆกลับมา
ประเภทของยาระงับความรู้สึก
สามารถแบ่งยาระงับความรู้สึกได้หลายประเภทดังนี้
- Regional anesthesia คือ การให้ยาระงับความรู้สึกเฉพาะส่วน โดยจะใช้กับส่วนที่ต้องการให้รู้สึกชาหรือไม่มีความรู้สึกเจ็บปวด เพื่อให้ดำเนินการผ่าตัดเฉพาะส่วนนั้นได้
- การฉีดยาเข้าช่องนอกน้ำไขสันหลัง (epidural anesthesia) ซึ่งเป็นการระงับความรู้สึกในบริเวณช่วงล่างของร่างกาย เช่น ใช้ในการลดความเจ็บปวดในการคลอดบุตร เป็นต้น
- การฉีดยาชาเข้าช่องน้ำาไขสันหลัง (spinal anesthesia) จะเป็นการให้ยาระงับความรู้สึกเฉพาะส่วนโดยจะออกฤทธิ์นานประมาณ 3 ชั่วโมงโดยออกฤทธิ์เพียงกับช่วงล่างของร่างกาย
- Sedation หรือการให้ยาเพื่อให้ผู้ป่วยเกิดภาวะสงบทั้งทางร่างกายและจิตใจ เพื่อให้ผู้ป่วยรู้สึกผ่อนคลาย ลดความกังวล จากภาวะการเจ็บป่วยหรือเตรียมผ่าตัด
รูปแบบของยาระงับความรู้สึกที่แตกต่างกันนั้นสามารถนำมาใช้ร่วมกันได้ เพื่อให้การผ่าตัดสำเร็จอย่างปลอดภัยและปราศจากความเจ็บปวด
รูปแบบของการใช้ยาระงับความรู้สึก
- รูปแบบขี้ผึ้ง สเปรย์ หรือแบบหยด
- รูปแบบฉีดเข้าเส้นเลือด
- รูปแบบแก๊ส ใช้เพื่อสูดดม
วิสัญญีแพทย์ (Anaesthetists)
วิสัญญีแพทย์ คือ แพทย์ผู้ชำนาญการวางยาชาหรือยาระงับความรู้สึก ซึ่งจะเป็นผู้ดูแลและควบคุมการให้ยาระงับความรู้สึก และตรวจสอบความปลอดภัยของผู้ป่วยและจะอธิบายถึงประเภทของยาที่ใช้ รูปแบบการใช้และคลายข้อสงสัยทุกอย่างให้ผู้ป่วยได้
ผลข้างเคียงของยาระงับความรู้สึก
ผลข้างเคียงทั่วไปที่สามารถเกิดขึ้นได้มีดังนี้
- คลื่นไส้อาเจียน
- วิงเวียนศรีษะ คล้ายจะเป็นลม
- หนาวสั่น
- มีผื่นคันเกิดขึ้น
- ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ ไม่มีแรง
- ปัสสาวะขัด
อาการข้างเคียงเหล่านี้มักจะเป็นไม่นาน และจะหายไปได้เมื่อยาสิ้นฤทธิ์
ความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้นได้ในการใช้ยาระงับความรู้สึก
ในปัจจุบันการใช้ยาระงับความรู้สึกนั้นมีความปลอดภัยสูง เนื่องจากมีนวัตกรรมทางการแพทย์ที่ทันสมัย การเกิดผลข้างเคียงร้ายแรงนั้นจะเกิดได้น้อยมาก ผลข้างเคียงร้ายแรงที่อาจเกิดขึ้นได้มีดังนี้
- เส้นประสาทเสียหายแบบถาวร จะทำให้เกิดอาการชาหรืออัมพาตในบริเวณนั้นได้ โดยโอกาสที่จะเกิดความเสี่ยงนี้นั้นคือน้อยกว่า 1 ใน 1000 ราย
- อาการแพ้ยาระงับความรู้สึกอย่างรุนแรง (anaphylaxis) ซึ่งหากไม่รีบรักษาจะเป็นอันตรายถึงชีวิต โดยสถิติในการเกิดการแพ้นั้นอยู่ในช่วง 1 ใน 10,000 ราย ถึง 1 ใน 20,000 ราย
- อัตราการเสียชีวิตจากการใช้ยาระงับความรู้สึกอยู่ที่ 10 ราย ในทุกๆการใช้ยาหนึ่งล้านราย
- ปัจจัยด้านต่างๆของผู้ป่วยแต่ละราย เช่น การสูบบุหรี่ ภาวะน้ำหนักเกิน ประวัติการแพ้ยา โรคประจำตัว เป็นต้น
- รูปแบบการผ่าตัด ส่งผลต่อการเลือกใช้ชนิดของยาระงับความรู้สึก โดยยาระงับความรู้สึกแบบเฉพาะที่นั้นจะมีผลข้างเคียงน้อยกว่ายาระงับความรู้สึกแบบทั่วไป
