เมื่ออยู่ในอิริยาบถใดอิริยาบถหนึ่งเป็นระยะเวลานานๆ เช่น ขับรถ นั่งก้มทำงาน หรืออยู่ในท่าทางที่ไม่ถูกต้อง ก็อาจมีอาการปวด เมื่อย เคล็ด ขัด ยอก เกร็ง ตึง ฟกช้ำ ตามร่างกายในส่วนนั้นๆ ทำให้รู้สึกไม่สบายตัว เคลื่อนไหวลำบาก ภูมิปัญญาไทยแต่โบราณจึงคิดค้น "การนวดไทย" และการ "ประคบสมุนไพร" ขึ้น เพื่อบำบัดอาการโดยไม่ต้องรับประทานยา
การประคบสมุนไพร
นวด สปาวันนี้ ที่คลินิกหรือรพ. ใกล้บ้านคุณ เริ่มต้นที่ 146 บาท ลดสูงสุด 77%
จองผ่าน HD ประหยัดกว่า / จ่ายทีหลังได้ / ผ่อน 0% ได้ / พร้อมแอดมินคอยตอบทุกคำถาม!
การประคบสมุนไพรหมายถึง การรักษาอาการปวดเมื่อยด้วยสมุนไพรที่มีสรรพคุณแก้อาการปวด เมื่อย เคล็ด ขัด ยอก เกร็ง ตึง ฟกช้ำ หลายชนิดร่วมกับความร้อนชื้นของไอน้ำจากการนึ่งลูกประคบและแรงของผู้นวดที่กดลงไป อาจนวดไทยก่อนแล้วค่อยประคบ ประคบก่อนนวด หรือจะนวดไปพร้อมๆ กับการประคบก็ได้
ความร้อนที่เหมาะสมในการประคบไม่ควรเกิน 45 องศาเซลเซียสซึ่งจะส่งผลให้เนื้อเยื่อพังผืดคลายตัวออก ลดการหดเกร็งของกล้ามเนื้อ ลดการติดขัดของข้อต่อ ลดอาการเจ็บปวด ลดอาการบวมที่เกิดจากการอักเสบ กระตุ้นการไหลเวียนโลหิต ส่วนสมุนไพรก็ให้ผลตามสรรพคุณแต่ละชนิดที่เลือกสรรมา เช่น แก้อาการปวด เมื่อย เคล็ด ขัด ยอก เกร็ง ตึง ฟกช้ำ ยิ่งหากเป็นสมุนไพรที่มีน้ำมันหอมระเหย ตัวยาจะออกมากับไอน้ำและความชื้นซึมเข้าผิวหนังได้ดี ส่วนกลิ่นหอมของน้ำมันหอมระเหยจะช่วยให้สดชื่น ผ่อนคลายมากยิ่งขึ้น
อุปกรณ์การทำลูกประคบ
- ผ้าสำหรับห่อลูกประคบ เป็นผ้าฝ้าย หรือผ้าดิบ ที่มีเนื้อผ้าแน่นพอที่จะป้องกันไม่ให้สมุนไพรหลุดล่วงมา
- เชือก
- ตัวยาสมุนไพรที่ใช้ทำลูกประคบ
- เครื่องชั่ง สำหรับชั่งสมุนไพรให้ได้ปริมาณที่ถูกต้อง
- เตา
- หม้อสำหรับนึ่งลูกประคบ
- จานรองลูกประคบ
ตัวยาที่นิยมใช้ทำลูกประคบ
ไพล: แก้ปวดเมื่อย ลดการอักเสบ ช่วยคลายกล้ามเนื้อ ลดอาการปวดเกร็ง ฟกช้ำ บวม
นวด สปาวันนี้ ที่คลินิกหรือรพ. ใกล้บ้านคุณ เริ่มต้นที่ 146 บาท ลดสูงสุด 77%
จองผ่าน HD ประหยัดกว่า / จ่ายทีหลังได้ / ผ่อน 0% ได้ / พร้อมแอดมินคอยตอบทุกคำถาม!
ผิวมะกรูด หรือใบมะกรูด: มีน้ำมันหอมระเหยให้กลิ่นหอมปร่าช่วยให้รู้สึกสดชื่น หายใจโล่ง แก้อาการวิงเวียนหน้ามืด แก้ช้ำใน ช่วยขับลม
ตะไคร้บ้าน: มีน้ำมันหอมระเหยให้กลิ่นหอมปร่าช่วยให้รู้สึกสดชื่น แก้ฟกช้ำ ปวดเมื่อย บรรเทาอาการเกร็งของกล้ามเนื้อ
ใบมะขาม: ช่วยให้เส้นเอ็นหย่อน แก้ผื่นคัน ช่วยให้ผิวพรรณสดใส เปล่งปลั่ง
ขมิ้นอ้อย: ช่วยลดอาการอักเสบ แก้โรคผิวหนัง แก้ฟกช้ำบวม แก้เคล็ดขัดยอก
นวด สปาวันนี้ ที่คลินิกหรือรพ. ใกล้บ้านคุณ เริ่มต้นที่ 146 บาท ลดสูงสุด 77%
จองผ่าน HD ประหยัดกว่า / จ่ายทีหลังได้ / ผ่อน 0% ได้ / พร้อมแอดมินคอยตอบทุกคำถาม!
ขมิ้นชัน: แก้อาการบวม ฟกช้ำ เคล็ดขัดยอก แก้ผื่นคันตามผิวหนัง ช่วยบำรุงผิว
การบูร: แก้ปวดตามเส้น แก้ปวดข้อ แก้เคล็ดขัดยอก ลดบวม และกลิ่นยังช่วยให้หายใจโล่ง บรรเทาอาการคัดจมูก
พิมเสน: ช่วยแต่งกลิ่น แก้อาการพุพอง ลดผื่นคัน มีกลิ่นที่ช่วยให้หายใจโล่ง
ใบส้มป่อย: ช่วยบำรุงผิว แก้โรคผิวหนัง ลดความดัน ช่วยให้เส้นเอ็นอ่อน แก้ปวดเมื่อย
ใบพลับพลึง: แก้ช้ำใน ลดอาการปวด บวม ฟกช้ำ
เกลือสมุทร หรือเกลือทะเล: ช่วยดูดความร้อน ช่วยให้ตัวยาซึมสู่ผิวหนังได้ง่าย มีฤทธิ์ฆ่าเชื้อโรคได้
วิธีทำลูกประคบ
- นำสมุนไพรที่เตรียมไว้มาล้างน้ำให้สะอาด ผึ่งให้สะเด็ดน้ำ
- หั่นสมุนไพรที่เตรียมไว้เป็นชิ้นๆ แล้วตำรวมกันพอหยาบ
- นำผิวมะกรูด ใบมะขาม ใบส้มป่อย ตำผสมกับข้อ 1 เสร็จแล้วให้ใส่เกลือ การบูร คลุกเคล้าและตำให้เข้าเป็นเนื้อเดียวกัน แต่อย่าให้ละเอียดมากจนแฉะเป็นน้ำ
- แบ่งตัวยาที่ตำเรียบร้อยแล้วเป็น 2 ส่วนเท่าๆ กัน สามารถทำลูกประคบได้ 2 ลูก โดยแต่ละลูกให้ใช้ผ้าขาวห่อเป็นลูกประคบ แล้วรัดด้วยเชือกให้แน่น
- นำลูกประคบที่ได้ไปนึ่งในหม้อนึ่งครั้งละ 1 ลูก ใช้เวลานึ่งประมาณ 15-20 นาที
- นำลูกประคบที่ความร้อนได้ที่แล้วมาประคบผู้ป่วยที่มีอาการต่างๆ โดยสับเปลี่ยนลูกประคบระหว่าง 2 ลูกนี้
ขั้นตอนการประคบ
- จัดท่าผู้ป่วยให้เหมาะสม เช่น นอนหงาย นั่ง นอนตะแคง ขึ้นอยู่กับตำแหน่งที่จะทำการประคบสมุนไพร
- นำลูกประคบที่ความร้อนได้ที่แล้วมาประคบบริเวณที่ต้องการประคบ โดยเฉพาะบริเวณที่มีอาการปวดเมื่อย (ทดสอบความร้อนของลูกประคบด้วยการแตะที่ท้องแขน หรือฝ่ามือก็ได้)
- ในช่วงแรกของการประคบ ควรวางลูกประคบบนผิวหนังคนไข้โดยตรงด้วยความเร็ว ไม่ว่างแช่นานๆ เพราะในช่วงแรกที่ลูกประคบยังร้อนอยู่ คนไข้จะทนความร้อนไม่ได้มาก หรือหากลูกประคบร้อนมากหรือคนไข้ทนความร้อนได้ไม่ดี ควรมีผ้าขนหนูห่อที่ลูกประคบในช่วงแรกก่อนที่จะสัมผัสผิวของคนไข้
- เมื่อลูกประคบคลายความร้อนลงสามารถวางลูกประคบได้นานขึ้น และหากต้องการประคบต่อให้นำลูกเดิมไปนึ่งต่อ นำลูกใหม่มาประคบแทนตามขั้นตอน 2-3-4
โดยทั่วไปจะใช้เวลาในการประคบราว 15-30 นาที แต่ถ้ามีอาการมากอาจประคบได้วันละ 2 ครั้ง
ประโยชน์ของการประคบสมุนไพร (จากตัวยาสมุนไพรและความร้อน)
- บรรเทาอาการปวดเมื่อย เคล็ดขัดยอก บวม ฟกช้ำ
- ช่วยลดอาการบวม อักเสบของกล้ามเนื้อ เอ็น ข้อต่อ หลังประสบเหตุตั้งแต่ 24 ชั่วโมงขึ้นไป - 48 ชั่วโมง
- ลดอาการเกร็งของกล้ามเนื้อ
- ช่วยให้เนื้อเยื่อ พังผืด ยึดตัวออก
- ลดการติดขัดของข้อต่อ
- ลดอาการปวด หรืออาการปวดอักเสบของกล้ามเนื้อและข้อต่อเรื้อรัง
- ช่วยเพิ่มการไหลเวียนของเลือด ช่วยให้ผิวพรรณเปล่งปลั่ง
- กลิ่นน้ำมันหอมระเหยที่มาจากตัวยาสมุนไพรของลูกประคบช่วยคลายเครียด หายใจโล่ง บรรเทาอาการคัดจมูก
ข้อควรระวังในการประคบสมุนไพร
- ห้ามใช้ลูกประคบที่ร้อนเกินไปโดยเฉพาะบริเวณผิวหนังอ่อนๆ หรือบริเวณที่เคยเป็นแผลมาก่อน เพราะจะไวต่อความร้อนเป็นพิเศษ ถ้าต้องการประคบจริงๆ ควรใช้ผ้าขนหนูรองก่อน หรือรอให้ลูกประคบคลายความร้อนลง
- สำหรับผู้ป่วยเบาหวาน อัมพาต เด็ก และผู้สูงอายุ การประคบสมุนไพรต้องใช้ความระมัดระวังเป็นพิเศษ เนื่องจากกลุ่มบุคคลดังกล่าวความรู้สึกตอบสนองต่อความร้อนช้าอาจจะทำให้ผิวหนังไหม้ หรือพองได้ง่าย ถ้าต้องการประคบจริงๆ ควรใช้ลูกประคบอุ่นๆ
- ไม่ควรใช้ลูกประคบสมุนไพรในกรณีที่มีการอักเสบ ปวด บวม แดง และร้อน ในช่วง 24 ชั่วโมงแรกหลังประสบเหตุ เพราะอาจทำให้บวมมากขึ้น
- หลังจากประคบสมุนไพรเสร็จแล้วยังไม่ควรล้างตัว หรืออาบน้ำทันที เพราะจะไปชะล้างตัวยาออกจากผิวหนังและร่างกายอาจจะปรับอุณหภูมิไม่ทัน
- หากมีไข้สูง 38.5 องศาเซลเซียส ไม่ควรประคบร้อน
- หากมีโรคผิวหนัง มีบาดแผลเปิด แผลติดเชื้อ ฝีหนอง ห้ามประคบบริเวณที่เป็น
การเก็บรักษา
- ลูกประคบสมุนไพรที่ทำครั้งหนึ่ง สามารถเก็บไว้ใช้ได้ 3-5 วัน
- ควรเก็บลูกประคบไว้ในตู้เย็นเพราะจะทำให้มีอายุการใช้งานนานขึ้น (ควรเช็คตัวยาในห่อลูกประคบด้วยถ้ามีกลิ่นบูดเสียไม่ควรเก็บไว้)
- สังเกตความแห้ง ถ้าลูกประคบแห้ง ก่อนใช้ควรพรมด้วยน้ำ หรือเหล้า
- สังเกตสี ถ้าลูกประคบไม่มีสีเหลือง หรือสีเหลืองอ่อนลงแสดงว่า ตัวยาภายในคุณภาพน้อยลงแล้ว หากประคบไปก็จะใช้ไม่ได้ผล
การประคบสมุนไพรก็เช่นเดียวกับการใช้สมุนไพรอื่นๆ คือ ต้องใช้ให้ถูกวิธีและใช้อย่างเหมาะสม จึงจะเกิดประโยชน์และไม่เกิดผลข้างเคียง หรือให้โทษได้
บทความที่เกี่ยวข้อง
นวดไทย คลายปวดเมื่อยด้วยศาสตร์โบราณ
