แบคทีเรียมักถูกมองว่าเป็นสิ่งปนเปื้อนสกปรก ที่เมื่อเข้าสู่ร่างกายก็ก่อให้เกิดโรคต่างๆ แต่รู้หรือไม่ว่า ในลำไส้ของเรานั้นมีแบคทีเรียประจำถิ่นหลายชนิด ที่นอกจากจะไม่ก่อโทษกับร่างกายแล้ว ยังมีประโยชน์ต่อร่างกายเราอย่างมาก และแบคทีเรียเหล่านี้ก็พบได้ในอาหารหลายชนิดด้วย
แบคทีเรียที่เราพูดถึงนี้เรียกว่า “โปรไบโอติกส์ (Probiotics)” ซึ่งหากแปลตามรากศัพท์จะมีความหมายว่า “ส่งเสริมสิ่งมีชีวิต” แบคทีเรียในกลุ่มนี้ล้วนเป็นสายพันธุ์ที่ไม่ก่อโรคในคนปกติ อีกทั้งยังช่วยในกระบวนการย่อยและการดูดซึมอาหาร บำรุงระบบขับถ่าย ปรับสมดุลลำไส้ และเป็นทางออกของปัญหาลำไส้แปรปรวนด้วย
โปรไบโอติกส์ มีประโยชน์ต่อสุขภาพอย่างไร?
โปรไบโอติกส์ ที่อยู่ในอาหาร ยา และอาหารเสริม ส่วนมากจะสร้างสารชนิดหนึ่งออกมาตามธรรมชาติ นั่นคือ กรดแลคติก (Lactic acid) ซึ่งเป็นสารที่ออกฤทธิ์หลายอย่าง เช่น
- ช่วยยับยั้งการเจริญของแบคทีเรียชนิดอื่นในลำไส้ รวมถึงไวรัสที่ก่อโรคท้องร่วง เมื่อเราทานอาหารที่ปนเปื้อนเชื้อโรค เชื้อเหล่านั้นจึงถูกยับยั้งไม่ให้ก่อโรคได้
- ช่วยลดการดูดซึมไขมันคอเลสเตอรอลและไตรกลีเซอไรด์ในผนังลำไส้ จึงช่วยควบคุมไม่ให้มีไขมันในเลือดสูง
- ช่วยกระตุ้นการบีบตัวของลำไส้ เพิ่มกากใยและความชื้นให้อุจจาระ จึงป้องกันอาการท้องผูก ช่วยให้การขับถ่ายเป็นปกติ และลดการเกิดลำไส้แปรปรวนด้วย
- เพิ่มการดูดซึมสารอาหารจำเป็นในทางเดินอาหาร เช่น แคลเซียม วิตามิน บี ทำให้เซลล์ต่างๆ ทำงานได้ดีขึ้น
- ช่วยยับยั้งการเจริญของเซลล์มะเร็งในลำไส้ และกำจัดสารก่อมะเร็งบางชนิด
- ผลิตเอนไซม์แลคเทส ซึ่งช่วยย่อยน้ำตาลในนม จึงลดอาการปวดท้อง ท้องอืดจากการดื่มนม และช่วยให้ดูดซึมสารอาหารต่างๆ ในน้ำนมได้ดีขึ้น
อาหารที่มีโปรไบโอติกส์สูง
เราสามารถเพิ่มแบคทีเรียโปรไบโอติกส์ในลำไส้ได้จากการทานอาหารต่างๆ โดยอาหารที่มีโปรไบโอติกส์สูง ได้แก่
- โยเกิร์ต มาจากการนำนมไปผ่านกรรมวิธีหมักด้วยแบคทีเรียที่ไม่เป็นอันตราย ทำให้ในโยเกิร์ตมีโปรไบโอติกส์ที่สร้างกรดแลคติกอยู่สูง
- นมเปรี้ยว มาจากนมที่ผ่านกระบวนการหมักด้วยแบคทีเรียเช่นเดียวกับโยเกิร์ต การทานนมเปรี้ยวเป็นประจำจึงช่วยรักษาสมดุลลำไส้ และช่วยบำรุงระบบขับถ่าย
- ชีส ผ่านกระบวนการหมักด้วยแบคทีเรียเช่นกัน ทำให้มีโปรไบโอติกสูง ขณะเดียวกันก็อุดมด้วยโปรตีนและแคลเซียม ซึ่งช่วยในการเจริญเติบโต และบำรุงกระดูกและฟัน
- กิมจิ ผักดองขึ้นชื่อของเกาหลี ซึ่งใช้ผักกาดมาหมักกับเครื่องเทศและดองเก็บไว้ กิมจินั้นมีโปรไบโอติกส์สูง อีกทั้งช่วยเพิ่มใยอาหารในลำไส้อีกด้วย
- ข้าวหมาก อาหารไทยตำรับโบราณที่เกิดจากการหมักข้าวกับยีสต์ จนแป้งถูกเปลี่ยนเป็นน้ำตาล แม้การทานมากๆ อาจทำให้เมาเหมือนการดื่มเหล้า แต่ในข้าวหมากก็อุดมด้วยแบคทีเรียที่มีประโยชน์
- อาหารเสริม ในปัจจุบันมีผลิตภัณฑ์อาหารเสริมที่ประกอบด้วยโปรไบโอติกส์อยู่ ซึ่งเป็นรูปแบบที่ทานได้ง่าย และเหมาะกับผู้ที่แพ้นม โยเกิร์ต ชีส และอาหารหมักดอง
ข้อควรระวังของโปรไบโอติกส์
แม้แบคทีเรียโปรไบโอติกส์จะมีประโยชน์ต่อร่างกาย และไม่ก่อโรคในคนปกติ แต่ในคนที่มีภูมิต้านทานต่ำกว่าปกติ เช่น ผู้ติดเชื้อ HIV ควรระมัดระวังในการทานอาหารที่มีโปรไบโอติกส์ เพราะแบคทีเรียเหล่านี้อาจก่อโรคได้เช่นกัน นอกจากนี้ ผู้ที่ร่างกายไม่สามารถย่อยผลิตภัณฑ์จากนมได้ ควรหลีกเลี่ยงการทานนมเปรี้ยว โยเกิร์ต และชีส แต่ควรรับโปรไบโอติกส์ในรูปแบบอื่นๆ แทน
