กองบรรณาธิการ HD
เขียนโดย
กองบรรณาธิการ HD

กาฬโรค (Bubonic Plague)

เผยแพร่ครั้งแรก 10 ม.ค. 2017 อัปเดตล่าสุด 14 ธ.ค. 2020 เวลาอ่านประมาณ 3 นาที

กาฬโรคเป็นหนึ่งในโรคร้ายแรงที่เกิดจากแบคทีเรียที่ชื่อว่า "เยอซิเนียเพสติส" (Yersinia pestis) โดยโรคนี้มีอีกชื่อหนึ่งคือ "มรณะดำ" (Black Death) ซึ่งแพร่ระบาดอย่างหนักในยุโรปยุคกลางและยังคงอยู่มาจนถึงทุกวันนี้ แต่มีผู้ติดเชื้อน้อยรายมากๆ ตั้งแต่ปี ค.ศ. 1900-2012

มีผู้ป่วยกาฬโรคในสหรัฐอเมริกาประมาณ 1,000 ราย และมากกว่า 80% ของผู้ป่วยเหล่านี้เป็นกาฬโรคต่อมน้ำเหลืองตามรายงานของวารสารโรคติดต่อฉุกเฉิน (Journal Emerging Infectious Diseases) กาฬโรคเป็นได้ทุกช่วงอายุ แต่กว่า 50% ของผู้ป่วยอยู่ในช่วงอายุ 12-45 ปี ตามรายงานของศูนย์ควบคุมและป้องกันโรค (Centers for Disease Control and Prevention หรือ CDC)

แพ็กเกจที่คุณอาจสนใจ
ปรึกษาเภสัช สั่งยา ฟรีค่าส่งทั่วประเทศ*

แชทกับเภสัชกรฟรี! 9 โมงเช้าถึงเที่ยงคืน พร้อมรับส่วนลดค่ายา 5% HDmall ออกค่าส่งให้สูงสุด 40 บาท

กาฬโรคติดต่อทางไหนบ้าง?

เชื้อเยอซิเนียเพสติสซึ่งเป็นสาเหตุของกาฬโรค เป็นเชื้อที่มักพบได้ในสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมและเห็บของสัตว์เหล่านี้ ซึ่งจะแพร่กระจายไปสู่คนได้จากวิธีต่อไปนี้

  • การถูกหมัดที่มีเชื้อกัด
  • การสัมผัสกับของเหลวหรือวัตถุที่ปนเปื้อนเชื้อ
  • การหายใจเอาเชื้อกาฬโรคปอดเข้าไป

หลังจากได้รับเชื้อ ผู้ป่วยจะแสดงอาการภายใน 1-7 วัน ซึ่งเป็นระยะฟักตัว เช่น มีไข้ หนาวสั่น ปวดหัว ปวดตัว อ่อนเพลีย คลื่นไส้ อาเจียน เป็นต้น

อาการของกาฬโรค

กาฬโรคมี 3 รูปแบบ คือ

  • กาฬโรคต่อมน้ำเหลือง
  • กาฬโรคเลือด
  • กาฬโรคปอด

กาฬโรคต่อมน้ำเหลือง เป็นกาฬโรคแบบที่พบบ่อยที่สุด ไม่แพร่กระจายจากคนสู่คนโดยตรง แต่จะแพร่เชื้อเมื่อถูกตัวหมัดหรือเห็บกัด ซึ่งตัวหมัดจะมีแบคทีเรียเยอซิเนีย เพสติส ซึ่งได้รับมากจากหนูหรือสัตว์ฟันแทะที่ติดเชื้ออีกทีหนึ่ง เชื้อแบคทีเรียจะกระจายจากแผลที่ถูกกัดไปต่อมน้ำเหลืองที่ใกล้ที่สุด ทำให้เกิดการอักเสบของต่อมทอนซิล (Tonsil) ต่อมอะดีนอยด์ (Adenoid) และต่อมไทมัส (Thymus)

กาฬโรคเลือด เป็นการติดเชื้อในกระแสเลือด ซึ่งเกิดขึ้นประมาณ 10% ของกาฬโรคทั้งหมด และแพร่เชื้อโดยการถูกตัวหมัดที่มีเชื้อกัด แต่ก็สามารถติดต่อได้จากการสัมผัสสารคัดหลั่งของผู้ป่วยกาฬโรคโดยตรง หรือเป็นกาฬโรคแบบอื่นอยู่เดิมแล้วเชื้อแพร่กระจายเข้าสู่กระแสเลือด

กาฬโรคปอด กาฬโรคปอดเป็นสาเหตุของภาวะปอดติดเชื้อ โดยก่อนจะเป็นกาฬโรคปอดได้ จะต้องเป็นกาฬโรคต่อมน้ำเหลืองหรือกาฬโรคเลือดมาก่อน แล้วเชื้อกระจายเข้าสู่ปอด หรืออาจเป็นกาฬโรคปอดได้จากการได้รับเชื้อเมื่อคนที่เป็นกาฬโรคปอดไอหรือจามออกมา แล้วตนเองหายใจเอาละอองที่มีเชื้อนั้นเข้าไป กาฬโรคปอดเกิดขึ้นประมาณ 8% ของกาฬโรคทั้งหมด จึงจัดเป็นกาฬโรคแบบที่พบน้อยที่สุด แต่แพร่เชื้อได้มากที่สุดและมีอัตราการเสียชีวิตของผู้ป่วยมากที่สุด

แพ็กเกจที่คุณอาจสนใจ
ปรึกษาเภสัช สั่งยา ฟรีค่าส่งทั่วประเทศ*

แชทกับเภสัชกรฟรี! 9 โมงเช้าถึงเที่ยงคืน พร้อมรับส่วนลดค่ายา 5% HDmall ออกค่าส่งให้สูงสุด 40 บาท

การระบาดของกาฬโรค

ในประวัติศาสตร์ของมนุษยชาติ มีการระบาดของกาฬโรค 3 ครั้ง ครั้งแรกเกิดที่ศูนย์กลางของอาณาจักรไบเซนไทน์ ซึ่งตั้งอยู่ริมทะเลเมดิเตอร์เรเนียน เรียกว่า "กาฬโรคจัสตินเนียน" (the Justinian Plague) เริ่มอุบัติขึ้นเมื่อ 541 ปีก่อนคริสตกาล การระบาดมีเวลายาวนานกว่า 200 ปี ทำให้มีผู้เสียชีวิตกว่า 25 ล้านคน ตามรายงานของศูนย์ควบคุมและป้องกันโรค

ครั้งที่สอง "มรณะดำ" ( Black Death) หรือกาฬโรคอันยิ่งใหญ่ (Great Plague) เริ่มต้นจากประเทศจีนในปี ค.ศ. 1334 แล้วแพร่กระจายสู่ยุโรปผ่านเส้นทางการค้า โดยคร่าชีวิตประชาการชาวยุโรปกว่า 60%

ครั้งที่สามในปี ค.ศ. 1860 ที่เรียกว่า "กาฬโรคยุคใหม่" (The Modern Plague) เริ่มจากประเทศจีนแล้วแพร่กระจายไปทั่วทั้งโลกผ่านเรือกลไฟที่นำหนูที่ติดเชื้อไปยังท่าเรือต่างๆ ทั่วโลก

ทุกวันนี้มีผู้ป่วยกาฬโรครายใหม่ในประเทศสหรัฐอเมริกา โดยเฉลี่ยปีละ 7 คน ส่วนใหญ่อยู่ในชนบทแถบตะวันตก และมีผู้ป่วยกาฬโรครายใหม่ทั่วทั้งโลกปีละ 1,000-2,000 คน ตามรายงานขององค์กรอนามัยโลก (WHO) ซึ่งผู้ป่วยส่วนใหญ่อยู่ในมาดากัสการ์ คองโก และเปรู อย่างไรก็ตามศูนย์ควบคุมและป้องกันโรคคาดว่าแท้จริงแล้วอาจมีจำนวนผู้ป่วยมากกว่านี้

กาฬโรคในสุนัขและแมว

สุนัขและแมวสามารถติดเชื้อกาฬโรคและแพร่เชื้อสู่เจ้าของและสัตวแพทย์ได้ ซึ่งศูนย์ควบคุมและป้องกันโรครายงานว่า แมวเป็นแหล่งแพร่เชื้อกาฬโรคแหล่งใหญ่สู่มนุษย์ และกาฬโรคที่พบในแมวส่วนใหญ่เป็นกาฬโรคต่อมน้ำเหลือง ซึ่งจะทำให้ต่อมน้ำเหลืองใต้ขากรรไกรของแมวโตขึ้น 

แมวจะแพร่กาฬโรคต่อมน้ำเหลืองสู่คนด้วยการข่วนหรือกัด ทั้งยังสามารถแพร่ทางอ้อมผ่านตัวหมัด นอกจากนี้แมวยังแพร่กาฬโรคปอดสู่คนด้วยการไอหรือจามได้อีกด้วย ขณะที่สุนัขจะแสดงอาการเจ็บป่วยเพียงเล็กน้อยเท่านั้นเมื่อติดกาฬโรค แต่ก็สามารถแพร่เชื้อสู่คนได้

แพ็กเกจที่คุณอาจสนใจ
หมดปัญหาเหงื่อออกมากที่มืออย่างถาวร รักษาแล้วมือแห้ง ชีวิตง่ายขึ้น!

จองผ่าน HD ประหยัดกว่า / เบิกประกันได้ / ผ่อน 0% ได้ / ปรึกษาหมอก่อนผ่าตัดได้ไม่จำกัดครั้ง

ในปี ค.ศ. 2014 ศูนย์ควบคุมและป้องกันโรครายงานว่า มีผู้ป่วยกาฬโรคปอดซึ่งติดจากสุนัขรายแรกในประเทศสหรัฐอเมริกา โดยทั้งสุนัขและแมวติดกามโรคจากตัวหมัดที่มีเชื้อ และติดจากการไปกัดหรือถูกกัดโดยสัตว์ฟันแทะ เช่น หนู และกระรอก

การวินิจฉัยกาฬโรค

ฝีที่ต่อมน้ำเหลืองซึ่งเกิดจากกาฬโรคต่อมน้ำเหลืองมักจะถูกวินิจฉัยผิดพลาดว่าเกิดจากแผลถูกกัดหรือสาเหตุอื่นๆ ทำให้ยากที่จะวินิจฉัยกาฬโรคด้วยสายตา การยืนยันผลการวินิจฉัยจึงต้องใช้การตรวจทางห้องปฏิบัติการ ซึ่งมักจะใช้การเก็บตัวอย่างน้ำหนองเพื่อดูว่ามีการติดเชื้อหรือไม่ 

การรักษากาฬโรค

การติดเชื้อกาฬโรคปอดที่ไม่ได้รับการรักษาอาจนำไปสู่การเสียชีวิตอย่างรวดเร็ว (ภายใน 18-24 ชั่วโมง) ดังนั้นหากสังเกตถึงอาการผิดปกติให้รีบไปพบแพทย์ทันที เพื่อป้องกันการเสียชีวิตและภาวะแทรกซ้อนอื่นๆ ที่ร้ายแรง โดยการรักษานั้นจะใช้ยาปฏิชีวนะเพื่อกำจัดเชื้อ

การป้องกันเชื้อกาฬโรค

ปัจจุบันยังไม่มีวัคซีนที่ช่วยป้องกันเชื้อกาฬโรคได้ แต่มีการให้ยาปฏิชีวนะแก่ผู้ที่มีความเสี่ยงต่อการสัมผัสเชื้อ นอกจากนี้ การปฏิบัติตามคำแนะนำต่อไปนี้ก็เป็นส่วนหนึ่งของการป้องกันโรคนี้

  • กำจัดแหล่งอาศัยของสัตว์ฟันแทะ เช่น หนู รอบบริเวณบ้าน และไม่ทิ้งอาหารล่อหนู หากพบว่ามีหนูอาศัยในบ้านหรือในบริเวณใกล้เคียงให้รีบจัดการหรือแจ้งผู้เชี่ยวชาญให้มาจัดการทันที
  • กำจัดหมัดในสัตว์เลี้ยง โดยใช้ยาฆ่าหมัดตามคำแนะนำของสัตวแพทย์
  • สวมใส่ถุงมือทุกครั้งเมื่อต้องสัมผัสกับสัตว์ที่อาจติดเชื้อ
  • ระวังไม่ให้ถูกหมัดหรือสัตว์ฟันแทะกัดเมื่อไปในที่ที่อาจพบเจอกับสัตว์เหล่านี้

9 แหล่งข้อมูล
กองบรรณาธิการ HD มุ่งมั่นตั้งใจให้ผู้อ่านได้รับข้อมูลที่ถูกต้อง โดยทำงานร่วมกับแพทย์และบุคลากรทางการแพทย์ รวมถึงเลือกใช้ข้อมูลอ้างอิงที่น่าเชื่อถือจากสถาบันต่างๆ คุณสามารถอ่านหลักการทำงานของกองบรรณาธิการ HD ได้ที่นี่
Ecology and Transmission | Plague. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). (https://www.cdc.gov/plague/transmission/index.html)
Bubonic Plague: Symptoms, Causes, Treatment, Prevention. WebMD. (https://www.webmd.com/a-to-z-guides/plague-faq)

บทความนี้มีจุดประสงค์เพื่อให้ความรู้แก่ผู้อ่าน และไม่สามารถแทนการแนะนำของแพทย์ การวินิจฉัยโรค หรือการรักษาได้ ผู้อ่านควรพบแพทย์เพื่อให้แพทย์ตรวจที่สถานพยาบาลทุกครั้ง และไม่ควรตีความเองหรือวางแผนการรักษาด้วยตัวเองจากการอ่านบทความนี้ ทาง HD พยายามอัปเดตข้อมูลให้ครบถ้วนถูกต้องอยู่เสมอ คุณสามารถส่งคำแนะนำได้ที่ https://honestdocs.typeform.com/to/kkohc7

ผู้เขียนและผู้รีวิวบทความไม่มีส่วนเกี่ยวข้องกับสินค้าหรือบริการที่นำเสนอแต่อย่างใด เว้นแต่จะระบุในเนื้อหา การแนะนำสินค้าและบริการแสดงขึ้นอัตโนมัติจากระบบของเว็บไซต์หรือแอปพลิเคชัน

ขอบคุณที่อ่านค่ะ คุณคิดว่าบทความนี้มีประโยชน์มากแค่ไหนคะ
(1 ดาว - น้อย / 5 ดาว - มาก)

ดูคำถามและคำตอบอื่นๆ ที่เกี่ยวกับอาการนี้
แผลพุงพองตามร่างกายเรื้อรังเกิดจากไขมันในเลือดสูงหรือไม่
คำถามนี้ได้การตอบจากแพทย์ที่มีใบอนุญาต (คำตอบนี้เป็นการให้คำแนะนำเบื้องต้น ไม่สามารถแทนการวินิจฉัยโรค หรือการรักษา)
มียาหรือยาฉีดแก้น้ำเหลืองเสียไหม
คำถามนี้ได้การตอบจากแพทย์ที่มีใบอนุญาต (คำตอบนี้เป็นการให้คำแนะนำเบื้องต้น ไม่สามารถแทนการวินิจฉัยโรค หรือการรักษา)
ที่ขาเป็นแผลน้ำเหลืองไม่ดี ควรทำยังไงให้รอยแผลหายหรือจางลงค่ะ
คำถามนี้ได้การตอบจากแพทย์ที่มีใบอนุญาต (คำตอบนี้เป็นการให้คำแนะนำเบื้องต้น ไม่สามารถแทนการวินิจฉัยโรค หรือการรักษา)
แฟนปวดตรงข้างๆคอคะ แล้วมีอาการบวมเป็นบางครั้ง
คำถามนี้ได้การตอบจากแพทย์ที่มีใบอนุญาต (คำตอบนี้เป็นการให้คำแนะนำเบื้องต้น ไม่สามารถแทนการวินิจฉัยโรค หรือการรักษา)
มีก้อนกลมๆที่ใต้คางด้านขวาค่ะมันกลิ้งไปมาได้ด้วยนะคะ ไม่ทราบว่ามันจะเป็าอะไรหรือไม่ค่ะ
คำถามนี้ได้การตอบจากแพทย์ที่มีใบอนุญาต (คำตอบนี้เป็นการให้คำแนะนำเบื้องต้น ไม่สามารถแทนการวินิจฉัยโรค หรือการรักษา)
โรคมะเร็ง เต้านมจะอาการเตือนก่อนอย่างไรบ้าง เคยเห็นคนส่วนใหญ่ตรวจเจอจะเป็นระยะใกล้จะสุดท้ายแล้ว อยากให้แนะนำเกี่ยวอาการเริ่มต้นให้หนอยค่ะ
คำถามนี้ได้การตอบจากแพทย์ที่มีใบอนุญาต (คำตอบนี้เป็นการให้คำแนะนำเบื้องต้น ไม่สามารถแทนการวินิจฉัยโรค หรือการรักษา)