ความหมายของเบาหวานที่ควบคุมได้ยาก
เบาหวานที่ควบคุมได้ยาก (Brittle diabetes) มีอีกชื่อหนึ่ง คือ labile diabetes ใช้เรียกเบาหวานประเภทที่ 1 ที่ควบคุมไม่ได้ ผู้ที่เป็นเบาหวานชนิดนี้จะมีระดับน้ำตาลในกระแสเลือดที่เปลี่ยนแปลงสูงต่ำอย่างมาก อาจเป็นได้ทั้งระดับน้ำตาลในเลือดต่ำ (hypoglycemia) หรือที่เป็นได้มากกว่าคือ ระดับน้ำตาลในเลือดสูง (hyperglycemia) ซึ่งมักจะสูงมากด้วย
ภาวะอื่นๆ ที่เกี่ยวของกับเบาหวานที่ควบคุมได้ยาก
ภาวะเบาหวานที่ควบคุมได้ยากอาจเกิดจากปัญหาของระบบร่างกายหลายส่วน เช่น
ตรวจเบาหวานวันนี้ ที่คลินิกหรือรพ. ใกล้บ้านคุณ เริ่มต้นที่ 78 บาท ลดสูงสุด 83%
จองผ่าน HD ประหยัดกว่า / จ่ายทีหลังได้ / ผ่อน 0% ได้ / พร้อมแอดมินคอยตอบทุกคำถาม!
- การดูดซึมของระบบทางเดินอาหาร
- การเคลื่อนที่ของอาหารออกจากกระเพาะอาหารล่าช้า (gastroparesis) ซึ่งสามารถส่งผลต่ออัตราการดูดซึมอาหาร น้ำตาล และอินซูลินเข้าสู่กระแสเลือด อาจเป็นปัญหาที่เกินจากความเสียหายของเส้นประสาทที่ควบคุมการทำงานของอวัยวะภายในร่างกาย
- ปฏิกิริยาของยาที่มีผลต่อการดูดซึมของอินซูลิน
- ความผิดปกติในการทำงานของฮอร์โมน ผู้ที่มีระดับน้ำตาลในเลือดต่ำมากอาจมีปัญหาเกี่ยวกับไทรอยด์ (ภาวะไทรอยด์ฮอร์โมนต่ำ หรือ hypothyroidism) หรือต่อมหมวกไต (ภาวะต่อมหมวกไตทำงานไม่เพียงพอ หรือ adrenal insufficiency) การรักษาภาวะเหล่านี้จะทำให้ภาวะเบาหวานที่ควบคุมได้ยากดีขึ้นได้
ยา เช่น Reglan (ชื่อสามัญ คือ metoclopramide) จะช่วยให้การเคลื่อนที่ของอาหารเป็นปกติมากขึ้น อย่างไรก็ตาม มีหลายการศึกษาที่พบว่า การรักษาภาวะดังกล่าวไม่ได้ทำให้ควบคุมเบาหวานหรือภาวะแทรกซ้อนได้ดีขึ้น ภาวะทางจิตใจ เช่น ภาวะซึมเศร้าและความเครียด อาจเกี่ยวข้องกับเบาหวานที่ควบคุมได้ยากได้ด้วย
ความแตกต่างระหว่างเบาหวานที่ควบคุมได้ยาก และเบาหวานที่ควบคุมได้
ระดับน้ำตาลในเลือดของผู้ที่มีภาวะเบาหวานที่ควบคุมได้อาจเปลี่ยนแปลงขึ้นลงได้บ้าง แต่ไม่ได้เป็นบ่อย และไม่เหมือนกับเบาหวานที่ควบคุมได้ยาก คือจะไม่ส่งผลกระทบต่อการทำกิจวัตรประจำวันตามปกติ
นอกจากนี้ผู้ที่มีภาวะเบาหวานที่ควบคุมได้ยากมักจะต้องนอนโรงพยาบาลบ่อย ขาดงาน และอาจมีปัญหาทางจิตใจ ปัจจัยที่กล่าวมาทั้งหมดนี้จะส่งผลกระทบต่อภาวะอารมณ์และการเงินของสมาชิกในครอบครัวด้วย
ภาวะเบาหวานที่ควบคุมได้ยากพบได้บ่อยแค่ไหน
ภาวะนี้ค่อนข้างพบได้น้อย โดยน้อยกว่า 1 คนที่เป็นเบาหวานชนิดที่ต้องรักษาด้วยอินซูลินเท่านั้นที่จะมีภาวะนี้ อย่างไรก็ตาม ผู้ที่มีภาวะนี้จะมีปัญหาเรื่องการต้องเข้าโรงพยาบาล โดยรวมแล้วจะมีผู้เป็นเบาหวานชนิดนี้ 3 คนจากผู้ที่เป็นเบาหวานประเภทที่ 1 จำนวน 1,000 คน
ใครบ้างที่จะเป็นเบาหวานที่ควบคุมได้ยาก
1. ผู้ที่มีปัญหาทางด้านจิตใจ เช่น มีภาวะเครียดและภาวะซึมเศร้า จะมีความเสี่ยงมากที่สุดในบางกรณี
ปัญหาทางจิตใจจะทำให้ผู้ป่วยเพิกเฉยต่อการปฏิบัติตัวสำหรับภาวะเบาหวาน เช่น
ตรวจเบาหวานวันนี้ ที่คลินิกหรือรพ. ใกล้บ้านคุณ เริ่มต้นที่ 78 บาท ลดสูงสุด 83%
จองผ่าน HD ประหยัดกว่า / จ่ายทีหลังได้ / ผ่อน 0% ได้ / พร้อมแอดมินคอยตอบทุกคำถาม!
- อาจเลิกควบคุมอาหาร
- ไม่ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด
เมื่อควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดได้ไม่ดี ความไม่สมดุลของระบบเผาผลาญจะทำให้ภาวะทางจิตแย่ลงไปอีก และทำให้เกิดวงจรของเบาหวานที่ควบคุมได้ยากซ้ำๆ
เพราะผู้ที่มีภาวะเบาหวานที่ควบคุมได้ยากจะมีการตอบสนองของฮอร์โมนต่อภาวะเครียดมากกว่าผู้ที่ควบคุมเบาหวานได้ ความสัมพันธ์ระหว่างภาวะทางจิตใจ และฮอร์โมนนี้อาจมีอิทธิพลต่อการเกิดภาวะเบาหวานที่ควบคุมได้ยาก
2. ในผู้หญิงอายุน้อย จะพบภาวะเบาหวานที่ควบคุมได้ยากจะพบได้บ่อย ซึ่งมีแนวโน้มมากกว่าในผู้ที่มีน้ำหนักเกิน ผู้ที่มีภาวะเบาหวานที่ควบคุมได้ยากส่วนใหญ่จะมีอายุระหว่าง 15 ถึง 30 ปี
การรักษาสำหรับภาวะเบาหวานที่ควบคุมได้ยาก
การค้นหาและแก้ไขสาเหตุ ไม่ว่าจะเป็นจากทางร่างกายหรือจิตใจ เป็นสิ่งสำคัญต่อการรักษาภาวะนี้ โดยมีแนวทางการรักษาต่อไปนี้
1. การตรวจเลือด จะช่วยหาสาเหตุที่น้ำตาลในเลือดไม่คงที่ได้ หากน้ำตาลในกระแสเลือดตอบสนองเป็นปกติต่อยาเบาหวานในภาวะที่อยู่ในการควบคุม (เช่น ในผู้ป่วยในโรงพยาบาล) ก็ควรจะไปหาสาเหตุทางภาวะแวดล้อม ทางจิตใจ หรือทางพฤติกรรม
2. รักษา ค้นหา และผ่อนคลายความเครียดของผู้ป่วย หรือปรึกษาจิตแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเพื่อประโยชน์ในด้านการประเมินและการรักษาผู้ป่วย
3. การทำจิตบำบัด ได้รับการพิสูจน์แล้วว่ามีประโยชน์สำหรับการรักษาภาวะเบาหวานที่ควบคุมได้ยาก
4.รักษากับแพทย์กลุ่มใหม่ เพื่อเริ่มต้นการควบคุมภาวะเบาหวานใหม่ การเปลี่ยนไปรักษากับผู้เชี่ยวชาญเฉพาะทางเบาหวาน อาจช่วยหยุดวงจรการเกิดภาวะเบาหวานที่ควบคุมได้ยากได้ ในบางครั้ง การรักษาภาวะเบาหวานที่ควบคุมได้ยาก จำเป็นต้องอาศัยการรักษาในโรงพยาบาลเป็นเวลาหลายสัปดาห์ เพื่อควบคุมดูแลอาหาร ระดับน้ำตาล และอินซูลินอย่างเข้มงวด
5. ใช้ continuous insulin pump เพื่อควบคุมระดับน้ำตาลในกระแสเลือดอย่างแม่นยำ ผู้ป่วยบางคนที่มีภาวะเบาหวานที่ควบคุมได้ยากอย่างรุนแรง
6. ปลูกถ่ายตับอ่อน หรือกลุ่มเซลล์ islet แต่การปลูกถ่ายนี้ก็ยังเป็นการรักษาที่ค่อนข้างใหม่อยู่และมีความเสี่ยงสำคัญรวมไปถึงการที่ต้องกดภูมิคุ้มกันของร่างกาย อย่างไรก็ตาม ในผู้ที่ไม่สามารถควบคุมระดับน้ำตาลในกระแสเลือดได้เลยไม่ว่าด้วยวิธีใดๆ ก็อาจพิจารณาทางเลือกนี้
สิ่งที่สำคัญที่สุดในการรักษาภาวะเบาหวานที่ควบคุมได้ยาก คือการดูแลผู้ป่วยอย่างใกล้ชิดของทีมแพทย์ ผู้รักษา เพื่อรักษาสาเหตุ และทำให้แน่ใจว่าผู้ป่วยได้รับข้อมูลที่จำเป็น และเข้าใจเกี่ยวกับมันทั้งหมด และช่วยสนับสนุนผู้ป่วยและครอบครัว เพื่อให้การควบคุมเบาหวานเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ
