การขาดสารอาหารบางประเภททำให้ร่างกายเกิดการเจ็บป่วยได้ รวมถึงทำให้เกิดโรคแทรกซ้อนบางอย่างที่จำเป็นต้องเข้ารับการรักษาระยะยาว หรือมีผลต่อเด็กเล็ก ทารกในครรภ์ที่จะมีร่างกายไม่แข็งแรงหลังจากคลอดออกมา
ดังนั้นการรับประทานอาหารให้ได้สารอาหาร วิตามินและแร่ธาตุที่ครบถ้วนจึงเป็นสิ่งที่จำเป็นและสำคัญต่อร่างกาย
วันนี้ เรามาดูกันว่าโรคที่เกิดจากการขาดโภชนาการ หรือเรียกอีกชื่อว่า "ทุพโภชนาการ" (Malnutrition) ที่เกิดจากการรับประทานอาหารที่ไม่ครบถ้วนของคนไทย มีอะไรกันบ้าง
1. โรคที่เกิดจากการขาดวิตามิน
1.1 โรคเกี่ยวกับระบบการมองเห็นจากการขาดวิตามินเอ
มักพบเป็นเด็กที่ขาดโปรตีนและแคลอรี่มาก เนื่องจากวิตามินเอต้องใช้โปรตีนเป็นตัวนำพาไปยังอวัยวะต่างๆ โดยวิตามินเอเป็นวิตามินที่ละลายในไขมัน ถ้าบริโภคอาหารที่มีไขมันต่ำมากๆ ก็อาจเกิดการขาดวิตามินเอได้
ซึ่งอาการในระยะแรกคือ การปรับตามองในที่มืดได้ช้ากว่าปกติ จากนั้นเยื่อบุตาขาวจะเสีย แล้วลามไปถึงตาดำจนอาจทำให้แก้วตาทะลุ และตาบอดได้ในที่สุด
อาหารที่จะช่วยเสริมวิตามินเอสูงในร่างกายได้ ได้แก่ ไข่แดง ตับ พืชผักสีเหลือง เช่น ฟักทอง มะละกอสุก มะม่วงสุก พืชผักใบเขียว เช่น ผักบุ้ง ผักตำลึง
1.2 โรคเหน็บชาจากการขาดวิตามินบี 1
มักพบในกลุ่มคนที่มีพฤติกรรมการรับประทานอาหารต่อไปนี้
- คนที่รับประทานข้าวที่สีขัดจนขาว
- คนที่งดอาหารเนื้อสัตว์ เช่น สตรีหลังคลอดตามชนบทที่ยึดถือประเพณีอยู่ไฟ ซึ่งมีผลต่อเนื่องถึงทารกที่รับประทานนมแม่ด้วย เพราะทารกจะมีอาการบวม หายใจหอบ และอาจถึงขั้นหัวใจวายได้ ส่วนอาการในผู้ใหญ่นั้น มักมีอาการมือเท้าชา อ่อนแรง และอาจหัวใจวายได้ด้วยเช่นกัน
- กลุ่มคนที่ชอบรับประทานอาหารที่มีสารทำลายวิตามินบี 1 เช่น ปลาร้าดิบ หมากพลู น้ำชา ใบเมี่ยง เป็นต้น
ส่วนกลุ่มคนที่ภาวะร่างกายต้องการวิตามินบี 1 เพิ่มมากขึ้น ได้แก่
- คนทำงานหนัก ซึ่งไม่ใช่แค่กลุ่มคนที่ต้องออกแรงมากๆ เท่านั้น แต่รวมถึงพนักงานออฟฟิศที่ต้องใช้สมองคิดงาน ต้องอยู่กับความเครียดและอดนอนอยู่บ่อยๆ
- ภาวะไข้
- โรคติดเชื้อ
- ต่อมไทรอยด์เป็นพิษ
- ผู้ป่วยเป็นโรคตับแข็ง
- คนที่ดื่มสุราเรื้อรัง
สำหรับวิธีแก้ไขป้องกันไม่ให้ร่างกายขาดวิตามินบี 1 ทำสามารถทำได้โดย
- ให้หุงข้าวแบบไม่เช็ดน้ำ เพราะจะทำให้สูญเสียวิตามินบี 1 ไปเพียง 50% เทียบกับถ้าหุงข้าวแบบเช็ดน้ำ จะสูญเสียวิตามินบี 1 ไปถึง 85%
- ใช้ข้าวซ้อมมือ
- ทำปลาร้าให้สุกก่อนรับประทาน
- เลิกดื่มสุรา
- รับประทานอาหารประเภทเมี่ยงและชาให้น้อยลง
- เพิ่มการรับประทานอาหารพวกที่มีวิตามินบี 1 เช่น เนื้อหมู เนื้อวัว ถั่วเหลือง
1.3 โรคปากนกกระจอกจากการขาดวิตามินบี 2
อาการของโรคคือ เป็นแผลที่มุมปากทั้ง 2 ข้าง ริมฝีปากเจ่อบวมและแตกเป็นรอย ถึงแม้ว่าโรคนี้จะไม่เป็นอันตรายถึงชีวิต แต่จะทำให้รับประทานอาหารยากลำบากขึ้น เป็นผลให้ขาดสารอาหารอื่นๆ ตามมาอีก
โรคนี้มักพบในเด็กนักเรียนตามชนบทช่วงปลายฤดูแล้ง เนื่องจากขาดการรับประทานผักใบเขียวเข้ม เช่น ผักโขม ผักกาดเขียว ส่วนเนื้อสัตว์และนมที่มีวิตามินบี 2 อยู่มาก เด็กกลุ่มนี้มักจะได้รับประทานน้อยอยู่แล้ว
2. โรคคอพอกจากการขาดไอโอดีน
ปัจจุบันนี้พบน้อยลง เพราะมีการเติมไอโอดีนในเกลือที่ส่งไปขายตามชนบท โดยเฉพาะภาคเหนือและภาคอีสาน รวมทั้งมีเกลืออนามัยขององค์การเภสัชกรรมด้วย
สำหรับอาการของโรคคือ ต่อมไทรอยด์ที่คอจะโต ถ้าโตมากจะกดทับหลอดลมทำให้หายใจไม่สะดวก และถ้าเกิดในหญิงที่กำลังตั้งครรภ์ ทารกที่คลอดออกมาอาจมีลักษณะปัญญาอ่อน เป็นใบ้และหูหนวก
3. โรคโลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็ก
พบในสตรีวัยเจริญพันธุ์ เพราะต้องเสียเลือดเป็นประจำทุกเดือน นอกจากนี้ยังพบในสตรีระยะตั้งครรภ์และระยะสร้างน้ำนม และยังพบในทารกกับเด็กก่อนวัยเรียนเนื่องจากรับประทานอาหารไม่เพียงพอ ร่วมกับการมีโรคพยาธิปากขอ ทำให้เสียเลือดเป็นประจำ
วิธีลดความเสี่ยงต่อการเกิดโรคโลหิตจางคือ รับประทานอาหารที่มีธาตุเหล็กเป็นจำนวนมาก เช่น ตับ เลือด ผักเขียวเข้ม และอาจเพิ่มธาตุเหล็กในอาหารที่บริโภคเป็นประจำวัน เช่น มีการเพิ่มธาตุเหล็กเข้าในน้ำปลา
หรืออาจใช้ในรูปของยา ซึ่งธาตุเหล็กในรูปของยาอาจทำให้เกิดอันตรายได้หากรับประทานมากเกินไป โดยเฉพาะในภาคเหนือ ภาคอีสาน ที่มีประชากรส่วนหนึ่งเป็นโรคโลหิตจางจากโรคทางกรรมพันธุ์ เช่น โรคธาลัสซีเมีย (Thalassemia)
ทางที่ดี หากต้องการรับประทานธาตุเหล็กเสริมในรูปของยา ควรปรึกษาแพทย์เพื่อให้มีการจ่ายยาอย่างถูกต้องเพื่อความปลอดภัย
4. โรคนิ่วในกระเพาะปัสสาวะ
โรคนี้เป็นผลมาจากการขาดธาตุฟอสฟอรัสซึ่งเป็นส่วนประกอบที่อยู่ในโปรตีน พบมากในเด็กวัยก่อนเรียนทางภาคเหนือและภาคอีสาน โดยเฉพาะเด็กผู้ชาย รวมทั้งผักพื้นบ้านหลายชนิด ซึ่งมีสารออกซาเลต (Oxalate) อยู่เป็นจำนวนมาก โดยสารนี้เป็นสาเหตุที่ทำให้เกิดนิ่วในกระเพาะปัสสาวะ
ภาวะที่มีฟอสฟอรัสไม่เพียงพอจะไม่สามารถป้องกันการจับตัวเป็นผลึกของสารออกซาเลตในไตได้ จึงทำให้เกิดนิ่วในกระเพาะปัสสาวะได้ง่ายขึ้น
ภาวะทุพโภชนาการ เกิดจากการได้รับสารอาหารไม่เพียงพอต่อความต้องการของร่างกาย การรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ และหลากหลาย โดยเน้นการรับประทานผัก ผลไม้ โปรตีนที่ย่อยง่าย เช่น ไข่ นม และไขมันดีจากธัญพืช จะช่วยให้มีสุขภาพร่างกายที่แข็งแรง ห่างไกลจากภาวะนี้
ดูแพ็กเกจตรวจสุขภาพ เปรียบเทียบราคา โปรโมชั่นล่าสุดจากโรงพยาบาลและคลินิกชั้นนำได้ที่นี่ หรือไม่พลาดทุกการอัปเดตแพ็กเกจต่างๆ เมื่อกดเป็นเพื่อนทางไลน์ @hdcoth และกดดาวน์โหลดแอป iOS และ Android
