เมลาโทนิน (Melatonin) เป็นฮอร์โมนที่ร่างกายสามารถสร้างขึ้นเองได้ค่ะ โดยมีความมืดเป็นตัวกระตุ้น และถูกยับยั้งโดยแสงสว่าง ระดับของเมลาโทนินจึงมีการเปลี่ยนแปลงขึ้นลงเป็นวัฏจักรในรอบ 24 ชั่วโมง หรือที่เรียกว่า นาฬิกาชีวภาพ (Circadian rhythm)
ด้วยเมลาโทนินมีบทบาทในการควบคุมระบบนาฬิกาชีวิตและวงจรการนอน (Sleep-wake cycle) จึงได้มีการคิดค้นและพัฒนาการใช้เมลาโทนินเพื่อรักษาโรคหรือภาวะที่เกิดจากความผิดปกติของนาฬิกาชีวภาพในร่างกาย เช่น การนอนไม่หลับแบบปฐมภูมิ (Primary insomnia) ซึ่งหมายถึงการนอนไม่หลับที่เกิดขึ้นเองโดยไม่ได้มีสาเหตุเกี่ยวข้องกับปัญหาสุขภาพ โรค หรือยาใด ๆ
ในประเทศไทย เมลาโทนินมีการขึ้นทะเบียนเฉพาะในรูปแบบของยานะคะ โดยมีชื่อการค้าว่า Circadin
และเนื่องจากไม่มีการขึ้นทะเบียนในรูปแบบของอาหาร ดังนั้นผลิตภัณฑ์เสริมอาหารเมลาโทนินที่มีจำหน่ายหลาย ๆ ยี่ห้อนั้น ก็เป็นผลิตภัณฑ์เถื่อนที่ไม่ได้รับการรับรองและตรวจสอบจากสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา จึงไม่แนะนำให้ใช้ เพราะอาจไม่มีคุณภาพ, ไม่ได้มาตรฐาน หรือไม่มีความปลอดภัยนั่นเอง
แต่ในบางประเทศก็มีเมลาโทนินจำหน่ายอยู่ในรูปแบบของผลิตภัณฑ์เสริมอาหารค่ะ และสำหรับผู้ที่เคยเห็น หรือเคยซื้อมาใช้ อาจจะสงสัยว่าเมลาโทนินในรูปแบบของยากับผลิตภัณฑ์เสริมอาหารนั้นมีความแตกต่างกันอย่างไร ...มาดูกันค่ะ
เมลาโทนินที่เป็นผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร จะอยู่ในรูปแบบออกฤทธิ์เร็ว (Immediate-release melatonin) ซึ่งจะมีการแตกตัว ละลาย และดูดซึม ในลักษณะเดียวกับเม็ดยาปกติทั่วไปนั่นเองค่ะ แต่เนื่องจากเมลาโทนินมีค่าครึ่งชีวิตสั้น เมื่อรับประทานไปแล้วจึงมียาคงอยู่ในเลือดได้ไม่นานก็หมดไป ทำให้ออกฤทธิ์ได้ไม่ครอบคลุมตลอดทั้งคืน
และเนื่องจากไม่ได้มีการควบคุมตรวจสอบอย่างเข้มงวดเหมือนกับยา ทำให้คุณภาพของผลิตภัณฑ์เสริมอาหารเมลาโทนินแตกต่างกันได้มากในแต่ละยี่ห้อ หรือแม้แต่ยี่ห้อเดียวกัน แต่ต่างเม็ดหรือต่างรุ่นการผลิต ปริมาณสารสำคัญก็อาจมีมากน้อยไม่เท่ากันได้ ซึ่งส่งผลต่อประสิทธิภาพในการใช้นั่นเอง
แต่ก็นั่นล่ะค่ะ เนื่องจากผลิตภัณฑ์เสริมอาหารไม่สามารถบำบัด บรรเทา รักษา หรือป้องกันโรคหรืออาการของโรคได้อยู่แล้ว ดังนั้น จึงไม่แปลกที่ผลิตภัณฑ์เสริมอาหารเมลาโทนินจะใช้ไม่ได้ผลในการรักษาภาวะนอนไม่หลับนะคะ
ส่วน Circadin หรือยาเมลาโทนิน จะอยู่ในรูปแบบออกฤทธิ์นาน (Prolonged-release melatonin) ค่ะ ตัวยาจะค่อย ๆ ถูกปลดปล่อยออกมา จึงอยู่ได้นานกว่า
เมื่อเปรียบเทียบการใช้เมลาโทนินขนาด 2 มิลลิกรัม ในรูปแบบออกฤทธิ์เร็ว หรือ Immediate-release melatonin (เส้นกราฟสีม่วงอ่อน) และ Circadin ซึ่งเป็นเมลาโทนินในรูปแบบออกฤทธิ์นาน หรือ Prolonged-release melatonin (เส้นกราฟสีม่วงเข้ม) โดยรับประทานในเวลา 22.00 น. พร้อมกัน จะมีระดับในเลือดตามกราฟนี้ค่ะ
จะเห็นได้ว่า Circadin ออกฤทธิ์ครอบคลุมตลอดทั้งคืน ทำให้ผู้ใช้สามารถนอนหลับต่อเนื่องได้ถึงเช้า
และเนื่องจากต้องผ่านการตรวจสอบคุณภาพ, ประสิทธิภาพ และความปลอดภัย จึงทำให้มั่นใจในการนำมาใช้รักษาโรคตามที่มีการระบุไว้ในข้อบ่งใช้ของยาค่ะ
