แฟนซื้อยาคุมฉุกเฉินแบบเม็ดเดียวมาให้เราทาน ไม่ทราบว่าพวกอาการข้างเคียง เช่น ปวดหัว อาเจียน คลื่นไส้ หรือประจำเดือนคลาดเคลื่อน จะเป็นหนักมากน้อยแค่ไหนคะ ไม่เคยทานยาคุมฉุกเฉินหรือรายเดือนมาก่อนเลยค่ะ กลัวจะเป็นหนักตอนอยู่นอกบ้าน แล้วถ้าหากมีอาการปวดหัว ปวดท้อง ที่เ็นผลข้างเคียงของยา สามารถทานยาปฏิชีวนะ ยาสามัญประจำบ้านได้ปกติมั้ยคะ

สวัสดีครับ
ในการรับประทานยาคุมฉุกเฉินนั้นอาจมีผลข้างเคียงทำให้มีอาการคลื่นไส้อาเจียน ปวดท้อง ปวดศีรษะ คัดตึงเต้านม มีตกขาวมากขึ้น และมีเลือดออกกระปริดกระปรอยระหว่างรอบเดือนได้ครับ ซึ่งผลข้างเคียงเหล่านี้จะเป็นมากหรือน้อยนั้นจะขึ้นอยู่กับความไวต่อยาของแต่ละบุคคล ไม่สามารถคาดคะเนได้ครับ

ส่วนประจำเดือนหลังรับประทานยาคุมฉุกเฉินนั้นอาจมีการคลาดเคลื่อนได้ประมาณ 4-5 วันสำหรับคนที่มีประจำเดือนมาสม่ำเสมอ หรืออาจคลาดเคลื่อนได้มากกว่านี้ถ้าหากเป็นคนที่มีประจำเดือนมาไม่สม่ำเสมอครับ

ในกรณีที่เกิดอาการปวดศีรษะ ปวดท้องจากผลข้างเคียงของยาคุมฉุกเฉินก็สามารถรับประทานยาแก้ปวดเพื่อบรรเทาอาการในเบื้องต้นได้ครับ แต่ถ้าหากอาการปวดเป็นรุนแรงมาก ก็แนะนำให้ไปพบแพทย์เพื่อตรวจประเมินอาการเพิ่มเติมครับ ส่วนยาปฏิชีวนะนั้นไม่แนะนำให้รับประทานเนื่องจากไม่ใช่ยาที่ใช้สำหรับแก้ปวดครับ

ถ้าหากที่ผ่านมาได้มีเพศสัมพันธ์โดยไม่ได้ป้องกันไป หมอก็แนะนำให้รีบรับประทานยาคุมฉุกเฉินให้เร็วที่สุดโดยไม่ต้องกังวลเรื่องผลข้างเคียงที่เกิดขึ้นครับ เนื่องจากการรับประทานยาคุมฉุกเฉินจะช่วยลดความเสี่ยงที่จะตั้งครรภ์ลงได้ 75-85% หากรับประทานภายใน 72 ชั่วโมงหลังมีเพศสัมพันธ์ แต่ถ้าหากเลยช่วงเวลาดังกล่าวไปแล้วก็ยังอนุโลมให้รับประทานภายใน 120 ชั่วโมงหลังมีเพศสัมพันธ์ได้ แต่ประสิทธิภาพของยาก็จะลดลงไปเรื่อยๆตามเวลาที่ผ่านไปครับ

ถ้าเช่นนั้นหมอขอทราบรายละเอียดของการมีเพศสัมพันธ์ครั้งที่ผ่านมาก่อนครับว่าได้มีการป้องกันการตั้งครรภ์ด้วยวิธีใด เพื่อให้สามารถประเมินความเสี่ยงของการตั้งครรภ์ได้อย่างถูกต้องครับ

ยาคุมฉุกเฉินที่มีจำหน่ายในประเทศไทยในปัจจุบัน มี 2 ชนิดนะคะ ก็คือแบบที่มีแผงละ 2 เม็ด และแบบที่มีแผงละ 1 เม็ด ซึ่งทั้งสองชนิดก็มีตัวยาเดียวกัน และมีปริมาณยารวมทั้งแผงเท่ากันค่ะ

เปรียบเทียบให้เข้าใจง่ายก็เหมือนกับ "เหรียญ 1 บาท 2 เหรียญ" กับ "เหรียญ 2 บาท 1 เหรียญ" นั่นเอง

ซึ่งวิธีรับประทานแบบดั้งเดิม จะแนะนำให้ใช้ยาคุมแบบแผงละ 2 เม็ด โดยแบ่งรับประทานเป็น 2 ครั้ง ห่างกัน 12 ชั่วโมง

อย่างไรก็ตาม วิธีรับประทานแบบใหม่ แนะนำให้รับประทานครบขนาดในครั้งเดียวค่ะ นั่นคือ ถ้าใช้ยี่ห้อที่มีแผงละ 2 เม็ด ก็รับประทาน 2 เม็ดพร้อมกันในครั้งเดียว หรือถ้าใช้ยี่ห้อที่มีแผงละ 1 เม็ด ก็รับประทานเม็ดเดียวครั้งเดียว

ซึ่งมีงานวิจัยที่ชี้ว่า ไม่ว่าจะรับประทานแบบใด ผลข้างเคียงก็ไม่แตกต่างกันค่ะ นั่นคือ อาจมีอาการคลื่นไส้ อาเจียน ปวดศีรษะ เจ็บคัดตึงเต้านม และมีเลือดออกกะปริบกะปรอยได้ แต่ก็ไม่รุนแรงและเป็นอยู่ไม่นานก็จะหายไปเอง

ส่วนประสิทธิภาพในการใช้ งานวิจัยที่กล่าวมาข้างต้นชี้ว่าทั้งสองวิธีมีประสิทธิภาพไม่ต่างกันนะคะ นั่นคือ ผู้ใช้ยังมีโอกาสตั้งครรภ์ได้ 15 - 25% อย่างไรก็ตาม งานวิจัยใหม่ ๆ กลับชี้ว่าการใช้แบบครบขนาดในครั้งเดียว มีแนวโน้มที่จะมีประสิทธิภาพดีกว่า เนื่องจากได้ระดับยาในเลือดสูงพอที่จะยับยั้งไข่ตกได้เร็วกว่า อีกทั้งยังสะดวกในการใช้ ไม่ต้องกังวลว่าจะลืมรับประทานครั้งที่สองอีกด้วย

ดังนั้น ผู้ถามสามารถใช้ยาคุมฉุกเฉินแบบที่มีแผงละ 1 เม็ด ที่มีอยู่ได้เลยนะคะ ไม่ต้องกังวลมาก เพราะผู้ใช้เพียงแค่ 1 ใน 5 ที่จะพบผลข้างเคียงจากยาค่ะ และแม้จะพบ อาการก็ไม่รุนแรงและเป็นอยู่ไม่นานค่ะ

ถ้ามีอาการปวดศีรษะ สามารถรับประทานยาพาราเซตามอลซึ่งเป็นยาสามัญประจำบ้านเพื่อบรรเทาอาการได้ค่ะ ถ้าไม่ได้แพ้ยาพาราเซตามอล ส่วนยาปฏิชีวนะ ไม่ใช่ยาสามัญประจำบ้านนะคะ ไม่แนะนำให้ใช้เองค่ะ

สิ่งที่ผู้ถามควรกังวลก็คือ ประสิทธิภาพของยาคุมฉุกเฉินไม่ได้สูงมากนะคะ เทียบกับการคุมกำเนิดด้วยวิธีมาตรฐานแล้วถือว่าเสี่ยงที่จะตั้งครรภ์ได้มากกว่าหลายเท่า แต่เมื่อจำเป็นก็ต้องใช้ค่ะ และรอดูว่าจะมีประจำเดือนมาตามรอบปกติหรือเปล่า ถ้าไม่มี ก็ควรตรวจการตั้งครรภ์ทางปัสสาวะในตอนเช้าหลังตื่นนอน ห่างจากวันที่มีเพศสัมพันธ์ครั้งล่าสุดอย่างน้อย 14 วันนะคะ

"ถ้าหากคิดว่าไม่ได้ตั้งครรภ์แน่ๆ แต่ทานยาคุมฉุกเฉินเพื่อกันเอาไว้ก่อน ผลข้างเคียงจะเหมือนกันมั้ยคะ?"

ผลข้างเคียงของยาคุมฉุกเฉิน ไม่ได้ขึ้นกับความเสี่ยงของการตั้งครรภ์ค่ะ นั่นคือ ต่อให้ผู้ถามจะเสี่ยงต่อการตั้งครรภ์หรือไม่ เมื่อรับประทานยาคุมฉุกเฉินก็มีโอกาสเกิดผลข้างเคียงจากยาได้ไม่ต่างกัน

แต่หากมีการป้องกันดีแล้ว เช่น ใช้ถุงยางอนามัยอย่างถูกต้อง และไม่มีการรั่วซึมหรือฉีกขาด จะมีโอกาสตั้งครรภ์น้อยมากค่ะ คือเพียง 2% จึงไม่จำเป็นจะต้องรับประทานยาคุมฉุกเฉินเพิ่มนะคะ เพราะแม้ผลข้างเคียงจากยาคุมฉุกเฉินจะไม่มีอันตรายรุนแรงหรือถาวร แต่ก็ไม่มีประโยชน์ที่จะใช้ค่ะ เนื่องจากความเสี่ยงที่จะตั้งครรภ์ต่ำกว่าการใช้ยาคุมฉุกเฉินอยู่แล้ว

แต่ถ้าการป้องกันของผู้ถามคือ การนับวันปลอดภัย (หน้า 7 - หลัง 7) จะมีโอกาสผิดพลาดและตั้งครรภ์ได้ 24% นะคะ หรือถ้าป้องกันด้วยการหลั่งนอก จะมีโอกาสผิดพลาดและตั้งครรภ์ได้ 22% ค่ะ จะเห็นได้ว่าความเสี่ยงยังสูงมาก และการใช้ยาคุมฉุกเฉินโดยเร็วและครบขนาด อาจช่วยลดความเสี่ยงลงมาเป็น 15% แทนได้นะคะ

การมีเพศสัมพันธ์โดยการใช้ถุงยางอนามัยนั้นมีโอกาสผิดพลาดตั้งครรภ์ได้ประมาณ 2-15% ขึ้นอยู่กับความถูกต้องในการใช้งานครับ ถ้าหากใช้ได้อย่างถูกต้องไม่มีการแตกรั่วโอกาสผิดพลาดตั้งครรภ์ก็จะมีเพียง 2% แต่ถ้าหากมีความผิดพลาดในการใช้งานเช่นในกรณีนี้ที่ถุงยางอนามัยหลุดโอกาสผิดพลาดตั้งครรภ์ก็จะค่อนไปทางสูงมากขึ้นครับ

ในกรณีนี้อาจไม่ได้เป็นข้อบ่งชี้ที่ชัดเจนที่จำเป็นต้องรับประทานยาคุมฉุกเฉินครับ เนื่องจากตอนที่ถุงยางอนามัยหลุดนั้นยังไม่มีการหลั่งและถุงยางอนามัยก็ไม่ได้มีการแตกรั่ว ในกรณีนี้จะรับประทานยาคุมฉุกเฉินหรือไม่นั้นหมอแนะนำให้ลองเปรียบเทียบระหว่างประโยชน์ที่จะไดรับ คือ ยาคุมฉุกเฉินจะช่วยลดโอกาสผิดพลาดตั้งครรภ์ลง 75-85% กับ ความเสี่ยงที่จะเกิดผลข้างเคียงจากยาคุมฉุกเฉินดูครับ ถ้าหากคิดว่าประโยชน์ที่จะได้รับนั้นไม่คุ้มค่าก็ไม่จำเป็นต้องรับประทานยาคุมฉุกเฉินครับ

ส่วนผลข้างเคียงจากยาคุมฉุกเฉินนั้นไม่ว่าจะรับประทานยาคุมฉุกเฉินโดยมีความจำเป็นหรือไม่ก็จะเกิดผลข้างเคียงในลักษณะเดียวกันได้เสมอครับ