วัคซีน IPD สำคัญอย่างไร จำเป็นต้องฉีดหรือไม่?

ผู้สูงอายุ ผู้ป่วยที่เป็นโรคเรื้อรัง และคุณพ่อคุณแม่ที่มีลูกน้อยวัยไม่เกิน 2 ปี ย่อมต้องเคยได้ยินชื่อ “วัคซีนไอพีดี” กันเกือบทุกคน โดยเฉพาะอย่างยิ่งคุณพ่อคุณแม่ที่ไปใช้บริการจากสถานบริการสุขภาพของเอกชน เช่น โรงพยาบาลเอกชน หรือ คลินิก หากไม่เคยหาข้อมูลมาก่อน อาจเกิดความสงสัยว่าวัคซีน ไอพีดี (วัคซีน IPD) คือวัคซีนป้องกันโรคอะไร และจำเป็นหรือไม่ที่จะต้องจ่ายเงินเพิ่มเพื่อให้ลูกของคุณได้ฉีดวัคซีนที่จัดว่าเป็นวัคซีนทางเลือกชนิดนี้

วัคซีนไอพีดี (IPD) คืออะไร?

วัคซีน ไอพีดี หรือ วัคซีน IPD โดย IPD ย่อมาจาก Invasive pneumococcal disease เป็นการติดเชื้อแบคทีเรียที่ชื่อ Streptococcus pneumonia หรือ แบคทีเรียนิวโมคอคคัสชนิดรุนแรง เชื้อแบคทีเรียชนิดนี้อาศัยอยู่ในโพรงจมูกของคนทั่วไป ทั้งวัยเด็กและผู้ใหญ่ พบว่าในผู้ใหญ่แม้จะมีแบคทีเรียชนิดนี้ในโพรงจมูก จะไม่ทำให้เกิดโรคใดๆ แต่จะเป็นพาหะที่จะแพร่เชื้อให้ผู้อื่นได้ ส่วนในเด็กที่อายุต่ำกว่า 2 ขวบ ซึ่งเป็นวัยที่มีภูมิคุ้มกันต่ำ อาจติดเชื้อได้ง่าย และหากติดเชื้ออาการอาจลุกลามและเกิดภาวะแทรกซ้อนที่รุนแรงได้

แพ็กเกจที่คุณอาจสนใจ

ปรึกษาเภสัช สั่งยา ฟรีค่าส่งทั่วประเทศ*

แชทกับเภสัชกรฟรี! 9 โมงเช้าถึงเที่ยงคืน พร้อมรับส่วนลดค่ายา 5% HDmall ออกค่าส่งให้สูงสุด 40 บาท

กด

ภาวะแทรกซ้อนที่กล่าวถึงแม้จะมีโอกาสเกิดขึ้นได้น้อย แต่หากเกิดขึ้นก็จะเป็นอันตรายและรุนแรงมาก ได้แก่ ปอดอักเสบอย่างรุนแรง ติดเชื้อในกระแสเลือด หรือ เยื่อหุ้มสมองอักเสบแบบเฉียบพลัน 

จากข้อมูลทางการแพทย์หลายแหล่ง โรคไอพีดีก่อให้เกิดอันตราย ที่แม้จะไม่พบไม่บ่อย แต่หากเกิดขึ้นจะรุนแรงมากจนถึงขั้นเสียชีวิตได้

เพราะเหตุใด ประเทศไทยจึงยังจัดให้วัคซีนไอพีดีเป็นวัคซีนในกลุ่มวัคซีนทางเลือกหรือวัคซีนเสริม?

คำอธิบายมีดังนี้ วัคซีนในประเทศไทย แบ่งออกเป็น 2 กลุ่มหลักๆ ได้แก่ วัคซีนทางเลือกหรือวัคซีนเสริม (Optional vaccine) กับวัคซีนพื้นฐาน

วัคซีนทางเลือก เป็นวัคซีนที่มีประสิทธิภาพดี มีประโยชน์ในการป้องกันโรค แต่ไม่ได้อยู่ในแผนงานสร้างเสริมภูมิคุ้มกันโรคของกระทรวงสาธารณสุข (วัคซีนพื้นฐาน) ดังนั้นผู้ปกครองจะเลือกฉีดให้ลูกหลานหรือไม่ก็ได้ ส่วนใหญ่วัคซีนเสริมนี้จะมีราคาค่อนข้างสูง

สำหรับวัคซีน ไอพีดี เป็นวัคซีนทางเลือก 1 รายการ จากวัคซีนทางเลือกทั้งหมด 7 รายการ ได้แก่ วัคซีนไข้กาฬหลังแอ่น วัคซีนพิษสุนัขบ้า วัคซีนโรต้า วัคซีนตับอักเสบเอ วัคซีนอีสุกอีใส วัคซีนฮิบ และวัคซีน ไอพีดี หรือวัคซีนนิวโมคอคคัส

กรณีการฉีดวัคซีนไอพีดี โดยสถาบันวัคซีนแห่งชาติ (องค์การมหาชน) แนะนำให้บุคคลสองกลุ่มที่ควรได้รับการฉีดวัคซีนไอพีดี ได้แก่ เด็กที่อายุน้อยกว่า 2 ขวบ และผู้ที่มีอายุมากกว่า 2 ขวบขึ้นไปที่มีความเสี่ยงต่อการติดเชื้อนิวโมคอคัสมากกว่าคนทั่วไป เช่น

แพ็กเกจที่คุณอาจสนใจ

ปรึกษาเภสัช สั่งยา ฟรีค่าส่งทั่วประเทศ*

แชทกับเภสัชกรฟรี! 9 โมงเช้าถึงเที่ยงคืน พร้อมรับส่วนลดค่ายา 5% HDmall ออกค่าส่งให้สูงสุด 40 บาท

กด

• ผู้ที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง
• ผู้ป่วยที่มีการทำงานของม้ามผิดปกติ หรือเคยผ่าตัดตัดม้ามออก
• ผู้ป่วยโรคเรื้อรัง
• ผู้ป่วยโรคหัวใจพิการแต่กำเนิด โดยเฉพาะโรคหัวใจพิการแต่กำเนิดชนิดเขียว 
• ผู้ป่วยหัวใจวาย โรคปอดเรื้อรัง โรคเบาหวาน
• ผู้ป่วยที่มีน้ำไขสันหลังรั่ว
• ผู้ป่วยปลูกถ่ายคอเคลียร์ (Cochlear)

แนะนำให้ผู้ที่มีอายุมากกว่า 2 ขวบขึ้นไป ฉีดวัคซีน 2 เข็ม ห่างกัน 5 ปี และ ผู้ที่มีอายุ 65 ปีขึ้นไป ฉีดวัคซีน 1 เข็ม สำหรับเด็กเล็กจะมีช่วงเวลาและความถี่ในการฉีดแตกต่างกันไปตามอายุที่เริ่มฉีด

ฉีดวัคซีนไอพีดีแล้วจะป้องกันการติดเชื้อได้ 100% หรือไม่?

ฉีดวัคซีนไอพีดีเพียงไม่กี่เข็ม จะป้องกันการติดเชื้อจากเชื้อแบคทีเรีย Streptococcus penumoniae ได้ 100% หรือไม่? นี่อาจเป็นคำถามถัดไปที่อาจเกิดขึ้นหลังจากทราบถึงความจำเป็นของวัคซีนไอพีดีแล้ว

คำตอบคือ วัคซีนไอพีดีก็เหมือนวัคซีนส่วนใหญ่ที่ไม่สามารถป้องกันการเกิดโรคได้ 100% เพราะเชื้อแบคทีเรีย Streptococcus penumoniae มีทั้งหมด 90 สายพันธุ์ จากการเก็บข้อมูลในประเทศไทยพบว่า มีสายพันธุ์ที่พบบ่อย 5 สายพันธุ์ คือ 6B, 19A, 14, 18C และ 6A ในเด็กที่อายุน้อยกว่า 5 ปี พบอุบัติการณ์ของการเกิดโรคจากแบคทีเรีย Streptococcus penumoniae สายพันธุ์ 19A เพิ่มขึ้นถึง 2 เท่า  ปัจจุบันประเทศไทยมีวัคซีนไอพีดีที่นิยมใช้กัน อยู่ 3 ชนิด ดังนี้

1. วัคซีนชนิดโพลีแซคคาไรด์ 23 สายพันธุ์ (Polysaccharide vaccine 23 serotype หรือ PS23) วัคซีนชนิดนี้ครอบคลุมเชื้อก่อโรคในเด็กได้ครอบคลุม 80% ของสายพันธุ์ที่ก่อโรค แต่สามารถป้องกันเชื้อโรคที่เข้าสู่ร่างกายได้ทางกระแสเลือดเท่านั้น สามารถสร้างภูมิคุ้มกันได้ในผู้ที่มีอายุมากกว่า 2 ปีขึ้นไป ดังนั้นในเด็กเล็กที่อายุต่ำกว่า 2 ปี และมีโอกาสได้รับเชื้อผ่านช่องทางอื่นๆ เช่นทางเดินหายใจ วัคซีนชนิด PS23 ชนิดนี้จึงไม่สามารถกระตุ้นให้เกิดภูมิคุ้มกันโรคได้
2. วัคซีนนิวโมคอคัส คอนจูเกต 10 สายพันธุ์ (Pneumococcus conjugate vaccine 10 serotypes หรือ PCV 10) เป็นวัคซีนที่ครอบคลุมเชื้อก่อโรค 10 สายพันธุ์ ซึ่งมากกว่า 50% ครอบคลุมเชื้อก่อโรคในเด็กที่อายุน้อยกว่า 5 ปี วัคซีนชนิดนี้เหมาะสำหรับเด็กที่อายุ 6 สัปดาห์ ถึง 2 ปี
3. วัคซีนนิวโมคอคัส คอนจูเกต 13 สายพันธุ์ (Penumococcus conjugate vaccine 13 serotypes หรือ PCV 13) เป็นวัคซีนที่ครอบคลุมเชื้อก่อโรค 13 สายพันธุ์ วัคซีนชนิดนี้เหมาะสำหรับเด็กที่อายุ 6 สัปดาห์ ถึง 5 ปี และผู้ใหญ่ที่มีความเสี่ยงต่อการติดเชื้อชนิดนี้

วัคซีน IPD เป็นวัคซีนเสริม หรือวัคซีนทางเลือก แม้กระทรวงสาธารณสุขของประเทศไทยยังไม่สนับสนุนค่าใช้จ่ายในการฉีดวัคซีนชนิดนี้ แต่ผู้ที่พิจารณาตนเองแล้วพบว่ามีความเสี่ยงสูงต่อการติดเชื้อดังได้กล่าวไปแล้วข้างต้น ควรเข้าพบแพทย์เพื่อปรึกษาการรับวัคซีน เพราะการเจ็บป่วยด้วยโรคนี้ แม้มีโอกาสเกิดน้อย แต่หากเจ็บป่วยขึ้นแล้วจะเป็นการเจ็บป่วยที่รุนแรง มีภาวะแทรกซ้อนมาก ที่อาจนำมาซึ่งความพิการและการเสียชีวิตในที่สุด สำหรับค่าใช้จ่ายในการฉีดวัคซีน โดยส่วนใหญ่จะมีราคาประมาณ 5,000 บาทขึ้นไป สามารถสอบถามข้อมูลก่อนตัดสินใจเข้ารับการฉีดวัคซีนได้ที่โรงพยาบาลใกล้บ้าน