“กระชายดำ” พืชที่มีสรรพคุณทางยาและได้รับความนิยมในการนำมาปรุงอาหารหลากหลายชนิด กระชายดำได้ฉายาว่า “โสมเมืองไทย” เนื่องจากอุดมด้วยสรรพคุณมากมาย โดยเฉพาะด้านช่วยเพิ่มสมรรถภาพทางเพศ
ชื่อวิทยาศาสตร์ Kaempferia parviflora Wallich. ex Baker.
ปรึกษาเภสัช สั่งยา ฟรีค่าส่งทั่วประเทศ*
แชทกับเภสัชกรฟรี! 9 โมงเช้าถึงเที่ยงคืน พร้อมรับส่วนลดค่ายา 5% HDmall ออกค่าส่งให้สูงสุด 40 บาท
ชื่อวงศ์ ZINGIBERACEAE
ชื่อพ้อง Kaempferia rubromarginata (S.Q. Tong) R.J. Searle
ชื่ออังกฤษ Black galingale
ชื่อท้องถิ่น ขิงทราย (มหาสารคาม) กะแอน ระแอน ว่านกั้นบัง ว่านกำบัง ว่านกำบังภัย ว่านจังงัง ว่านพญานกยูง (ภาคเหนือ)
หมายเหตุ : กระชายมีหลากหลายชนิด จึงทำให้เกิดความสับสนว่าเป็นชนิดเดียวกัน กระชายดำที่กล่าวถึงในบทความนี้เป็นพรรณไม้คนละชนิดกันกับกระชายเหลือง (Fingerroot) ซึ่งมีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Boesenbergia rotunda L. Mansf. (ชื่อพ้องวิทยาศาสตร์ Boesenbergia pandurata (Roxb.) Schltr.)
ปรึกษาเภสัช สั่งยา ฟรีค่าส่งทั่วประเทศ*
แชทกับเภสัชกรฟรี! 9 โมงเช้าถึงเที่ยงคืน พร้อมรับส่วนลดค่ายา 5% HDmall ออกค่าส่งให้สูงสุด 40 บาท
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ของกระชายดำ
กระชายดำเป็นไม้ล้มลุก สูงประมาณ 40 เซนติเมตร ไม่มีลำต้นบนดิน ใบเป็นใบเดี่ยว รูปไข่สีเขียวเข้ม ทองใบและโคนก้านใบสีม่วงแดงและสีเขียวเข้มตลอดทั้งต้น ดอกเดี่ยวออกจากเหง้า โคนกลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นท่อทรงกรวย ปลายแยกเป็นกลีบสีขาว ด้านในสีม่วง
ความแตกต่างระหว่างกระชายดำและกระชายเหลือง
เหง้าของกระชายดำจะมีลักษณะเป็นเหง้าทรงกลม ออกติดกันเป็นแพ มีรากเก็บสะสมอาหารเป็นทรงกลม มีก้านเล็กยาว ผิวสีน้ำตาลอ่อน เนื้อในสีดำ รสและกลิ่นเผ็ดคล้ายพริกไทย แตกต่างจากเหง้าของกระชายเหลือง ซึ่งมีลักษณะเป็นเหง้าสั้นแตกรากออกไปเป็นกระจุกจำนวนมาก จึงเรียกว่า “นมกระชาย” รากอวบรูปทรงกระบอกหรือกระสวย ผิวสีน้ำตาลอ่อน เนื้อในสีเหลืองอ่อน มีกลิ่นเฉพาะ
สรรพคุณของกระชายดำ
- แพทย์ไทยโบราณกล่าวว่า ทั้งกระชายดำและกระชายเหลืองสามารถใช้แทนกันได้ เนื่องจากมีสรรพคุณใกล้เคียงกัน คือ มีรสเผ็ดร้อน ช่วยขับลมในลำไส้ แก้อาการท้องอืดท้องเฟ้อ แก้ปวดมวนในท้อง แก้อาการปวดบิดในลำไส้ แก้ท้องเสีย
- ส่วนเหง้าของกระชายดำ แก้กามตายด้าน ทำให้กระชุ่มกระชวย บำรุงกำหนัด บำรุงกำลัง แก้ปวดเมื่อย สรรพคุณคล้ายโสมและกระชายเหลือง
- แก้มือเท้าเย็น ชาตามปลายมือปลายเท้า บำรุงประสาท
- แก้ตานทรางในเด็ก (โรคที่พบในเด็กเล็ก พบเป็นเม็ดขึ้นในช่องปากและลำคอ)
- ตามสรรพคุณยาโบราณกล่าวว่า กระชายมีรสเผ็ดร้อนขม แก้โรคในปาก เช่น ปากเปื่อย ปากแห้ง ปากเป็นแผล
- แพทย์ตามชนบทใช้ปรุงเป็นยาขับปัสสาวะพิการ โดยใช้หัวปิ้งให้สุก รับประทานกับน้ำปูนใส แก้บิด แก้ปวดมวน
ปรึกษาเภสัช สั่งยา ฟรีค่าส่งทั่วประเทศ*
แชทกับเภสัชกรฟรี! 9 โมงเช้าถึงเที่ยงคืน พร้อมรับส่วนลดค่ายา 5% HDmall ออกค่าส่งให้สูงสุด 40 บาท
แนวทางการใช้กระชายเพื่อสุขภาพ
- สมัยโบราณนำเหง้าของกระชายดำมาล้างให้สะอาด จากนั้นผึ่งแดดจนกลายเป็นเหง้าแห้ง แล้วนำมาบดเป็นผง จากนั้นจึงเทน้ำผึ้งใส่เล็กน้อย แล้วปั้นเป็นเม็ดลูกกลอน นำมารับประทานเพื่อบำรุงกำลัง บำรุงกำหนัด และเป็นยาอายุวัฒนะ
- นำเหง้ากระชายแห้งบดเป็นผง แล้วกวาดคอเด็กที่เป็นเป็นเม็ดขึ้นในช่องปากและลำคอ
- โบราณนำเหง้ากระชายมาปอกเปลือกให้เหลือแต่เนื้อใน จากนั้นนำมาปิ้งไฟให้พอสุก แล้วแช่ในน้ำสุรา โบราณเรียก “เหล้าโรง” หรือ “เหล้า 40 ดีกรี” 1 คืน จากนั้นหมกในข้าวเปลือกไว้ 3 คืน นำเหง้ามาบีบเอาน้ำหยอดใส่ตา แก้โรคตาฝ้าฟาง ตามัว
- กรณีมีอาการท้องอืดท้องเฟ้อ นำเหง้ากระชายมาสับเป็นแว่น ตำ หรือปั่นให้ละเอียด นำมากรองหรือคั้นเอาแต่น้ำ ดื่มเป็นน้ำกระชาย จะช่วยบรรเทาอาการแวดมวนท้อง ท้องอืดท้องเฟ้อ
- กรณีท้องเสีย และปวดบิดในลำไส้ นำเหง้ากระชายย่างไฟให้สุก ตำให้ละเอียดผสมน้ำปูนใส คนให้เข้ากันดีแล้วคั้นเอาแต่น้ำดื่มครั้งละ 3-5 ช้อนแกง
การปรุงอาหาร
เหง้ากระชายดำมีรสและกลิ่นเผ็ดคล้ายพริกไทย จึงนิยมนำมาเป็นส่วนผสมของเครื่องแกง ขนมจีนน้ำยา และเป็นส่วนประกอบของอาหารอีกหลายชนิดเพื่อดับกลิ่นคาวเนื้อและปลา เช่น ผัดเผ็ดปลาดุก แกงเผ็ดเนื้อ แกงป่า หลนปลาร้า เป็นต้น เมนูยอดนิยมที่ทุกคนนึกถึงกระชาย นั่นก็คือ เมนูผัดฉ่าที่มีกลิ่นกระชายนำ
กระชายดำสามารถเพิ่มสมรรถภาพทางเพศได้จริงหรือไม่
ในการศึกษาวิจัยทางวิทยาศาสตร์ที่สนับสนุนสรรพคุณที่เกี่ยวข้องกับสมรรถภาพทางเพศของกระชายดำ พบว่าสารสกัดจากเหง้ากระชายดำมีผลต่อพฤติกรรมทางเพศของสัตว์ทดลอง และสามารถเพิ่มขนาดของอวัยวะเพศของสัตว์ได้ ส่วนการศึกษาในคนพบว่า สารสกัดกระชายดำมีผลเพิ่มการตอบสนองต่อสิ่งเร้าทางเพศ โดยเพิ่มขนาดและความยาวขององคชาติ ลดระยะเวลาในการหลั่งน้ำกาม ทำให้หลั่งน้ำกามเร็วขึ้น และเพิ่มการไหลเวียนของเลือดไปยังอวัยวะเพศ ซึ่งเป็นข้อมูลที่มาสนับสนุนสรรพคุณพื้นบ้านของกระชายดำ
ข้อควรระวัง
แม้จะมีข้อมูลรายงานการวิจัยว่ากระชายดำมีผลเพิ่มสมรรถภาพทางเพศได้จริง แต่การศึกษาในคนยังมีจำนวนไม่มาก จึงไม่ควรใช้ติดต่อกันเป็นระยะเวลานาน นอกจากนี้ยังมีบางรายงานที่ระบุว่า การรับประทานกระชายดำในปริมาณมากไปทำให้ตับเกิดความผิดปกติได้ ดังนั้นผู้ที่มีความผิดปกติเกี่ยวกับตับจึงควรหลีกเลี่ยง นอกจากนี้ไม่ควรใช้ในเด็กหรือสตรีมีครรภ์ เนื่องจากยังขาดข้อมูลด้านความปลอดภัยในการใช้ อาจทำให้เกิดผลข้างเคียงได้ ทางที่ดีควรรอผลการศึกษาเพิ่มเติม เพื่อให้ใช้สมุนไพรได้อย่างมีประสิทธิภาพและมีความปลอดภัยมากขึ้น
