สวัสดีค่ะ อยากทราบว่า การฉีดยาคุมกำเนิดครั้งที่2 จำเป็นต้องรอให้ประจำเดือนมาก่อน หรือไม่มาถึงไปฉีดได้

ยาฉีดคุมกำเนิดที่มีใช้อยู่ในประเทศไทยในปัจจุบันมีอยู่ 2 ชนิดนะคะ

1. ชนิดที่ฉีดทุก 3 เดือน เป็นยาคุมชนิดฮอร์โมนโปรเจสตินเดี่ยว ซึ่งมีผลข้างเคียงเด่น ๆ คือ มีเลือดกะปริบกะปรอย, ประจำเดือนไม่ปกติ หรือไม่มีประจำเดือน

จึงฉีดยาคุมเข็มต่อ ๆ ไปตามวันนัดได้เลยเพื่อให้มีผลคุมกำเนิดที่ต่อเนื่อง โดยไม่ต้องรอให้ประจำเดือนมาก่อนค่ะ

2. ชนิดที่ฉีดทุก 1 เดือน เป็นยาคุมชนิดฮอร์โมนรวม ซึ่งจะมีประจำเดือนมาตามรอบปกติในสัปดาห์ที่ 4 ของการฉีดยา (ประมาณวันที่ 22 - 28 นับจากวันที่ฉีดยาครั้งล่าสุด)

ดังนั้น แม้จะแนะนำให้ฉีดยาคุมตรงตามนัดเพื่อให้มีผลคุมกำเนิดต่อเนื่อง แต่ถ้านัดฉีดยาซ้ำทุก 28 วันแล้วไม่มีประจำเดือนมาก่อนถึงวันนัดฉีดยา ก็ควรตรวจให้มั่นใจว่าไม่มีการตั้งครรภ์แน่นอนก่อนที่จะฉีดยาคุมตามนัดค่ะ

หากยังไม่เกินระยะเวลายืดหยุ่นก็ถือว่ายังมีผลคุมกำเนิดจากยาคุมอยู่ จึงมีความเสี่ยงน้อยที่จะตั้งครรภ์ (แต่ประสิทธิภาพอาจไม่สูงเท่ากับช่วงที่ยังไม่เกินวันนัดนะคะ) จึงสามารถฉีดได้ค่ะ

แต่ระยะเวลายืดหยุ่นของยาคุมแต่ละชนิดจะแตกต่างกัน อีกทั้งต้องพิจารณาด้วยว่าเมื่อนับจากวันที่ฉีดยาคุมเข็มล่าสุดมาจนถึงวันที่จะฉีดยานั้น เกินกรอบเวลายืดหยุ่นไปแล้วหรือไม่ เนื่องจากในบางกรณี หากมีความจำเป็น ผู้นัดก็อาจมีการนัดช้ากว่าเวลาที่แนะนำไปแล้ว

ดังนั้น หากผู้ถามต้องการทราบคำตอบที่แน่ชัด ต้องขอข้อมูลเพิ่มเติมดังนี้ค่ะ
1. วันที่ฉีดยาคุมเข็มล่าสุด (ที่ได้ฉีดจริง)
2. วันนัดฉีดยา (ที่ไม่ได้ไปตามนัด)
3. วันที่ประจำเดือนมารอบล่าสุด (ในกรณีที่ฉีดยาคุมชนิด 1 เดือน)

ขอบคุณสำหรับข้อมูลเพิ่มเติมค่ะ

สำหรับยาคุมชนิดที่ฉีดทุก 3 เดือน มีหลายแนวทางที่นิยมใช้ค่ะ เช่น ถ้ายึดตามแนวทางขององค์การอนามัยโลก (WHO 2016) จะแนะนำให้ฉีดซ้ำทุก 12 สัปดาห์ และหากไม่ได้ฉีดตามนัด สามารถฉีดได้หากยังไม่เกิน 4 สัปดาห์ (แต่รวมแล้วจะต้องไม่เกิน 16 สัปดาห์นับจากวันที่ฉีดยาคุมเข็มล่าสุด) โดยถือว่ามีผลคุมกำเนิดต่อเนื่องได้เลย

แต่ถ้ายึดตามแนวทางของศูนย์ควบคุมโรค สหรัฐอเมริกา (US CDC 2016) จะแนะนำให้ฉีดซ้ำทุก 13 สัปดาห์ และหากไม่ได้ฉีดตามนัด สามารถฉีดได้หากยังไม่เกิน 2 สัปดาห์ (แต่รวมแล้วจะต้องไม่เกิน 15 สัปดาห์นับจากวันที่ฉีดยาคุมเข็มล่าสุด) โดยถือว่ามีผลคุมกำเนิดต่อเนื่องกันได้เลย

ในกรณีของผู้ถาม เนื่องจากผู้นัดมีการนัดฉีดซ้ำที่ 12 สัปดาห์กับอีก 5 วัน จึงไม่มั่นใจว่ามีการยึดตามแนวทางของ WHO แต่เลื่อนนัดให้ช้าออกไป 5 วัน หรือยึดตามแนวทางของ US CDC แต่เลื่อนนัดให้เร็วขึ้น 2 วันกันแน่

อย่างไรก็ตาม ไม่ว่าผู้ฉีดจะยึดตามแนวทางใด ในทางทฤษฎีก็ถือว่าวันที่ 7 พฤษภาคมยังอยู่ในช่วงเวลายืดหยุ่นที่อนุโลมให้ฉีดได้ โดยที่ถือว่ามีผลคุมกำเนิดต่อเนื่องค่ะ

โอกาสตั้งครรภ์ของผู้ที่ฉีดยาคุมกำเนิด คือ 0.2 - 6% แต่ถ้าฉีดยาคุมตรงตามนัดสม่ำเสมอ ความเสี่ยงจะค่อนไปทางต่ำ คือ 0.2% ซึ่งถือว่าน้อยมากจนไม่น่าจะกังวล การที่ไปฉีดยาเกินวันนัดและมีเพศสัมพันธ์โดยไม่ป้องกัน แม้จะยังมีผลคุมกำเนิดจากยาอยู่ แต่ก็อาจทำให้มีความเสี่ยงสูงกว่าผู้ที่ฉีดยาคุมตรงตามนัดสม่ำเสมอนะคะ

ดังนั้น แม้ในทางทฤษฎีจะอนุโลมให้ฉีดได้ แต่ในทางปฏิบัติ การไปฉีดยาคุมล่าช้าเกินกำหนด โดยเฉพาะหากมีเพศสัมพันธ์โดยไม่ป้องกันในช่วงที่เกินกำหนดฉีดยาไปแล้ว อาจทำให้ผู้ฉีดประเมินว่าผู้ใช้ยามีความเสี่ยงที่จะตั้งครรภ์สูงกว่าที่ควรเป็น และพิจารณาว่าไม่ควรฉีดยาคุมให้ก็ได้นะคะ

ดังนั้น แนะนำให้โทรศัพท์สอบถามไปที่สถานบริการสุขภาพที่ผู้ถามไปรับบริการก่อนดีกว่าค่ะว่าผู้ฉีดจะพิจารณาอย่างไร เพราะหากผู้ฉีดไม่เห็นด้วยกับการฉีดช้ากว่าวันนัด อาจมีการเลื่อนนัดฉีดให้เร็วขึ้น (ซึ่งก็เป็นอีกวิธีที่สามารถทำได้โดยไม่กระทบกับประสิทธิภาพของยาคุม) แทนการเลื่อนวันนัดให้ช้าออกไปค่ะ