อยากทราบว่าถ้าป่วยเป็นวัณโรค กำลังรักษาด้วยการรับประทานยาอยู่ มีเพศสัมพันธุ์ไม่ได้ป้องกัน สามารถรับประทานยาคุมกำเนิดแบบฉุกเฉินได้มั้ย

คาดว่ายารักษาวัณโรคที่ผู้ถามใช้อยู่ น่าจะมีตัวยา Rifampicin หรือ ไรแฟมปิซิน รวมอยู่ด้วย ซึ่งอาจลดประสิทธิภาพของยาคุมฉุกเฉินได้ค่ะ

ตามแนวทางการคุมกำเนิดขององค์การอนามัยโลก (WHO) ปี ค.ศ.2016 และแนวทางการคุมกำเนิดของศูนย์ควบคุมโรค สหรัฐอเมริกา (US CDC) ปี ค.ศ.2016 แนะนำให้เลือกใช้วิธีคุมกำเนิดฉุกเฉินในกรณีที่มีการใช้ยาที่อาจเกิดอันตรกิริยา (ยาตีกัน) กับยาคุมฉุกเฉิน ด้วยการใส่ห่วงอนามัยชนิดหุ้มทองแดง ภายใน 120 ชั่วโมงหลังมีเพศสัมพันธ์ที่ไม่ได้ป้องกันนะคะ

ซึ่งจะมีประสิทธิภาพสูงมากในการคุมกำเนิด โดยมีโอกาสตั้งครรภ์เพียง 0.6 - 0.8% เท่านั้น และยังมีผลคุมกำเนิดต่อเนื่องไปอีก 3 - 10 ปี ขึ้นกับรุ่นของห่วงอนามัยที่ใช้ แต่ต้องให้สูตินรีแพทย์เป็นผู้ใส่ให้นะคะ ไม่สามารถใส่เองได้ค่ะ

อย่างไรก็ตาม ในกรณีที่ไม่สะดวกจะใส่ห่วงอนามัย มีทางเลือกอีกวิธีค่ะ โดย FSRH UKMEC guidance ปี ค.ศ. 2016 แนะนำให้รับประทานยาคุมฉุกเฉินชนิดตัวยา Levonorgestrel หรือ ลีโวนอร์เจสเทรล (ซึ่งเป็นยาคุมฉุกเฉินชนิดที่ใช้ในบ้านเรานั่นเองค่ะ) ในขนาด 2 เท่าของขนาดปกติ พร้อมกันในครั้งเดียว นั่นหมายถึง ต้องรับประทานยารวม 2 กล่องในครั้งเดียวนะคะ และต้องรับประทานโดยเร็วภายใน 72 ชั่วโมงหลังมีเพศสัมพันธ์ค่ะ (ระยะเวลาการใช้ยาคุมฉุกเฉินชนิดตัวยาลีโวนอร์เจสเทรลของ FSRH จะต่างจาก WHO และ US CDC)

ซึ่งก็คือ ถ้าใช้ยาคุมฉุกเฉินยี่ห้อโพสตินอร์, มาดอนนา, แมรี่ พิงค์, นอร์แพ็ก และเลดี้นอร์ จะต้องรับประทานยารวม 4 เม็ดในครั้งเดียว หรือถ้าใช้ยาคุมฉุกเฉินยี่ห้อเมเปิ้ล ฟอร์ท จะต้องรับประทานยารวม 2 เม็ดในครั้งเดียวค่ะ

แต่เนื่องจากประสิทธิภาพของยาคุมฉุกเฉินไม่ได้สูงมากนัก นั่นคือ ผู้ใช้มีโอกาสตั้งครรภ์ได้ 15 - 25% ดังนั้น หากเลือกใช้วิธีนี้ ก็ถือว่ามีความเสี่ยงที่จะตั้งครรภ์มากกว่าการใส่ห่วงอนามัยหลายเท่านะคะ

สวัสดีค่ะ สำหรับยารักษาวัณโรคที่รับประทานอยู่ อาจจะต้องทราบด้วยว่าาทานยาบนิดไหนค่ะ แต่โดยส่วนใหญ่ ถ้าเป็นสูตรมาตรฐาน จะประกอบไปด้วยยา 1 ชนิดชื่อ rifampin รวมอยู่ค่ะ ซึ่งยาชนิดนี้ จะรบกวนการทำงาของยาหลายชนิด รวมถึงยาคุมกำเนิดฉุกเฉินที่ประกอบไปด้วยฮอร์โมน levonogestrel ขนาดสูง ทำให้การทำงานของยาคุมกำเนิดไม่ดี และแาจคุมกำเนิดไม่มีประสิทธิภาพค่ะ เบื้องต้น หากต้องการคุมกำเนิดจริงๆ แนะนำให้ใช้ห้วงคุมกำเนิดชนิดฉุกเฉินค่ะ ต้องแจ้งแพทย์ว่าใช้คุทกำเนิดฉุกเฉินนะคะ ซึ่งมีฤทธิ์ในการคุมกำเเนิดดีถึง 99% แม้ผ่านไป 72-120 ชม หลังมีเพศสัมพันธ์ค่ะ

ตัวยารักษาวัณโรคที่อาจลดประสิทธิภาพของยาคุมกำเนิด ก็คือ Rifampicin (ไรแฟมพิซิน) เนื่องจากมีผลเหนี่ยวนำอย่างรุนแรงให้มีการเปลี่ยนแปลงและกำจัดตัวยาฮอร์โมน ซึ่งไม่ได้มีผลกระทบเพียงแค่ฮอร์โมนเอสโตรเจนอย่างที่เคยเข้าใจในอดีตนะคะ แต่ยังรวมถึงฮอร์โมนโปรเจสตินบางชนิดอีกด้วย

การรับประทานยาคุมกำเนิด ไม่ว่าจะเป็นชนิดฮอร์โมนรวม หรือชนิดฮอร์โมนเดี่ยว ในระหว่างที่มีการใช้ไรแฟมพิซิน อาจเพิ่มความเสี่ยงของการคุมกำเนิดล้มเหลวและตั้งครรภ์ได้ค่ะ จึงแนะนำให้หลีกเลี่ยงการใช้นะคะ

ทางเลือกที่ดีที่สุดในการคุมกำเนิดสำหรับผู้ที่ใช้ไรแฟมพิซิน อ้างอิงจากหลักเกณฑ์ที่เหมาะสมในการเลือกวิธีคุมกำเนิด (Medical Eligibility Criteria for Contraceptive Use) ฉบับปรับปรุงปี ค.ศ.2017 ที่เผยแพร่โดยศูนย์ควบคุมโรค สหรัฐอเมริกา (U.S. CDC) ก็คือ การใส่ห่วงอนามัย (ทั้งชนิดหุ้มทองแดงและชนิดเคลือบฮอร์โมน) และการฉีดยาคุมกำเนิดชนิดที่ฉีดทุก 3 เดือนค่ะ

ดังนั้น ในกรณีของผู้ถาม แนะนำให้งดมีเพศสัมพันธ์ไปก่อนนะคะ แล้วรอตรวจการตั้งครรภ์ด้วยชุดทดสอบทางปัสสาวะ ในตอนเช้าหลังตื่นนอน ห่างจากวันที่มีเพศสัมพันธ์ครั้งล่าสุดอย่างน้อย 14 วันค่ะ ถ้าผลตรวจออกมาว่าไม่ตั้งครรภ์ ควรไปปรึกษาสูตินรีแพทย์เพื่อพิจารณาวิธีคุมกำเนิดอื่น ๆ ที่เหมาะสมแทนการรับประทานยาคุมกำเนิดนะคะ

ผู้ที่ใช้ยาคุมชนิดฉีดมีโอกาสตั้งครรภ์ 0.2 - 6% และถ้าฉีดตรงตามนัดสม่ำเสมอ ความเสี่ยงจะค่อนไปทางต่ำ คือ 0.2% ค่ะ

ส่วนผู้ที่ใช้ยาคุมชนิดเม็ดรายเดือน โดยปกติจะมีโอกาสตั้งครรภ์ 0.3 - 9% และถ้ารับประทานถูกต้องและตรงเวลาสม่ำเสมอ ความเสี่ยงจะค่อนไปทางต่ำ คือ 0.3% (แต่หากผู้ถามใช้ยาไรแฟมพิซินอยู่ ก็จะมีโอกาสคุมกำเนิดล้มเหลวได้มากกว่าในกรณีปกตินะคะ)