ต่อมไทรอยด์ เป็นอวัยวะที่สำคัญมากอวัยวะหนึ่งของร่างกาย ต่อมนี้มีหน้าที่สร้างฮอร์โมน ซึ่งจำเป็นแก่ชีวิต ช่วยให้ร่างกายเผาผลาญอาหารให้เกิดพลังงาน และเพื่อความเจริญเติบโตของร่างกายทั่วไป
ต่อมไทรอยด์มีลักษณะเป็นก้อนขนาดใหญ่กว่าหัวแม่มือเล็กน้อย 2 ก้อน อยู่ด้านหน้าส่วนล่างของลำคอติดกับหลอดลม ทั้ง 2 ก้อนเชื่อมติดกันด้วยเนื้อต่อมเป็นแนวบาง ๆ คร่อมทางด้านหน้าของหลอดลม (ดังรูป) ปกติจะมองไม่เห็น ยกเว้นคนบางคนซึ่งผอมมาก อาจมองเห็นได้บ้างขณะกลืน ขนาดของต่อมถ้าคิดเป็นน้ำหนักในผู้ใหญ่จะอยู่ระหว่าง 15-25 กรัม
ปรึกษาเภสัช สั่งยา ฟรีค่าส่งทั่วประเทศ*
แชทกับเภสัชกรฟรี! 9 โมงเช้าถึงเที่ยงคืน พร้อมรับส่วนลดค่ายา 5% HDmall ออกค่าส่งให้สูงสุด 40 บาท
ในการสร้างฮอร์โมนนั้น ต่อมนี้จะรวบรวมเอาสารไอโอดีนที่ไหลเวียนในเลือดแล้วดัดแปลงเป็นฮอร์โมน สารไอโอดีนที่ไหลเวียนในเลือดนั้น ส่วนมากได้จากอาหารหรือโดยการกินเข้าไป
ถ้าร่างกายขาดสารไอโอดีน ต่อมจะสร้างฮอร์โมนได้น้อยไม่พอแก่ความต้องการร่างกายก็จะแก้ไขเองตามธรรมชาติ โดยขยายขนาดต่อมนี้ให้โตขึ้น เพื่อจะมีกำลังแยกจับสารไอโอดีนจากเลือดให้ได้มากขึ้น ให้พอแก่ความต้องการในการสร้างฮอร์โมนแต่ถ้ายังสร้างฮอร์โมนได้ไม่พอเนื่องจากยังขาดสารไอโอดีตอยู่อีกต่อมก็จะขยายโตขึ้นไปเรื่อย ๆ จนกลายเป็นโรคคอพอกชนิดไม่เป็นพิษ หรือคอพอกชนิดธรรมดา
หรือ ถ้าสารอาหารไอโอดีนมีเพียงพอ แต่ร่างกายไม่สามารถจะแยกจับไปจากเลือด หรือนำไปเปลี่ยนเป็นฮอร์โมนไม่ได้ต่อมก็จะมีปฏิกิริยาทำนองเดียวกัน กับคนที่ขาดสารไอโอดีน มียาและสารหลายชนิดที่ขัดขวางประสิทธิภาพ การแยกจับสารไอโอดีนของร่างกาย เช่น สารในพวกกะหล่ำปลี (ถ้ากินดิบและกินมาก) สารเคมีพวกเปอร์คลอเรด เป็นต้น สารเหล่านี้จึงเป็นสาเหตุของการเกิดโรคคอพอกชนิดธรรมดาได้ แต่ถ้าร่างกายมีประสิทธิภาพในการแยกจับสารไอโอดีนได้ดีมาก จนทำการสร้างฮอร์โมนได้มากกว่าปกติ ก็เกิดอาการของโรคคอพอกเป็นพิษ (ดังได้กล่าวในบทอื่น) ซึ่งขนาดของต่อมก็มักจะโตขึ้นพอประมาณ
ต่อมไทรอยด์ซึ่งมีขนาดโตขึ้น ที่เราเรียกว่า โรคคอพอกนั้น อาจเกิดจากสาเหตุอื่นได้บ้าง เช่น เนื้องอกทั้งชนิดธรรมดาและมะเร็ง โรคภูมิคุ้มกัน เป็นต้น
สาเหตุ ในประเทศไทย สาเหตุสำคัญของโรคคอพอกชนิดธรรมดานั้นเนื่องจากขาดสารอาหารไอโอดีนพบมากในชาวเขาหรือในท้องที่ห่างไกลจากทะเล เพราะยิ่งอยู่ห่างไกลจากทะเลมากเท่าใด สารอาหารไอโอดีนที่อยู่ในเกลือทะเลตามธรรมชาติจะยิ่งสูญหายไปเองและมีจำนวนลดน้อยลงจนไม่พอแก่ความต้องการของร่างกาย
เมื่อยี่สิบกว่าปีก่อน ประชากรในบางท้องที่ 90 กว่าเปอร์เซ็นต์ มีคอพอกชนิดไม่เป็นพิษ ภาคเหนือพบมากที่สุด รองลงไปก็เป็นภาคอีสาน ทางกระทรวงสาธารณสุขได้รณรงค์ให้มีการใช้เกลืออนามัย ซึ่งเป็นเกลือที่ทางการได้เพิ่มสารไอโอดีนชนิดที่สูญหายช้า เพื่อให้มีสารนี้เพียงพอเมื่อถึงมือผู้ใช้ ทำให้จำนวนผู้ที่เป็นโรคนี้ลดน้อยลงไปมาก แต่จากรายงานผลการติดตามโรคนี้ของกระทรวงสาธารณสุขเมื่อเร็ว ๆ นี้ พบว่าโรคนี้มีแนวโน้มสูงขึ้นและบางแห่งก็ยังมีมากอยู่ในอัตราที่สูงพอสมควร
โรคนี้เป็นได้ทั้งเด็กและผู้ใหญ่และเหมือนกันทั้ง 2 อาการ
ถ้าร่างกายยังสร้างฮอร์โมนของต่อมนี้ได้เพียงพอ คนที่เป็นจะไม่มีอาการอะไรผิดปกติ นอกจากมีคอพอก
ปรึกษาเภสัช สั่งยา ฟรีค่าส่งทั่วประเทศ*
แชทกับเภสัชกรฟรี! 9 โมงเช้าถึงเที่ยงคืน พร้อมรับส่วนลดค่ายา 5% HDmall ออกค่าส่งให้สูงสุด 40 บาท
แต่ถ้าการขาดสารอาหารไอโอดีนมาก จนร่างกายสร้างฮอร์โมนไม่พอตามที่ร่างกายต้องการก็จะมีผลต่อการเจริญเติบโตของสมอง ของร่างกายทั่วไป ตามความรุนแรงของการขาดฮอร์โมนเช่นถ้าเป็นเด็กการเจริญเติบโตจะช้าโตไม่เท่าปกติ คนที่เป็นโรคนี้ที่มีความรุนแรงปานกลางจะมีความปราดเปรียวทางสมองลดลงเชื่องช้า บวมฉุ รายที่เป็นมาก อาจแคระแกร็น สมองพิการ สติปัญญาทึบ โง่ดักดาน ต่อมถ้าโตมาก ๆ อาจจะทำหายใจลำบาก เนื่องจากหลอดลมถูกกดทับ
การป้องกันและรักษา
การแก้ไขโรคนี้ ที่ดีที่สุด ได้แก่ การป้องกันโดยให้ร่างกายได้รับสารอาหรไอโอดีนให้เพียงพอแก่ความต้องการอยู่เสมอตลอดชีวิต โดยการกินอาหารทะเล ใช้เกลืออนามัยหรือเกลือไอโอดีน และเนื่องจากสารไอโอดีนที่ผสมอยู่ในเกลืออนามัยมีกำหนดอายุ จึงควรจะใช้เกลือที่ผลิตออกจำหน่ายใหม่ ๆ และจะต้องใช้เกลือเพื่อให้ได้สารอาหารชนิดนี้เสริมตลอดชีวิต
ในรายที่คอโตพอสมควร และได้รับเกลือไอโอดีนเป็นเวลานานพอสมควรแล้ว ต่อมไม่ยุบลงเท่าที่ต้องการ ควรปรึกษาแพทย์เพื่อทำให้ต่อมยุบลง (เพื่อความสวยงาม) แพทย์มักนิยมใช้ยารักษา ยกเว้นรายที่ขนาดของต่อมใหญ่มากหรือมีการกดทับหลอดลม จึงจะรักษาด้วยวิธีผ่าตัด
ความแคระแกร็นหรือความด้อย ทางสติปัญญาที่เกิดจากการขาดฮอร์โมนของต่อมไทรอยด์อย่างรุนแรงนั้น อาจช่วยได้บ้างถ้าได้รับการรักษาเร็ว ก่อนจะมีความพิการอย่างถาวรเกิดขึ้น โดยการให้ไอโอดีนและฮอร์โมนนี้ชดเชย ดังนั้นถ้าเด็กทารกในหมู่บ้านที่เป็นคอพอกชนิดธรรมดามาก ๆ หรือขาดสารอาหารไอโอดีน การเจริญเติบโตทั้งทางร่างกาย หรือสมองไม่เหมือนเด็กปกติควรไปปรึกษาแพทย์เร็วที่สุดที่จะทำได้
คอพอกชนิดธรรมดาที่เป็นในคนหนุ่มสาว หรือสูงอายุ มักไม่มีความผิดปกติของการขาดฮอร์โมน จึงให้การรักษาเพื่อให้คอยุบลงเพื่อความสวยงามเท่านั้น
