การตรวจวิเคราะห์น้ำอสุจิ (Semen analysis) เป็นการตรวจเพื่อดูปริมาณ คุณภาพ และรูปร่างของอสุจิเพื่อนำไปวินิจฉัยหาสาเหตุในการมีบุตรยากในเพศชาย น้ำอสุจิประกอบด้วยอสุจิและน้ำเลี้ยงอสุจิ จำนวนอสุจิสามารถบ่งบอกถึงความสามารถในการผลิตเซลล์สืบพันธุ์ในเพศชาย และการอุดตันของท่อนำอสุจิได้ ส่วนปริมาณน้ำอสุจิที่หลั่งออกมาบ่งบอกถึงความสามารถในการผลิตน้ำเลี้ยงอสุจิของต่อมสร้างน้ำเลี้ยงอสุจิ (Seminal vesicles)
วิธีการเก็บน้ำอสุจิที่ถูกต้อง
- ควรงดการมีเพศสัมพันธ์ุหรือหลั่งน้ำอสุจิก่อนการตรวจอย่างน้อย 2-3 วัน เพราะหากมีการหลั่งอสุจิออกมาก่อนการตรวจ อาจส่งผลให้ปริมาณอสุจน้อยกว่าความเป็นจริงได้ แต่ไม่ควรงดหลั่งเกิน 7 วัน เพราะอสุจิที่ได้มาอาจจะพบเซลล์ที่ตายมากกว่าปกติ ทำให้ผลการตรวจคาดเคลื่อนได้
- ล้างมือและอวัยวะเพศให้ด้วยสบู่ให้สะอาด เช็ดให้แห้ง ก่อนการเก็บน้ำอสุจิ
- เก็บน้ำอสุจิด้วยวิธีช่วยตัวเอง (Masturbation) ใส่ในภาชนะที่ปลอดเชื้อโรค
- เมื่อเก็บเสร็จนำส่งห้องปฏิบัติการทันที แต่ถ้าเก็บน้ำอสุจิมาจากบ้าน ให้นำส่งห้องปฏิบัติการภายใน 1 ชั่วโมง โดยห้ามใส่ตู้เย็นหรือแช่น้ำแข็งเด็ดขาด
- ห้ามใช้ถุงยางอนามัยในการเก็บน้ำอสุจิ เนื่องจากถุงยางมีสารหล่อลื่นที่ทำให้อสุจิตายได้
การตรวจวิเคราะห์น้ำอสุจิ ตรวจอะไรบ้าง?
การตรวจวิเคราะห์น้ำอสุจิ แบ่งการตรวจวิเคราะห์เป็น 2 ส่วนคือ การตรวจด้วยตาเปล่า (Macroscopic examination) และการตรวจภายใต้กล้องจุลทรรศน์ (Microscopic examination)
ปรึกษาเภสัช สั่งยา ฟรีค่าส่งทั่วประเทศ*
แชทกับเภสัชกรฟรี! 9 โมงเช้าถึงเที่ยงคืน พร้อมรับส่วนลดค่ายา 5% HDmall ออกค่าส่งให้สูงสุด 40 บาท
- การตรวจด้วยตาเปล่า (Macroscopic examination) เป็นการตรวจดูลักษณะของน้ำอสุจิด้วยตาเปล่า เมื่อน้ำอสุจิถูกนำส่งมาที่ห้องปฏิบัติการ จะมีการตรวจดูลักษณะของน้ำอสุจิดังนี้
- การละลายตัวของน้ำเชื้อ (Liauefaction) น้ำอสุจิลักษณะเป็นกึ่งเหลวกึ่งแข็ง (Semisolid) แต่เมื่อวางทิ้งไว้จะละลายการเป็นของเหลว การละลายของน้ำเชื้อจะใช้เวลาไม่เกิน 1 ชั่วโมง
- ความหนืด (Viscosity) ปกติเมื่อละลายแล้วน้ำอสุจิจะมีความหนืดไม่เกิน 2 เซนติเมตร
- ปริมาณ (Volume) ปริมาณของน้ำอสุจิที่หลั่งออกมาควรมากกว่าหรือเท่ากับ 1.5 มิลลิลิตร ปริมาณของน้ำอสุจิที่น้อยกว่าปกติอาจเกิดเพราะการอุดตันของท่อนำอสุจิ หรือมีภาวะหลั่งอสุจิกลับสู่กระเพาะปัสสาวะ
- ความเป็นกรด-ด่าง (pH) นำ้อสุจิมีความเป็นด่างอ่อนๆ ค่าปกติมีค่ามากกว่าหรือเท่ากับ 7.2
- การตรวจภายใต้กล้องจุลทรรศน์ (Microscopic examination) ทำเพื่อตรวจหาปริมาณและคุณภาพของอสุจิอย่างละเอียด ซึ่งจะมีการตรวจดังนี้
- ปริมาณอสุจิ (Sperm concentration) ค่าปกติมีค่ามากกว่าหรือเท่ากับ 15 ล้านเซลล์/มิลลิลิตร
- การเคลื่อนที่ของอสุจิ (Motility) เป็นการดูอสุจิที่สามารถเคลื่อนที่ได้โดยค่าปกติมีค่ามากกว่าหรือเท่ากับ 40% และลักษณะการเคลื่อนที่ของอสุจิจะมีด้วยกัน 2 แบบคือ การเคลื่อนที่ไปข้างหน้า (Progressive motility) และการเคลื่อนที่แบบเป็นวงกลม (Non-progressive motility)
- รูปร่างของอสุจิ (Morphology) เป็นการดูรูปร่างลักษณะของอสุจิโดยการย้อมสีแล้วดูลักษณะภายใต้กล้องจุลทรรศน์ เพื่อดูลักษณะของหัว คอ และหางของอสุจิว่ามีความผิดปกติหรือไม่ ตามค่าปกติยึดตามเกณฑ์ขององค์การอนามัยโลก (WHO) อสุจิที่มีรูปร่างสมบูรณ์ ควรมีมากกว่าหรือเท่ากับ 4%
รูปที่ 1 รูปร่างอสุจิภายใต้กล้องจุลทรรศน์: อสุจิที่มีรูปร่างปกติ(ซ้าย) และอสุจิที่มีรูปร่างผิดปกติ(ขวา)
- ทดสอบความมีชีวิต (Viability) เพื่อทดสอบการมีชีวิตของอสุจิโดยการย้อมสี หากเป็นอสุจิที่ตายแล้ว สีย้อมจะสามารถผ่านเยื่อหุ้มเซลล์ได้ เมื่อส่องใต้กล้องจะเห็นสีแดงอยู่ภายในเซลล์อสุจิ แต่หากอสุจินั้นยังมีชีวิต สีย้อมจะไม่สามารถผ่านเยื่อหุ้มเซลล์เข้าไปได้ จึงจะเห็นภายในเซลล์อสุจิเป็นสีขาว ค่าปกติมีเซลล์อสุจิที่มีชีวิตมากกว่าหรือเท่ากับ 58 %
- MAR test เป็นการทดสอบหาแอนติบอดีต่ออสุจิ ค่าปกติมีค่าน้อยกว่า 50 %
- เม็ดเลือดแดงและเม็ดเลือดขาว สามารถพบได้ในน้ำอสุจิ แต่ไม่เกิน 1 ล้านเซลล์/มิลลิลิตร
- เซลล์ลักษณะกลม (Round cell) ได้แก่ เซลล์เยื่อบุผิว เซลล์ต้นกำเนิดอสุจิ
ค่าปกติสำหรับการตรวจวิเคราะห์น้ำอสุจิ
โดยอ้างอิงค่ามาตราฐานจากองค์การอนามัยโลก ปี 2010
ปริมาณ (Volume) ≥ 1.5 มิลลิลิตร
ความเป็นกรด-ด่าง (pH) ≥ 7.2
ปริมาณอสุจิ (Sperm concentration) ≥ 15.0 ล้านเซลล์ต่อมิลลิลิตร
การเคลื่อนที่ของอสุจิ (Motility) ≥ 40 %
ปรึกษาเภสัช สั่งยา ฟรีค่าส่งทั่วประเทศ*
แชทกับเภสัชกรฟรี! 9 โมงเช้าถึงเที่ยงคืน พร้อมรับส่วนลดค่ายา 5% HDmall ออกค่าส่งให้สูงสุด 40 บาท
อสุจิที่เคลื่อนที่ไปข้างหน้า ≥ 32 %
รูปร่างของอสุจิ (Morphology) ≥ 4 %
ทดสอบความมีชีวิต (Viability) ≥ 58 %
MAR test ≺ 50 %
การแปลผลการตรวจวิเคราะห์น้ำอสุจิ
หลังจากการตรวจวิเคราะห์นำ้อสุจิแล้ว จะต้องนำค่าที่ตรวจได้มาแปลผลการตรวจ โดยค่าหลักๆ ที่ใช้ในการแปลผลคือ ปริมาณอสุจิ (Sperm concentration) การเคลื่อนที่ของอสุจิ (Motility) และรูปร่างของอสุจิ (Morphology) ยกตัวอย่างเช่น
Azoospermia
แพ็กเกจที่คุณอาจสนใจ
ปรึกษาเภสัช สั่งยา ฟรีค่าส่งทั่วประเทศ*แชทกับเภสัชกรฟรี! 9 โมงเช้าถึงเที่ยงคืน พร้อมรับส่วนลดค่ายา 5% HDmall ออกค่าส่งให้สูงสุด 40 บาท กด
| ตรวจไม่พบอสุจิในน้ำอสุจิ |
Severe oligozoospermia | ตรวจพบปริมาณอสุจิน้อยกว่า 1 ล้านเซลล์/มิลลิลิตร |
Oligozoospermia | ตรวจพบปริมาณอสุจิน้อยกว่า 15 ล้านเซลล์/มิลลิลิตร |
Asthenozoospermia | ตรวจพบอสุจิที่เคลื่อนที่น้อยกว่า 40 % |
Teratozoospermia | ตรวจพบอสุจิที่รูปร่างปกติน้อยกว่า 4 % |
ปริมาณอสุจิสามารถเปลี่ยนแปลงได้ ขึ้นอยู่กับสุขภาพของฝ่ายชาย ดังนั้นหากตรวจแล้วมีความผิดปกติของค่าต่างๆ ภายใน 4-6 สัปดาห์ควรมาตรวจซ้ำอีกครั้งเพื่อยืนยันคุณภาพของอสุจิ ค่าใช้จ่ายในการตรวจวิเคราะห์น้ำอสุจิประมาณ 900-2,000 บาท สำหรับสิ่งสำคัญที่สุดในการตรวจวิเคราะห์น้ำอสุจิ คือการเก็บน้ำอสุจิอย่างถูกต้อง หากน้ำอสุจิที่เก็บมามีการปนเปื้อน จะทำให้ผลการวิเคราะห์คลาดเคลื่อนได้
