การฟื้นฟูทางกายภาพบำบัด หลังผ่าตัดซ่อมแซมกระดูกสันหลังและหมอนรองกระดูกสันหลัง

การผ่าตัดซ่อมแซมความผิดปกติของกระดูกสันหลัง หรือหมอนรองกระดูกสันหลัง เป็นวิธีการรักษาใช้ในผู้ป่วยหลายกลุ่ม เช่น กระดูกสันหลังเสื่อม (Spondylosis) กระดูกสันหลังแตกและมีการเคลื่อนที่(Spondylolisthesis) หมอนรองกระดูกสันหลังทับเส้นประสาท (Herniated Disc) กระดูกสันหลังคด (Scoliosis)

นอกจากนี้ ผู้ป่วยที่ประสบอุบัติเหตุรุนแรงจนกระดูกสันหลังและโครงสร้างใกล้เคียงเสียหาย แพทย์อาจจะตัดสินใจเลือกวิธีการผ่าตัดเป็นการรักษาได้ โดยทั้งก่อนและหลังการผ่าตัดนั้น การกายภาพบำบัดมีบทบาทสำคัญมากที่จะช่วยให้การผ่าตัดเป็นไปอย่างราบรื่น และการฟื้นตัวเป็นไปอย่างสมบูรณ์ เพื่อให้ผู้ป่วยสามารถกลับไปใช้ช้วิตประจำวันได้อย่างปกติ ในที่นี้จะขอเน้นไปที่รายละเอียดของการทำกายภาพบำบัดหลังการผ่าตัดเป็นหลัก

แพ็กเกจที่คุณอาจสนใจ

หมดปัญหาเหงื่อออกมากที่มืออย่างถาวร รักษาแล้วมือแห้ง ชีวิตง่ายขึ้น!

จองผ่าน HD ประหยัดกว่า / เบิกประกันได้ / ผ่อน 0% ได้ / ปรึกษาหมอก่อนผ่าตัดได้ไม่จำกัดครั้ง

กด

ระยะของการฟื้นฟูทางกายภาพบำบัด หลังการผ่าตัดซ่อมแซมกระดูกสันหลังและหมอนรองกระดูกสันหลัง

การรักษาด้วยวิธีทางกายภาพบำบัดสำหรับผู้ป่วยหลังผ่าตัด จะได้รับการออกแบบให้เหมาะสมกับวิธีการผ่าตัดที่แพทย์เลือกใช้ และอาการของผู้ป่วยแต่ละราย แต่โดยรวมแล้วสามารถแบ่งออกได้เป็นสามระยะใหญ่ๆ ดังนี้

1. ระยะแรกหลังการผ่าตัด (Protective Phase) อาจใช้เวลาตั้งแต่ 1-30 หลังการผ่าตัด วัตถุประสงค์ของการฟื้นฟูทางกายภาพบำบัดในระยะนี้คือ เพื่อลดความเจ็บปวดจากการผ่าตัด ผู้ป่วยสามารถเคลื่อนไหวร่างกายได้ด้วยตัวเองอย่างเร็วที่สุด และเพื่อหลีกเลี่ยงอาการแทรกซ้อนจากการผ่าตัด การรักษาที่เป็นที่นิยม เช่น
   • การประคบเย็น โดยอุณหภูมิที่เหมาะสมคือ 12-15 องศาเซลเซียส ในระยะนี้มักแนะนำให้ผู้ป่วยประคบเย็น 15-20 นาที ทุกๆ ชั่วโมง เนื่องจากจะช่วยลดการอักเสบของปผลผ่าตัดได้
   • การออกกำลังกายด้วยการกระดกข้อเท้า (Pumping exercise) เพื่อป้องกันภาวะเลือดแข็งตัว (thrombosis) ลดอาการบวมของส่วนปลายขา และส่งเสริมให้เกิดการไหลเวียนเลือดที่ปกติ
   • การฝึกหายใจ เพื่อป้องกันภาวะแทรกซ้อนของปอด
   • ฝึกการเคลื่อนไหวตัวและการทำกิจวัตรประจำวัน อาจเริ่มจากออกกำลังกายเบาๆ บนเตียง ฝึกการเคลื่อนไหวร่างกายอย่างถูกต้องบนเตียง เริ่มนั่งห้อยขาข้างเตียง ฝึกลุกขึ้นยืน และเดินโดยในช่วงแรกนักกายภาพบำบัดอาจแนะนำให้ผู้ป่วยใช้อุปกรณ์ช่วยเดิน เช่น กรอบฝึกเดิน (walker) ไม้เท้า (cane) ซึ่งขึ้นกับอาการและความสามรถของผู้ป่วยเอง
2. ระยะเริ่มเพิ่มความแข็งแรงให้กับโครงสร้างที่ได้รับบาดเจ็บ (Initial Strengthening Phase) อาจใช้เวลา 1-3 เดือนหลังหารผ่าตัด วัตถุประสงค์ของการฟื้นฟูในระยะนี้ คือ สามารถทำกิจวัตรประจำวันได้อย่างปกติโดยไม่มีอาการเจ็บปวด การรักษาที่นิยมได้ในระนี้ เช่น
   • การออกกำลังกายโดยใช้น้ำหนักตัวเป็นแรงต้าน (Body weight exercise)
   • การยืดกล้ามเนื้อหลังเบาๆ (back muscle gentle stretching exercise)
   • การออกกำลังกายเพื่อเพิ่มความทนทานของร่างกาย(Endurance Training exercise) เช่น การเดินบนลู่วิ่ง การปั่นจักรยาน และการออกกำลังกายในน้ำ
   • ท่าออกกำลังกาย และความหนักจะถูกปรับให้เหมาะสมกับอาการและวิธีการผ่าตัดของผู้ป่วยแต่ละราย
3. ระยะเพิ่มความแข็งแรงให้สามารถกลับไปใช้ชีวิตประจำวันได้อย่างปกติ (Progression to Advanced Strengthening) ในระยะนี้อาจใช้เวลา 3-6 เดือน หรือมากกว่า 1 ปีในผู้ป่วยบางราย วัตถุประสงค์ของการรักษาในระยะนี้คือ เพื่อส่งเสริมให้ผู้ป่วยกลับไปทำงานและเล่นกีฬาได้อย่างมีประสิทธิภาพ การรักษาในระยะนี้ การออกกำลังกายจะยังคงเหมือนกับในระยะที่สอง แต่นักกายภาพบำบัดจะเพิ่มเติมด้วยกายออกกำลังที่ส่งเสริมกิจกรรมที่ผู้ป่วยทำเป็นประจำ เช่น นักกีฬาที่ต้องกระโดดเยอะๆ ผู้ที่ทำงานที่ต้องยกของบ่อยๆ นอกจากนี้การให้ความรู้เรื่องการหลีกเลี่ยงท่าทางที่กระตุ้นให้เกิดอาการและกลับมาเป็นซ้ำอีกก็เป็นเรื่องสำคัญมาก ซึ่งขึ้นอยู่วิถีชีวิตของผู้ป่วยแต่ละรายไป

การดูแลตนเองหลังเข้ารับการผ่าตัดซ่อมแซมกระดูกสันหลังและหมอนรองกระดูกสันหลัง

นอกจากเข้ารับการฟื้นฟูทางกายภาพบำบัดที่คลีนิคกายภาพบำบัดแล้ว การดูแลตนเองที่บ้านตามคำแนะนำของนักกายภาพบำบัดก็มีบทบาทสำคัญอย่างมาก ที่จะช่วยให้กระบวนการฟื้นฟูร่างกายเป็นไปอย่างสมบูรณ์และใช้เวลาสั้นลง โดยข้อแนะนำทั่วไปมีดังนี้

1. หลีกเลี่ยงกิจกรรมที่ต้องก้มๆ เงยๆ โดยเฉพาะกิจกรรมที่ต้องมีการก้มๆ เงยๆ พร้อมกับการเอี้ยวลำตัว และยกของหนักมากกว่า 5 กิโลกรัม เพราะเป็นท่าทางที่หมอนรองกระดูกสันหลังเสี่ยงต่อการบาดเจ็บมากที่สุด
2. เมื่อพ้นระยะอักเสบแล้ว สามารถประคบร้อนเพื่อลดความเจ็บปวดและคลายความตึงตัวของกล้ามเนื้อ โดยอุณหภูมิที่เหมาะสมคือ 43.5-45.5 องศาเซลเซียส ใช้เวลา 15-20 นาที สามารถทำได้วันละ 1-2 รอบ
3. ออกกำลังกายตามคำแนะนำของนักกายภาพบำบัด ให้เหมาะสมกับอาการของตนเอง
4. ปรับความเหมาะสมของอุปกรณ์ในชีวิตประจำวัน เช่น ความสูงของโต๊ะและเก้าอี้ทำงาน นอกจากนี้การเลือกรองเท้าที่เหมาะสมกับลักษณะเท้าของตนเองก็มีส่วนสำคัญอย่างมาก ที่จะช่วยลดแรงกระทำที่จะเกิดขึ้นต่อกระดูกสันหลังได้

ดังที่ได้กล่าวไปข้างต้น จะเห็นว่าการกายภาพบำบัดมีส่วนสำคัญอย่างมาก ในการช่วยส่งเสริมการฟื้นตัวของผู้ป่วยที่เข้ารับการผ่าตัดซ่อมแซมกระดูกและหมอนรองหระดูกสันหลัง อย่างไรก็ตาม การรักษาขึ้นกับอาการและความรุนแรงของอาการในผู้ป่วยแต่ระราย หากมีข้อสงสัย ควรปรึกษาแพทย์หรือนักกายภาพบำบัดเพื่อรับคำแนะนำที่ถูกต้องต่อไป