กองบรรณาธิการ HonestDocs
เขียนโดย
กองบรรณาธิการ HonestDocs
นพ.ธนู โกมลไสย
ตรวจสอบความถูกต้องโดย
นพ.ธนู โกมลไสย

OCD: Obsessive-Compulsive Disorder (โรคย้ำคิดย้ำทำ)

เผยแพร่ครั้งแรก 24 มี.ค. 2017 อัปเดตล่าสุด 17 พ.ย. 2020 ตรวจสอบความถูกต้อง 27 พ.ค. 2020 เวลาอ่านประมาณ 4 นาที

เรื่องควรรู้

ขยาย

ปิด

  • โรคย้ำคิดย้ำทำคือ ภาวะวิตกกังวลอย่างหนึ่งที่ผู้ป่วยจะมีพฤติกรรมย้ำคิดและย้ำทำอยู่กับบางสิ่งบางอย่างซ้ำๆ เพื่อให้ตนเองรู้สึกสบายใจขึ้น และไม่วิตกกังวล
  • ผู้ป่วยอาจมีอาการอื่นๆ ร่วมกับพฤติกรรมย้ำคิดและย้ำทำด้วย เช่น สะบัดคอ มุมปากกระตุก ยักไหล่ กะพริบตาซ้ำๆ ซึ่งอาการเหล่านี้เรียกว่า “มอเตอร์ ทิค”
  • ผู้ป่วยโรคย้ำคิดย้ำทำบางส่วนมักมีประสบการณ์ช่วงวัยเด็กที่ไม่ดี จึงทำให้ป่วยเป็นโรคนี้ เช่น ถูกล่วงละเมิดทางเพศ การถูกทารุณทางร่างกาย หรือทางคำพูด
  • ผู้ป่วยสามารถรักษาโรคย้ำคิดย้ำทำได้ ผ่านการทำพฤติกรรมบำบัด เล่นกีฬา เล่นโยคะ นวดบำบัด เพื่อลดอาการวิตกกังวล ร่วมกับการรับประทานยาเพื่อปรับสารเคมีในสมอง
  • เปรียบเทียบราคาแพ็กเกจปรึกษาปัญหาสุขภาพจิต

โรคย้ำคิดย้ำทำเป็นอีกโรคจิตเวชชนิดหนึ่งที่ทำให้พฤติกรรมของผู้ป่วยเปลี่ยนแปลงไปจากเดิม จนส่งผลกระทบต่อชีวิตประจำวัน เรามาทำความเข้าใจพร้อมๆ กันว่า โรคนี้เกิดจากอะไร พฤติกรรมผู้ป่วยเป็นแบบไหน แล้วมีวิธีรักษาอย่างไร

โรคย้ำคิดย้ำทำคืออะไร

โรคย้ำคิดย้ำทำ (Obsessive-Compulsive Disorder: OCD) จัดเป็นภาวะวิตกกังวลอย่างหนึ่ง โดยผู้ป่วยจะถูกความคิด และความรู้สึกที่ไม่ต้องการให้เกิดขึ้นครอบงำอยู่ซ้ำๆ 

แพ็กเกจที่คุณอาจสนใจ
หมดปัญหาเหงื่อออกมากที่มืออย่างถาวร รักษาแล้วมือแห้ง ชีวิตง่ายขึ้น!

จองผ่าน HD ประหยัดกว่า / เบิกประกันได้ / ผ่อน 0% ได้ / ปรึกษาหมอก่อนผ่าตัดได้ไม่จำกัดครั้ง

เราสามารถเรียกอาการของโรคนี้ได้รวมๆ ได้ว่า “การย้ำคิด (Obsessions)" ซึ่งจะนำไปสู่พฤติกรรมที่ทำซ้ำๆ ซึ่งเรียกว่า “การย้ำทำ (Compulsions)"

แต่หลายคนอาจสับสนว่า แล้วพฤติกรรม หรือกิจวัตรประจำวันที่ตนเองทำอยู่ทุกวันเป็นปกติ จัดอยู่ในกลุ่มอาการเสี่ยงของโรคย้ำคิดย้ำทำหรือไม่ 

คำตอบคือ "ไม่ใช่" เพราะพฤติกรรมของผู้ป่วยโรคย้ำคิดย้ำทำจะมีความคิดที่วนซ้ำไปซ้ำมาอย่างน่าหงุดหงิดตลอดเวลา จนเกิดเป็นความวิตกกังวล และกระทำการบางอย่างซ้ำๆ อยู่แบบนั้น เพื่อลดความกังวลในใจจนส่งกระทบต่อชีวิตประจำวัน

สาเหตุของโรคย้ำคิดย้ำทำ

ยังไม่มีการสรุปได้แน่ชัดว่าโรคย้ำคิดย้ำทำเกิดจากอะไร แต่ส่วนมากโรคย้ำคิดย้ำทำ เกิดจากปัจจัยต่อไปนี้

1. การถ่ายทอดทางพันธุกรรม

โรคย้ำคิดย้ำทำสามารถถ่ายทอดผ่านทางพันธุกรรมได้ หากคุณมีคนในครอบครัวที่ป่วยเป็นโรคย้ำคิดย้ำทำมาก่อน ความเสี่ยงที่คุณจะป่วยเป็นโรคย้ำคิดย้ำทำด้วยจะอยู่ที่ประมาณ 2-3% 

นอกจากนี้ความเสี่ยงของการถ่ายทอดทางพันธุกรรมยังอาจเพิ่มมากขึ้นอีก หากคุณมีฝาแฝดที่เกิดในไข่ใบเดียวกันเป็นโรคย้ำคิดย้ำทำ โดยระดับความเสี่ยงจะสูงขึ้นเป็น 60-90%

แพ็กเกจที่คุณอาจสนใจ
ปรึกษาสุขภาพจิต วันนี้ ที่คลินิกหรือรพ. ใกล้บ้านคุณ เริ่มต้นที่ 882 บาท ลดสูงสุด 51%

จองผ่าน HD ประหยัดกว่า / จ่ายทีหลังได้ / ผ่อน 0% ได้ / พร้อมแอดมินคอยตอบทุกคำถาม!

2. ปัจจัยทางสภาพแวดล้อม 

ผู้ป่วยเป็นโรคย้ำคิดย้ำทำส่วนหนึ่งมักเคยมีประสบการณ์เจ็บปวดในวัยเด็กมาก่อน เช่น การถูกล่วงละเมิดทางเพศ หรือถูกทารุณทางร่างกาย หรือทางการใช้คำพูด 

ประสบการณ์ที่เจ็บปวดเหล่านี้นอกจากจะทำให้เกิดโรคย้ำคิดย้ำทำแล้ว ยังมีส่วนเพิ่มความเสี่ยงให้ป่วยเป็นโรคซึมเศร้า หรือโรควิตกกังวลประเภทอื่นๆ ได้ด้วย

3. การทำงานที่ผิดปกติของสารในระบบประสาท

มีความเป็นไปได้ว่า โรคย้ำคิดย้ำทำอาจเกิดจากความผิดปกติของระบบสารซีโรโทนิน (Serotonin) ซึ่งเป็นสารสื่อประสาทในร่างกายที่ทำงานเกี่ยวกับการควบคุมภาวะอารมณ์และความรู้สึกของเรา รวมถึงมักจะเกี่ยวข้องกับโรคทางจิตเวชหลายชนิดด้วย

4. การติดเชื้อสเตรปโตค็อคคัส (Streptococcal infection) 

เชื้อโรคที่สามารถทำให้เกิดอาการของโรคย้ำคิดย้ำทำได้ หรือที่รู้จักกันในชื่อ "โรคแพนด้าส์ (Pediatric Autoimmune Neuropsychiatric Disorders Associated with Streptococcal infections: PANDAS)" 

ความหมายของโรคนี้ก็คือ โรคจิตเภทในเด็กซึ่งเกิดจากความผิดปกติของภูมิคุ้มกันตนเองและส่งผลไปถึงระบบประสาท โดยมีสาเหตุมาจากการติดเชื้อสเตร็ปโตค็อคคัสนั่นเอง

อาการของโรคย้ำคิดย้ำทำ 

ผู้ป่วยโรคย้ำคิดย้ำทำส่วนมากจะประสบปัญหาจากทั้งอาการ “ย้ำคิด (Obsession)" และ “ย้ำทำ (Compulsion)" แต่ผู้ป่วยบางคนอาจมีอาการเพียงอย่างใดอย่างหนึ่งก็เป็นได้

แพ็กเกจที่คุณอาจสนใจ
หมดปัญหาเหงื่อออกมากที่มืออย่างถาวร รักษาแล้วมือแห้ง ชีวิตง่ายขึ้น!

จองผ่าน HD ประหยัดกว่า / เบิกประกันได้ / ผ่อน 0% ได้ / ปรึกษาหมอก่อนผ่าตัดได้ไม่จำกัดครั้ง

1. อาการย้ำคิด (Obsessions) 

เป็นอาการเกี่ยวกับความรู้สึก ความคิด หรือจินตนาการของผู้ป่วยถึงบางสิ่งบางอย่างซ้ำๆ โดยที่ผู้ป่วยเองก็ทราบว่าเป็นสิ่งเหล่านั้นไร้เหตุผล และไม่มีที่มา จนทำให้เกิดความรำคาญและไม่สบายใจเกิดขึ้น เช่น

  • ความกลัวต่อเชื้อโรค สิ่งสกปรก หรือการปนเปื้อนที่มากผิดวิสัย
  • ความคิดที่ยึดติดกับสิ่งต้องห้ามทางเพศ หรือทางศาสนา
  • ความกังวลเกี่ยวกับลำดับ ความสมดุล หรือความถูกต้องแม่นยำ
  • ความคิดรุนแรงเกี่ยวกับการทำร้ายตนเอง หรือผู้อื่น
  • การคิดซ้ำๆ เกี่ยวกับคำพูด เสียง หรือตัวเลข

2. อาการย้ำทำ (Compulsions) 

เป็นอาการเกี่ยวกับพฤติกรรมของผู้ป่วยที่จะกระทำการบางอย่าง หรือกระทำเพื่อตอบสนองต่ออาการย้ำคิด เพื่อให้ตนเองรู้สึกสบายใจ และไม่วิตกกังวล เช่น

  • การทำความสะอาดร่างกาย สิ่งของ หรือสิ่งแวดล้อมต่างๆ แบบมากเกินความจำเป็น
  • การบ่นพึมพำซ้ำๆ หรือนับเลขซ้ำๆ
  • พฤติกรรมที่ทำซ้ำๆ เช่น เดินเข้าและออกประตู นั่งลงและลุกขึ้นยืน
  • การจัดเรียง และจัดลำดับสิ่งของแบบมีลักษณะเฉพาะตัว หรือต้องการให้สิ่งของนั้นๆ เรียงอย่างเป็นระบบ หรือมีความสมดุลอย่างสมบูรณ์แบบ
  • การตรวจความเรียบร้อยซ้ำแล้วซ้ำอีก เช่น ตรวจดูซ้ำๆ ว่า กลอนประตูล็อค ปิดเตาแก๊สแล้วหรือยัง
  • การเก็บสะสมสิ่งที่ไม่จำเป็นแล้ว

ผู้ป่วยโรคย้ำคิดย้ำทำบางรายอาจมีอาการเคลื่อนไหวผิดปกติร่วมด้วยซึ่งเรียกว่า "มอเตอร์ ทิค" (Motor Tic) หรือ "มูฟเมนต์ ทิค (Movement Tic)" โดยอาจอยู่ในรูปของอาการกล้ามเนื้อกระตุกอย่างไม่เป็นจังหวะ เช่น 

  • การสะบัดคอ 
  • อาการกระตุกที่มุมปาก 
  • การยักไหล่ 
  • การกระพริบตาซ้ำๆ หรืออาจเป็นอาการพูดแบบผิดปกติ หรือที่เรียกว่า "โวคอล ทิค" (Vocal Tic) 

นอกจากนี้ผู้ป่วยโรคย้ำคิดย้ำทำยังมักจะเสียเวลาอย่างน้อย 1 ชั่วโมงต่อวันไปกับอาการย้ำคิดและย้ำทำของตนเอง หรือทำให้กิจวัตรประจำวันบางอย่างต้องใช้เวลานานมากกว่าปกติ เพราะอาการป่วยที่เกิดขึ้นด้วย

หากไม่แน่ใจว่า อาการของตนเอง หรือคนใกล้ชิด เข้าข่ายโรคย้ำคิดย้ำทำหรือไม่ นอกจากโทรศัพท์ปรึกษาสายด่วนสุขภาพจิต โทร.1323 หรือปรึกษาผ่านช่องทางออนไลน์ ซึ่งให้บริการโดยกรมสุขภาพจิต กระทรวงสาธารณสุข แล้ว

ปัจจุบันยังมีผู้ให้บริการเอกชนที่เปิดให้บริการปรึกษาแพทย์แบบออนไลน์ (วีดีโอคอล) หรือจะเลือกโทรศัพท์ปรึกษาแพทย์แบบไม่เปิดกล้องก็ได้ นับเป็นบริการที่สะดวกสบาย ทันสมัย ไม่ว่าจะอยู่ที่บ้าน หรืออยู่ที่ไหนก็สามารถปรึกษาแพทย์ได้ตลอดเวลา

การวินิจฉัย และการรักษาโรคย้ำคิดย้ำทำ

จิตแพทย์ หรือนักจิตวิทยา จะวินิจฉัยผู้ป่วยที่มีเป็นโรคย้ำคิดย้ำทำ โดยอาศัยเกณฑ์ของ Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM) โดยต้องแยกโรคจาก obsessive–compulsive personality disorder (OCPD)

การรักษาโรคย้ำคิดย้ำทำสามารถทำได้โดยอาศัยกระบวนการรักษา 2 อย่างควบคู่กันไป ได้แก่

  • พฤติกรรมบำบัด มีจุดมุ่งหมายคือ เพื่อสอนผู้ป่วยโรคย้ำคิดย้ำให้ได้มีทักษะในการจัดการและลดอาการย้ำคิดย้ำทำที่เกิดขึ้น รวมถึงความวิตกกังวลของตนเอง 
  • การรับประทานยาเพื่อปรับสารเคมีในสมอง โดยจะเป็นการให้ยาในกลุ่มยาคลายกังวล (Antidepressants) เช่น
    • แอนาฟรานิล (Anafranil) 
    • โคลมิพรามีน (Clomipramine)
    • ลูว็อกซ์ (Luvox)
    • ฟลูว็อกซ์ซามีน (Fluvoxamine)
    • โปรแซ็ค (Prozac)
    • โซลอฟท์ (Zoloft)
    • เซอร์ทราลีน (Sertraline)

นอกจากนี้ยังพบว่า การเล่นโยคะและการนวดบำบัดก็อาจช่วยผ่อนคลายความวิตกกังวลที่เกิดจากโรคย้ำคิดย้ำทำได้ อย่างไรก็ตาม การที่อาการป่วยจะหายขาดได้หรือไม่นั้น ขึ้นอยู่กับความรุนแรงของโรค การรับประทานยาที่ตรงต่อเวลา และไม่ตัดสินใจหยุดรับประทานยาเอง 

โดยเฉพาะอย่างยิ่งการเข้ารับการทำพฤติกรรมบำบัดกับแพทย์ หรือนักจิตบำบัด ตามนัดหมายอย่างต่อเนื่องด้วย

เปรียบเทียบราคาและแพ็กเกจปรึกษาปัญหาสุขภาพจิต จากคลินิกและโรงพยาบาลใกล้คุณ และไม่พลาดทุกอัปเดตเรื่องสุขภาพและโปรโมชั่นเมื่อกดดาวน์โหลดแอป iOS และ Android


15 แหล่งข้อมูล
กองบรรณาธิการ HD มุ่งมั่นตั้งใจให้ผู้อ่านได้รับข้อมูลที่ถูกต้อง โดยทำงานร่วมกับแพทย์และบุคลากรทางการแพทย์ รวมถึงเลือกใช้ข้อมูลอ้างอิงที่น่าเชื่อถือจากสถาบันต่างๆ คุณสามารถอ่านหลักการทำงานของกองบรรณาธิการ HD ได้ที่นี่
Grant JE (14 August 2014). "Clinical practice: Obsessive-compulsive disorder". The New England Journal of Medicine. 371 (7): 646–53. doi:10.1056/NEJMcp1402176. PMID 25119610.
Diagnostic and statistical manual of mental disorders : DSM-5 (5 ed.). Washington: American Psychiatric Publishing. 2013. pp. 237–242. ISBN 978-0-89042-555-8.
Beyond OCD, Facts about Obsessive Compulsive Disorder - Beyond OCD (https://beyondocd.org/ocd-facts), 2 March 2020.

บทความนี้มีจุดประสงค์เพื่อให้ความรู้แก่ผู้อ่าน และไม่สามารถแทนการแนะนำของแพทย์ การวินิจฉัยโรค หรือการรักษาได้ ผู้อ่านควรพบแพทย์เพื่อให้แพทย์ตรวจที่สถานพยาบาลทุกครั้ง และไม่ควรตีความเองหรือวางแผนการรักษาด้วยตัวเองจากการอ่านบทความนี้ ทาง HD พยายามอัปเดตข้อมูลให้ครบถ้วนถูกต้องอยู่เสมอ คุณสามารถส่งคำแนะนำได้ที่ https://honestdocs.typeform.com/to/kkohc7

ผู้เขียนและผู้รีวิวบทความไม่มีส่วนเกี่ยวข้องกับสินค้าหรือบริการที่นำเสนอแต่อย่างใด เว้นแต่จะระบุในเนื้อหา การแนะนำสินค้าและบริการแสดงขึ้นอัตโนมัติจากระบบของเว็บไซต์หรือแอปพลิเคชัน

ขอบคุณที่อ่านค่ะ คุณคิดว่าบทความนี้มีประโยชน์มากแค่ไหนคะ
(1 ดาว - น้อย / 5 ดาว - มาก)

ดูคำถามและคำตอบอื่นๆ ที่เกี่ยวกับอาการนี้
สวัสดีค่ะ คือหนูกำลังสงสัยว่าหนูเป็นโรคย้ำคิดย้ำทำหรือเปล่าค่ะ คือหนูเข้าใจนะคะว่า โรคย้ำคิดย้ำทำ มันไม่ใช่แค่แบบ เราจู้จี้จุกจิก แล้วเราก็บอกว่าเราเป็นโรค หนูเคยเลยไปอ่านบทความเกี่ยวกับโรคนี้มาค่ะ อาการส่วนใหญ่ จะเน้นไปเรื่องของความสะอาด และสิ่งศักดิ์สิ...
คำถามนี้ได้การตอบจากแพทย์ที่มีใบอนุญาต (คำตอบนี้เป็นการให้คำแนะนำเบื้องต้น ไม่สามารถแทนการวินิจฉัยโรค หรือการรักษา)
วันนี้เดินสวนทางกับคนอื่น แล้วมือเขามาชนที่ต้นขาเบาๆ กังวลว่าเผื่อเขามีเข็มที่ติดเชื้อแล้วมาทิ่ม ทั้งที่ไม่มีแผล ไม่รู้สึกเจ็บ จะหายจากความคิดแบบนี้ได้ยังไงคะ
คำถามนี้ได้การตอบจากแพทย์ที่มีใบอนุญาต (คำตอบนี้เป็นการให้คำแนะนำเบื้องต้น ไม่สามารถแทนการวินิจฉัยโรค หรือการรักษา)